Regionlarda aqrar sahəyə göstərilən diqqət və qayğı yüksək məhsuldarlığın əldə olunmasına imkan verir

2017-ci ilin ilk 4 ayında kənd təsərrüfatının ümumi məhsulunun faktiki qiymətlərlə dəyəri ötən ilin müvafiq dövrünə nisbətən 3,2 faiz artıb

Son dövrlərdə qeyri-neft sektorunun inkişafı daha çox kənd təsərrüfatı sahəsinin aktiv fəaliyyətini önə çıxarmaqdadır. Azərbaycanda həyata keçirilən uğurlu iqtisadi-sosial siyasət kursu aqrar sahənin şaxələndirilmiş inkişafını təmin etməkdədir. Regionların sosial-iqtisadi inkişafı üzrə Dövlət proqramları kənd təsərrüfatının ayrı-ayrı sahələrinin yüksək temp əldə etməsinə yol açıb. Xüsusilə vurğulamaq lazımdır ki, bu gün ölkəmizdə ərzaq təhlükəsizliyinin təminatı məsələsinə dövlət səviyyəsində diqqət yetirilir. Ərzaq təhlükəsizliyinin təmini, regionlarda kənd təsərrüfatının inkişaf etdirilməsi dövlət siyasətinin əsas istiqamətlərindəndir. Bunun nəticəsidir ki, son illərdə 20 rayonda 44 min hektaradək ərazidə 22 sahibkar tərəfindən müasir suvarma sistemlərinin və innovativ texnologiyaların tətbiqinə əsaslanan 32 iri fermer təsərrüfatı yaradılıb, aqroparklar salınıb. Hazırda 22 rayonda 130 min hektaradək ərazidə 27 aqroparkın yaradılması təşviq olunur.

Qeyd edilməlidir ki, ölkəmizdə aqrar islahatların birinci mərhələsinin başlamasından ötən 20 illik dövrdə kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalı sahəsi bütövlükdə 2,4 dəfə, o cümlədən bitkiçilik sahəsi 2,3 dəfə, heyvandarlıq sahəsi isə 2,5 dəfə artıb. Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin yaydığı məlumata görə, 1996-2016-cı illər ərzində taxıl istehsalı 1 milyon 18 min tondan 3 milyon 65 min tona (3 dəfə artım), kartof istehsalı 214,6 min tondan 902,4 min tona (4,2 dəfə artım), tərəvəz istehsalı 570 min tondan 1 milyon 269 min tona (2,2 dəfə artım), bostan məhsulları 52 min tondan 464,5 min tona (9 dəfə artım), ət istehsalı 115,7 min tondan 303,8 min tona (2,6 dəfə artım), süd istehsalı 843,3 min tondan 2 milyon 9 min tona (2,4 dəfə artım), yumurta istehsalı 477 milyon ədəddən 1,6 milyard ədədə (3,4 dəfə artım) çatıb.

Bununla yanaşı, məlumatda o da bildirilir ki, aqrar sahədə istehsal potensialının gücləndirilməsi istiqamətində həyata keçirilən kompleks tədbirlər hesabına ölkənin ərzaq məhsulları ilə özünütəminetmə səviyyəsi də əsaslı şəkildə yüksəlib. Əgər Azərbaycan dövlət müstəqilliyini əldə etdiyi vaxt ət və süd məhsulları ilə ölkənin özünütəminat səviyyəsi təqribən 30-35 faiz təşkil edirdisə, hazırda bu məhsullar üzrə özünütəminat səviyyəsi müvafiq olaraq 94 və 88 faizə qədər artıb. Həmin dövrdə ölkənin kartofa olan tələbatının ödənilməsində idxal böyük paya malik idisə, hazırda özünütəminetmə səviyyəsi 86 faizdir. Üstəlik hazırda hər il təqribən 40 min tondan çox təzə kartof ixrac olunur. Bütün növ tərəvəz ilə özünütəminetmə səviyyəsi 96 faiz, meyvə və giləmeyvə üzrə isə 122 faiz təşkil edir.

Aqrar təsərrüfatın inkişafı 2017-ci ildə də davam etdirilməkdədir. Belə ki, cari ilin may ayının 1-nə kimi 334,5 min hektar sahədə yazlıq bitkilərin səpini aparılıb. Göstərilən dövr ərzində 43,6 min hektar sahədə dənli və dənli paxlalı bitkilər (ondan 21,2 min hektarı dən üçün qarğıdalı), 55,2 min hektar sahədə kartof, 44,9 min hektar sahədə tərəvəz, 15,9 min hektar sahədə bostan bitkiləri, 11,4 min hektar sahədə şəkər çuğunduru, 9,6 min hektar sahədə dən üçün günəbaxan, 1,5 hektar sahədə tütün, 107,5 min hektar sahədə pambıq, 38,8 min hektar sahədə çoxillik otlar, 1,3 min hektar sahədə birillik otlar və 4,8 min hektar sahədə sair yazlıq bitkilər əkilib. Vurğulanmalıdır ki, 2016-cı ilin yanvar-aprel ayları ilə müqayisədə kənd təsərrüfatının ümumi məhsulu 3,2 faiz, o cümlədən bitkiçilik məhsulları istehsalı 15,8 faiz, heyvandarlıq məhsulları istehsalı isə 2,6 faiz artıb.

