Bölgələrdə tütün sahələri genişləndirilir

Regionlarda yerli sahibkarların ixrac potensialı yüksək olan bu sahəyə marağı ildən-ilə artmaqdadır

Ölkəmizdə qeyri-neft sektorunun inkişafı istiqamətində atılan addımlar artıq öz bəhrəsini verməkdədir. Belə ki, bu müstəvidə kənd təsərrüfatının bir sıra sahələrinin yenidən dirçəldilməsi yönündə mühüm işlər görülür. Vurğulanmalıdır ki, ötən dövrlərdə işə salınan ixracın səmərəli təşviq mexanizmi praktiki müstəvidə həyata keçirilən zəruri tədbirlərlə dəstəklənir. Həyata keçirilən bu və ya digər tədbirlər sahibkarların ixracyönümlü məhsul istehsalına marağını da artırır. Bu isə idxalı azaltmaqla yanaşı ixrac qabiliyyətinin də artmasında mühüm rol oynayır. Təsadüfi deyil ki, bunun nəticəsində ölkədən ixrac olunan məhsulların strukturunda aqrar sektorun çəkisi əhəmiyyətli dərəcədə artıb. Eləcə də regionlarda görülən işlər bir daha aqrar sahənin mühüm gəlirli bir sahəyə çevrildiyini, insanların kənd təsərrüfatına marağının artdığını deməyə əsas verir.

Vurğulayaq ki, ölkə Prezidentinin tapşırıq və tövsiyələri ilə yenidən dirçəldilən kənd təsərrüfatı sahələrindən biri də tütünçülükdür. Ölkəmizin ayrı-ayrı bölgələrində tütünçülük sahəsində tarixən yaxşı ənənələr formalaşsa da, müəyyən bir dövr ərzində tütünçülük yaddan çıxmışdı. Bununla belə artıq bir neçə ildir ki, bu gəlirli sahənin şöhrətinin geri qaytarılması üçün əməli tədbirlər görülməkdədir. Qeyd edilməlidir ki, tütünçülük respublikamızda əsasən Qax, Balakən, Zaqatala kimi rayonlarda geniş yayılsa da, hazırda bu areal daha da genişlənməkdədir. Bir sıra rayonlarda tütün sahələri ötən ilə nisbətən genişlənib. Bunun bir səbəbi də sahibkarlara göstərilən diqqət və qayğı, eləcə də tütün məhsullarının şirkətlər tərəfindən öncədən müqavilə əsasında alınmasıdır. Yəni, artıq təsərrüfat sahibləri öz məhsullarını satmaq problemi ilə qarşılaşmırlar. Hazırda respublikamızda tütünün əkini ilə bir sıra şirkətlər məşğul olur. Bu şirkətlər məhsul istehsalçıları ilə müqavilə bağlayaraq ayrı-ayrı regionlarda tütün əkini həyata keçirir. Bundan başqa regionlarda tütün əkilən sahələr də ildən-ilə artmaqdadır.

Yeri gəlmişkən, bu il Balakən rayonunun təsərrüfatlarında 535 hektar sahədə tütün əkilməsi nəzərdə tutulur. Hazırda təsərrüfatlarda tütün əkini kampaniyası mütəşəkkil davam etdirilir. Fermerlər sahələrə tütün şitili köçürüblər. Tütün əkininə min nəfərdən çox mövsümi işçi cəlb olunub. Balakənli fermerlər bu il “Virciniya” növlü ətirli tütünün yetişdirilməsinə daha çox maraq göstərirlər. Cari mövsümdə rayonda 500 hektar sahədə bu növdən olan tütünün əkilməsi nəzərdə tutulur. Keçən il isə fermerlər 241 hektar sahədə “Virciniya” növlü tütün yetişdiriblər. Bu növ tütünün əsas üstünlüyü ondadır ki, sahələrdən yığılan yaşıl kütlə qurudulmaq üçün birbaşa emal məntəqəsinə gətirilir və qurutma kameralarına yerləşdirilir. Yerli tütün sortları isə istehsalçıların özləri tərəfindən xüsusi iynə vasitəsilə ipə düzülməklə qurudulur.

Tütün istehsalçılarının işini asanlaşdırmaq üçün hazırda rayonun Hənifə kəndində tütün istehsalı və emalı məntəqəsinin yaradılması istiqamətində iş aparılır. Məntəqədə 540 ton istehsal gücü olan 60 ədəd tütünqurutma kamerası quraşdırılır. Ötən il balakənli fermerlər yetişdirdikləri “Virciniya” növlü yaşıl tütün kütləsini qurutmaq üçün Zaqatala rayonunda fəaliyyət göstərən emal məntəqəsinə təhvil verirdilər. Bu isə əlavə vaxt itkisinə səbəb olurdu.

