Bölgələrdə payızlıq taxıl əkini davam edir

Kənd təsərrüfatına göstərilən diqqət və qayğı məhsuldarlığın artmasında əsaslı rol oynayır

Ölkəmizin ərzaq təhlükəsizliyinin daxili istehsal hesabına təmin olunması istiqamətində həyata keçirilən tədbirlərin miqyası kifayət qədər genişlənməkdədir. Belə ki, bu gün ölkənin bir sıra rayonlarında aqroparkların salınması, intensiv bağçılıq və üzümçülük təsərrüfatlarının genişləndirilməsi, istixana komplekslərinin tikilməsi, taxılçılığın inkişafı daxili tələbatın ödənilməsi ilə yanaşı, yeni ixrac imkanları yaradır. Ötən dövrdə kənd təsərrüfatı məhsullarının tədarükü, saxlanması və satışı infrastrukturunun yaradılması əhalinin ilboyu keyfiyyətli yerli məhsullarla təminatında mühüm rol oynayır, istehlak bazarında qiymətlərin sabitliyini təmin edir.

Qeyd olunmalıdır ki, Prezident İlham Əliyevin 25 avqust 2008-ci il tarixli müvafiq Sərəncamı ilə “2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatına dair Dövlət Proqramı” qəbul edilib. Dövlət başçısının 2014-cü il yanvarın 16-da imzaladığı “Kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsulları bazarının fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi sahəsində əlavə tədbirlər haqqında” Sərəncamda respublikanın ərzaq təhlükəsizliyi ilə bağlı qəbul edilən Dövlət Proqramının icrası sahəsində əlavə tədbirlərin görülməsi, kənd təsərrüfatı məhsullarının ixracının artırılması, aqrar sahədə istehsalçıların və istehlakçıların maraqlarının qorunması, ərzaq bazarının səmərəli fəaliyyətinin təşkil edilməsi ilə bağlı qarşıya mühüm vəzifələr qoyulub.

O cümlədən bu gün yeni əkin sahələrinin salınması, bir sıra yeni torpaqlarda meliorativ tədbirlərin görülməsi yenidən aktuallaşıb. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Sədrliyi ilə keçirilən Nazirlər Kabinetinin 2017-ci ilin doqquz ayının sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına və qarşıda duran vəzifələrə həsr olunan iclasında ölkə Prezidenti bildirib: “Bu il nəzərdə tutulub ki, 150 min hektar yeni sahəyə suyun verilməsi təmin edilsin və biz bu hədəfə çatmalıyıq. Gələn il isə ən azı bu günə qədər suvarılmayan, yaxud da suvarılması lazımi səviyyədə olmayan 100 min hektar sahəyə yeni kanallar çəkilməlidir ki, bu proses daha da sürətlə getsin. Beləliklə, suvarılan torpaqların həcmi hər il artacaq. Bu da, təbii ki, özlüyündə kənd təsərrüfatının sürətli inkişafını təmin edəcək. Çünki bu gündən sonra, - əslində bu məqsəd, bu vəzifə əvvəlki dövrlərdə də qarşıya qoyulmuşdur, - kənd təsərrüfatının intensiv inkişafı təmin edilməlidir”.

Yeri gəlmişkən, bu ilin sentyabr ayının 1-nə kimi payızlıq və yazlıq dənli və dənli paxlalı bitkilərin (qarğıdalısız) əkin sahəsinin 99,4 faizi, yaxud 935,5 min hektarı biçilib və həmin sahələrdən 2 milyon 675,3 min ton məhsul götürülüb. Orta hesabla hər hektardan əldə edilmiş məhsul 28,6 sentner təşkil edib. Bundan əlavə, 14,9 min hektar qarğıdalı sahəsindən 84,5 min ton məhsul toplanıb, hər hektardan orta hesabla 56,8 sentner qarğıdalı dəni götürülüb. Qarğıdalı dəni nəzərə alınmaqla ölkə üzrə taxıl istehsalı 2 milyon 759,8 min ton olub.

Cari ilin məhsulu üçün Qazax rayonunda 11 min hektar sahədə taxıl əkilib. Aqrotexniki qaydalara düzgün və vaxtlı-vaxtında əməl olunmasının nəticəsidir ki, zəmilərin hər hektarından 33,03 sentner taxıl götürülüb. Əldə edilən bu yüksək göstərici taxılçıları daha geniş sahələrdə əkin aparmağa həvəsləndirib. Sahibkarlar gələn ilin məhsulu üçün 12500 hektar sahədə taxıl əkməyi qarşılarına məqsəd qoyublar. Bu məqsədə çatmaq üçün ilk gündən taxıl əkini sahələrinin şumlanmasına başlanılıb. Rayon üzrə hər gün 300-350 hektar sahənin şumu qaldırılır. Bu günə qədər isə 4355 hektar sahədə şumlama aparılıb. Şumlama ilə yanaşı, payızlıq taxıl əkininə hazırlıqla bağlı digər tədbirlər də həyata keçirilir.