Eləcə də 2017-ci ilin ilk 4 ayında kənd təsərrüfatının ümumi məhsulunun faktiki qiymətlərlə dəyəri 1087 milyon manat təşkil edib. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, onun 1036,1 milyon manatı heyvandarlıq, 50,9 milyon manatı isə bitkiçilik məhsullarının payına düşür. Ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə kənd təsərrüfatının istehsalı 3,2 faiz, o cümlədən heyvandarlıq məhsulları üzrə 2,6 faiz, bitkiçilik məhsulları üzrə isə 15,8 faiz artıb.

Qeyd edilən rəqəmlər ölkəmizdə kənd təsərrüfatının inkişafının yüksək və davamlı xarakter daşıdığını göstərir. Eləcə də Azərbaycanda sahibkarlara, fermerlərə göstərilən diqqət və qayğı istər məhsul yığımının kəmiyyətində, istərsə də keyfiyyətindəki inkişafı ortaya qoyur. Məsələn, Saatlı rayonunda ilk dəfə əkilən yazlıq kələmin yığımına başlanılıb. Rayonun Qaralar kənd sakini, fermer Ələsgər Əhmədov bu ilin mart ayında 3 hektar sahədə yazlıq kələm əkdiyini, hər hektara orta hesabla 51 min şitil köçürdüyünü qeyd edib. Müasir damcı suvarma üsulundan istifadə etməklə becərilən sahədə bol məhsul yetişib. Artıq təsərrüfatda məhsul yığımına başlanılıb və qısa müddətdə 18 ton məhsul əldə olunub. Fermerin sözlərinə görə, yığım tam qurtardıqdan sonra hər hektarın məhsuldarlığı orta hesabla 50 tona çatacaq.

Ölkəmizin əsas tərəvəzçilik rayonlarından olan Xaçmazda isə pomidor əkini yekunlaşıb. Rayonun təsərrüfatçıları 3 min hektara yaxın ərazidə pomidor əkiblər. Mart ayından istixana şəraitində yetişdirilən pomidor şitilləri mayın 20-dək açıq sahələrə köçürülüb. Qeyd edək ki, rayonun Aşağı Zeyid kəndi bu tərəvəzin daha çox əkildiyi yerlərdəndir. Bu il kənddə 100 hektara yaxın sahədə pomidor əkilib. Fermerlər bildirirlər ki, bu il Türkiyə və Hollandiyadan gətirilən pomidor sortlarının əkilməsinə üstünlük veriblər. Bu sortlar həm xəstəliklərə dözümlüdür, həm də görünüşü və dadı yaxşıdır. Yığımdan sonra 10-15 gün saxlamaq mümkündür. Məhsul yetişənədək təsərrüfatçılar pomidor sahələrində aqrotexniki işləri mərhələli şəkildə həyata keçirəcəklər. Fermerlər əkindən sonra 2-3 dəfə şitillərin dibini yumşaltmalı, sahələr üzvi və mineral gübrələrdən istifadə olunmaqla, 10-12 dəfə suvarılmalıdır. Xaçmazlı fermerlər pomidor yığımına iyul ayının birinci ongünlüyündə başlayacaqlar. Məhsul yığımı iki ay davam edəcək. Qeyd edək ki, ötən il rayonda 2 min 750 hektar pomidor sahəsindən 70 min 120 ton məhsul toplanılıb.

Bu il çiyələk yığımında da yüksək məhsuldarlıq müşahidə edilməkdədir. Şəmkir rayonunun Muxtariyyə kəndinin sakini Qabil Qasımov 30 hektar sahədə çiyələk yetişdirdiklərini vurğulayıb. 11 hektarı istixana şəraitində, qalan 19 hektarı isə açıq sahələrdə becərilir. Yığılan məhsul elə sahədə çeşidlənərək qablaşdırılır və satış məntəqələrinə göndərilir. Əksər hallarda alıcılar məhsulu gəlib yerindəcə alırlar. Burada əsasən “Viktoriya”, “Albion” və “Kumoroz” sortları əkilib.