Bu il Qazax rayonunun təsərrüfatlarında da 60 hektar sahədə tütün əkilməsi nəzərdə tutulur. Hazırda təsərrüfatlarda tütün əkini kampaniyası mütəşəkkil davam etdirilir. Fermerlər sahələrə tütün şitili əkiblər və bəzi ərazilərdə bu fəaliyyət yekunlaşdırılıb. Qeyd edək ki, kənd təsərrüfatının gəlirli sahələrindən olduğundan fermerlərin tütün əkininə marağı ilbəil artmaqdadır. Belə ki, ötən il 50 hektar sahədə tütün əkən fermerlər cari ildə sahələri genişləndirərək 60 hektara çatdırmağı planlaşdırıblar. Bu məqsədlə Cəfərli kəndində 1000 kvadratmetr sahədə hazırlanmış istixanalarda kifayət qədər şitil yetişdirilib. Kosalar kəndində 32 hektarda tütün əkilməsi nəzərdə tutulub. Artıq 28 hektarda əkin başa çatıb.

Ötən il 50 hektar sahədə tütün becərən qazaxlı fermerlər 80 ton quru tütün istehsal ediblər.

Qax rayonunun təsərrüfatlarında tütün əkini yekunlaşdırılır. Cari mövsümdə rayonda 620 hektar sahədə tütün əkilməsi nəzərdə tutulub. Fermerlər may ayının sonuna qədər 594 hektar sahəyə “Virciniya” növlü ətirli, 15 hektara yerli tütün sortları olmaqla, ümumilikdə, 609 hektar sahəyə tütün şitilləri köçürüblər.

Vurğulayaq ki, ötən il qaxlı fermerlər 606 hektar sahədə tütün yetişdirib, 810 ton quru tütün istehsal ediblər. Tütün istehsalı əvvəlki illə müqayisədə 2,5 dəfə artıb.

Ölkəmizdə ixracyönümlü və ənənəvi sahələrin dirçəldilməsi ilə bağlı həyata keçirilən tədbirlər çərçivəsində Qəbələ rayonunda da tütünçülüyün inkişaf etdirilməsi qarşıya məqsəd qoyulub. 10 illik fasilədən sonra Qəbələdə artıq 3-cü ildir tütün əkilir. Ötən il rayonda 70 hektar sahədə tütün əkən fermerlər dövlət dəstəyindən ruhlanaraq bu il əkin sahələrini daha da genişləndiriblər. Aprel ayından tütün əkininə başlayan kəndlilər bu günədək 60 hektar sahəyə şitil köçürüblər. Tütün rayonun Mamaylı, Şamılı, Kiçik Əmili və Ziring kəndlərində əkilib. Fermerlər bu il 75 hektar sahədə tütün əkmək üçün hazırlıq işləri görüblər.

Rayonda məhsul istehsalçıları əkin zamanı yerli şəraitə uyğunlaşdırılmış “İmmunium-558” və “Berley” sortundan olan tütün növünə üstünlük verirlər. Bu növ tütün bitkilərinə düzgün aqrotexniki qulluq edilərsə, hər hektardan yaşıl kütlə halında 35-40 ton, quru halda isə 3,5-4 ton məhsul götürmək mümkündür. Fermerlər əkin prosesindən əvvəl Şəkidə fəaliyyət göstərən “Azəri” tütün müəssisəsi ilə məhsulun alqı-satqısı barədə müqavilə bağlayıb.

Qeyd edək ki, rayonda 4 fermer tərəfindən tütünün əkilməsi, onun becərilməsi və məhsulun toplanılması prosesinə, ümumilikdə, 160-dan çox yerli sakin cəlb olunur. Bu da kənd sakinlərinin məşğulluğunun təmin edilməsinə, dolanışıq şəraitinin yaxşılaşmasına müsbət təsir edir. Ötən il Qəbələdə 70 hektar tütün sahəsindən 115 ton məhsul tədarük olunub.

İsmayıllı rayonunda da may ayının sonuna olan məlumata görə, 22 hektar sahədə tütün əkilib. Ölkəmizdə həyata keçirilən aqrar islahatlar, qeyri-neft sektorunun inkişafına göstərilən dövlət dəstəyi son illər İsmayıllıda kənd təsərrüfatının bir sıra sahələrinin, o cümlədən tütünçülüyün inkişafına güclü təkan verib. Ötən il beş yaşayış məntəqəsində 15 hektarda tütün əkilmişdisə və sahələrdən 27 tondan çox qurudulmuş tütün istehsal olunmuşdusa, cari mövsümdə əkin sahələri 22 hektara çatdırılıb. Tütün əkilən inzibati ərazi dairələrinin sayı isə doqquza çatıb. Ən çox əkin Topçu və Qalınçaq kəndlərinin ərazilərində aparılıb. Belə ki, bu kəndlərin hər birində torpaq mülkiyyətçiləri 4 hektarda tütün əkiblər.