Yevlax rayonunun təsərrüfatlarında da payız-tarla işləri davam etdirilir. Rayon üzrə 3440 hektar sahədə payızlıq şum qaldırılıb. 1037,7 hektarda dən və yaşıl yem üçün payızlıq bitkilər, o cümlədən 708,7 hektarda xəsil arpa, 329 hektarda dən üçün buğda və arpa səpilib. Bundan başqa, dövriyyədə olan torpaqlardan səmərəli istifadənin nəticəsi olaraq cari ilin məhsulu üçün 946,1 hektar sahədə təkrar əkin aparılıb.

Respublikamızın ən iri taxılçılıq rayonlarından olan Şəkinin təsərrüfatlarında da 2018-ci ilin məhsulu üçün payızlıq taxıl səpininə start verilib. Kampaniyanın ilk günləri Sarıca, Qaratorpaq, Turan və digər ərazilərdə 130 hektar sahəyə arpa toxumu səpilib. Ümumiyyətlə, rayonda gələn ilin məhsulu üçün 65,5 min hektar sahədə payızlıq dənlilərin səpini proqnozlaşdırılır. Payızlıqların səpini üçün 14 min tona yaxın yüksək reproduksiyalı toxum fondu yaradılıb. İndiyədək təsərrüfatlarda 23 min hektardan çox sahədə şum aparılıb və bu iş sürətlə davam etdirilir.

Xatırladaq ki, Şəki taxılçıları ötən mövsüm 66 min 634 hektar sahədən 214 min tondan çox məhsul əldə ediblər. Taxıl istehsalı əvvəlki illə müqayisədə 21 min 568 ton artıb.

Eləcə də, Zaqatala rayonunun təsərrüfatlarında 2018-ci ilin məhsulu üçün payızlıq dənlilərin səpininə başlanılıb. İlk günlər rayonun Muğanlı, Bəhmətli, Dağlı və Faldarlı kəndlərinin təsərrüfatlarında 131 hektar sahəyə arpa toxumu səpilib. Bəzi təsərrüfatlarda isə artıq buğda səpininə də başlanılıb. Cari mövsümdə rayonda 11 min hektara yaxın sahədə payızlıq dənlilərin səpini proqnozlaşdırılır. Taxıl səpini üçün 3 min 650 ton yüksək reproduksiyalı toxum fondu ayrılıb. Təsərrüfatlarda, eyni zamanda, payızlıqların səpini üçün şum çıxarılması işi də davam etdirilir. İndiyədək 6 min hektardan çox sahədə şum aparılıb. Ümumiyyətlə, hazırda rayonda taxılçılıq sahəsində 2 min 700 nəfərədək əhalinin məşğulluğu təmin olunub. Ötən mövsüm zaqatalalı fermerlər 10 min 758 hektar taxıl sahəsindən 34 min 320 ton məhsul götürüblər.

Digər regionlarda olduğu kimi, Kürdəmir rayonunda da payızlıq taxıl əkini kampaniyasına mütəşəkkil hazırlıqla başlanılıb və hava şəraitinin törətdiyi çətinliklərə baxmayaraq, 2000 hektaradək sahədə səpin aparılıb. Fermerlər və fiziki şəxslər ilk günlərdən sahələrə 50-dək səpin aqreqatı çıxarıblar. Rayonun əksər ərazilərində, xüsusilə daha çox taxıl əkilən Köhünlü, Pirli, Muradxan, Yenikənd, Sığırlı, Karrar və bir sıra digər ərazi vahidlərində səpin kampaniyası daha sürətlə aparılır. Qeyd edək ki, ötən il 39 min 360 hektar sahədə payızlıq səpin aparan Kürdəmir taxılçıları cari mövsümdə əkin sahələrini 45 min hektara çatdırmaq əzmindədirlər.