Füzuli rayonunda da istixana kompleksində yetişdirilən məhsullar daxili bazara çıxarılmaqla yanaşı, xaricə ixrac olunacaq. “LBL Qrup” MMC tərəfindən yaradılan kompleksin ümumi ərazisi 16 hektar, istixana təsərrüfatının sahəsi isə 2 hektardır. Kompleksdə əsasən yerli istehsal olan müasir avadanlıqlar quraşdırılıb. Suvarma, isitmə, havalandırma sistemləri tam avtomatlaşdırılmış şəkildə idarə olunur. Kompleksin fəaliyyətə başlaması ilə ilkin mərhələdə 30 məcburi köçkün daimi işlə təmin edilib. Fermer Rüstəm Rüstəmov bildirib ki, mart ayında əkilən xiyar bitkisinin məhsulu mayın əvvəlindən yığılmağa başlanılıb. Təsərrüfatda hər gün orta hesabla 1-3 ton məhsul yığılır. Ölkə ərazisində tələbat çox olduğu üçün istehsal olunan məhsul hələ ki, daxili bazara çıxarılır. Yaxın günlərdə isə xiyarın Rusiya bazarlarına ixrac olunması nəzərdə tutulur. İstixanada yığım prosesi avqust ayına kimi davam edəcək. Avqust ayında isə pomidor əkini aparılacaq.

Hazırda təsərrüfatın genişləndirilməsi istiqamətində işlər davam etdirilir. Yaxın günlərdə daha 2 hektar ərazidə istixananın qurulmasına başlanacaq. Ümumilikdə isə istixananın sahəsinin 10 hektara, işçilərin sayının isə 30-dan 200-ə çatdırılması nəzərdə tutulur.

Tovuz rayonunda isə faraş kök yığımına başlanılıb. Rayonun Hunanlar kəndində kütləvi becərilən bitki yüksək məhsuldarlığı ilə seçilir. Kök su sevən olduğundan əsasən, Kür çayı sahilində yerləşən ərazilərdə əkilir. Oktyabrda əkilən bitkinin məhsulu aprelin sonlarında yığılır. Sakinlər bildirirlər ki, yığım təzə başlanan zaman kökün 1 kiloqramının qiyməti 70-80 qəpik arasında dəyişir. Hazırda isə sahələrdə kökün qiyməti 50 qəpikdir. Məhsul əsasən paytaxt və Rusiya bazarlarına göndərilir. Xarici bazara çıxarılan məhsul kəndin girişində iritonnajlı avtomobillərə yüklənərək daşınır. Məhsul bol olduğundan qiymət günbəgün ucuzlaşır və bunu nəzərə alan sakinlər yığımı tez yekunlaşdırmağa çalışırlar. Qeyd edək ki, kənddə 320 hektar sahədə kök əkilib və yığım iyul ayına qədər davam edəcək.

Ağdaşın kəndli fermerləri çəltik əkinini də uğurla davam etdirirlər. Sahələrdə toxum səpini işlərinə mayın əvvəlində start verilib və indiyədək Cardam, Ovculu, Mürsəl, Qumlax, Şıxlı, Nəvətava, Hapıtlı kəndlərində 1500 hektar sahədə çəltik əkini aparılıb. Səpin prosesinin mayın sonunadək başa çatdırılması nəzərdə tutulur. Ötən il Ağdaşın 15 kəndində 87 fermer tərəfindən ümumilikdə 1250 hektar sahədə çəltik yetişdirilib və 2900 ton məhsul toplanılıb. Biçilən çəltik rayondakı dəyirmanlarda emal olunub və keyfiyyətli düyü əldə edilib.

Cari ildə isə rayonda ötən ildəkindən iki dəfə çox, yəni 2500 hektar sahədə çəltik əkilməsi nəzərdə tutulur. Kəndlilər hər hektardan 60-80 sentner məhsul götürəcəklərinə ümidlidirlər. Çünki ötən həftə səpilən toxumun bitmə vəziyyəti və suyun bolluğu bunu deməyə əsas verir. Bu il rayondakı çəltik sahələrindən təxminən 6 min ton məhsulun yığılması gözlənilir. Kəndlilər məhsul yığımına sentyabrda başlayacaqlar.

Ağdaşda çəltik yetişdirmək kənd sakinlərinin sosial rifahının yüksəlməsinə də öz müsbət təsirini göstərir. Ona görə də rayonda bu məhsulun istehsalına maraq ildən-ilə artır. Çəltik sahələrinin ötən illə müqayisədə bu il iki dəfə genişləndirilməsi buna əyani sübutdur.

Pərviz SADAYOĞLU

Yeni Azərbaycan.- 2017.- 25 may.- S.7