Zaqatala rayonunun təsərrüfatlarında isə artıq tütün əkini kampaniyası müvəffəqiyyətlə başa çatıb. Cari mövsümdə rayonda 750,3 hektar sahədə tütün əkilib. Zaqatalalı fermerlər bu il 542,4 hektar sahədə “Virciniya” növlü ətirli, 207,9 hektar sahədə isə yerli tütün sortları yetişdirəcəklər. Cari mövsümdə rayonda quru tütün istehsalının 1000 tona çatacağı proqnozlaşdırılır.

Ənənəvi sahələrdən olan tütünçülüyün inkişaf etdirilməsi ilə bağlı həyata keçirilən tədbirlər kənd əhalisinin məşğulluğunun təmin olunmasına da müsbət təsir göstərir. Belə ki, bu il Zaqatala rayonunda tütün əkini və becərilməsi işlərinə 2300 nəfərə yaxın kənd sakini cəlb olunub.

Yengiyan kəndindən olan fermer Telman Həsrətov rayonun əsas tütün istehsalçılarındandır. Onun rəhbərlik etdiyi “Dağlar” kəndli-fermer təsərrüfatı üç ildir ki, tütünçülüklə məşğul olur. 2016-cı ildə bu təsərrüfatda ilk dəfə 65 hektar sahədə tütün yetişdirilib, 700 ton yaşıl tütün kütləsi istehsal edilib. Prezident İlham Əliyevin kənd təsərrüfatının ixracyönümlü məhsullarının istehsalının artırılması ilə bağlı tapşırıq və tövsiyələrini nəzərə alaraq, fermer ötən il tütün əkini sahələrini genişləndirərək 110 hektara çatdırıb. Ötənilki mövsüm təsərrüfata məxsus əkin sahələrindən 980 ton yaşıl tütün kütləsi tədarük edilib. Mövsüm ərzində təsərrüfatda tütün becərilməsi ilə 50 nəfərədək işçi məşğul olub.

Telman Həsrətov bildirib ki, bu il təsərrüfatda 115 hektar sahədə tütün əkini həyata keçirilib. Havalar əlverişli keçərsə, tütün sahələrindən 1100-1200 ton yaşıl kütlə götürməyi planlaşdırırıq.

Xatırladaq ki, 2017-ci ildə zaqatalalı fermerlər 891 ton quru tütün istehsal ediblər. Məhsul istehsalı əvvəlki illə müqayisədə 363 ton artıb. Ötən il Zaqatala rayonundan xaricə tütün ixrac edilməsi nəticəsində ölkəmizə 12 milyon dollar və ya 20 milyon manata yaxın vəsait daxil olub.

Oğuz rayonunun təsərrüfatlarında da tütün əkini başa çatıb. Cari mövsümdə rayonda tütün əkini sahələri əvvəlki illə müqayisədə 60 hektar artırılaraq 250 hektara çatdırılıb. Oğuzlu fermerlər bu il 180 hektar sahədə “Virciniya” növlü ətirli, 70 hektarda isə yerli tütün sortları yetişdirirlər. Hazırda təsərrüfatlarda tütün əkinlərinə aqrotexniki qulluq işləri görülür.

Qeyd edək ki, rayonun təbii iqlim şəraiti tütünçülüyün inkişaf etdirilməsinə imkan verir. Dövlət tərəfindən tütünçülüyün inkişafına göstərilən diqqət və qayğı, subsidiyaların ayrılması, güzəştli şərtlərlə aqrolizinq xidmətlərinin göstərilməsi kənd əhalisinin bu gəlirli sahəyə marağını xeyli artırıb.

Rayonun Bucaq kəndindən olan fermer Rəftar Əhmədli tütünçülüklə ötən ildən məşğul olur. Fermer 2017-ci ildə ilk dəfə 43 hektar sahədə tütün yetişdirib, 44 tona yaxın quru tütün istehsal edib. İstehsalçı bu il tütün əkini sahələrini 2 hektar genişləndirərək 45 hektara çatdırıb. Fermer cari mövsümdə 50 ton quru tütün istehsal etməyi planlaşdırır. Rəftar Əhmədli bildirib ki, tütünçülük gəlirli sahədir və dövlətimizin başçısının kənd təsərrüfatının ixrac potensialı yüksək olan sahələrinin inkişaf etdirilməsi ilə bağlı verdiyi tövsiyələri nəzərə alaraq, gələcəkdə əkin sahələrini daha da genişləndirməyi düşünür.

Pərviz SADAYOĞLU

Yeni Azərbaycan.- 2018.- 13 iyun.- S.7.