Kürdəmir rayonu ilə yanaşı, Ucar rayonunda da payızlıq taxıl əkini kampaniyasına start verilib və ilk günlərdən sahələrə 20-dək səpin aqreqatı çıxarılıb. İstər taxılçılıqla məşğul olan fermerlər, istərsə də fiziki şəxslər taxıl səpininə ciddi hazırlaşıblar. Son illərdə olduğu kimi, cari mövsümdə də keyfiyyətli şum çıxarılması, əkində yüksək reproduksiyalı toxumlardan istifadə xüsusi diqqət mərkəzindədir. Qısa müddətdə rayonda 530 hektarda səpin aparılıb. Əksər ərazilərdə, o cümlədən daha çox taxıl əkilən Müsüslü, Bərgüşad, Qaziyan və bir sıra digər ərazi vahidlərində səpin kampaniyası mütəşəkkil aparılır. Qeyd edək ki, ötən il rayonda payızlıq taxıl əkini sahələri 11 min 986 hektar olub. Cari mövsümdə isə əkin sahələrinin azı 12,5 min hektara çatdırılacağı gözlənilir.

Qax rayonunun təsərrüfatlarında isə 2018-ci ilin məhsulu üçün payızlıq dənlilərin səpini davam etməkdədir. Cari mövsümdə rayonda 13 min hektardan çox sahədə payızlıq taxıl səpini proqnozlaşdırılır. Səpin üçün 2 min tona yaxın yüksək reproduksiyalı toxum fondu ayrılaraq laboratoriya müayinəsindən keçirilib. Səpin kampaniyasına cəlb olunacaq traktor, taxılsəpən aqreqat, mala və digər texnika təmir olunaraq saz vəziyyətə gətirilib. Qorağan, Almalı və Ağyazı zonasında yerləşən kəndlərin fermer təsərrüfatlarında kampaniyanın ilk günlərində 300 hektara yaxın sahəyə arpa toxumu səpilib. Fermerlər səpinin optimal müddətdə başa çatdırılması üçün səylə çalışırlar. Bu mövsümdə Qax taxılçıları 13 min 868 hektar taxıl sahəsindən rayonun tarixində ilk dəfə olaraq rekord miqdarda - 43,2 min ton məhsul götürüblər. Taxıl istehsalı əvvəlki illə müqayisədə 6,8 min ton artıb.

Ağcabədi rayonunun Taxtakörpü ərazisində məskunlaşan laçınlı məcburi köçkünlər də payız səpininə başlayıblar. Bu günədək 597 hektarda payız şumu qaldırılıb, 91 hektar sahədə səpin aparılıb. Əkinlərin 78 hektarı arpa, 13 hektarı isə yoncadır. Qeyd edək ki, Taxtakörpü ərazisində məskunlaşan laçınlı məcburi köçkünlər əsasən heyvandarlıq və taxılçılıqla məşğul olurlar. Bu il isə ilk dəfə olaraq Taxtakörpü ərazisində 101 hektarda pambıq becərən laçınlı məcburi köçkünlər hazırda məhsul yığımını davam etdirirlər.

Saatlı rayonunun fermerləri və torpaq mülkiyyətçiləri də payızlıq taxıl səpinini davam etdirməkdədirlər. Yüksək nəticələr əldə etmək məqsədilə daha məhsuldar toxumlar tədarük olunub, əkin üçün nəzərdə tutulan sahələr üzvi və mineral gübrə verilməklə şumlanıb, səpin aqreqatları təmir edilərək hazır vəziyyətə gətirilib. Artıq bir neçə gündür ki, rayonda arpa səpininə başlanıb. Qeyd edək ki, cari mövsümdə Saatlıda 22 min hektardan çox sahədə payızlıq taxıl əkilməsi planlaşdırılır. Bu, ötən ildəkinə nisbətən təxminən 1500 hektar çoxdur.

Xatırladaq ki, rayon taxılçıları bu il yüksək məhsuldarlığa nail olublar. Belə ki, arpa sahələrinin hər hektarından 34,7, buğda sahələrinin hər hektarından 41,7 sentner məhsul götürülüb. Ümumilikdə isə 20 min 435 hektar sahədən 83 min 140 ton taxıl yığılıb.

Vurğulayaq ki, Daşkəsən rayonunda taxıl biçini tam yekunlaşıb. Ötən ayın sonuna olan məlumata görə, bu il rayon ərazisində, ümumilikdə, 774 hektar sahədən taxıl biçilib. Bunun 713 hektarını buğda, 61 hektarını isə arpa təşkil edib. 713 hektar buğda sahəsindən 1568,6 ton, 61 hektar arpa sahəsindən isə 156,6 ton məhsul götürülüb. Buğda yığımında 190 nəfər, arpa yığımında isə 19 nəfər mövsümi işlə təmin olunub.

Pərviz SADAYOĞLU

Yeni Azərbaycan.- 2017.- 12 oktyabr.- S.7.