Azərbaycanın regionlarında aparılan meliorativ tədbirlər aqrar sektorda istehsal imkanlarının artmasına müsbət təsir göstərir

Son 15 ildə respublika miqyasında 360 min hektar sahədə torpaqların su təminatının və 256 min hektarda meliorativ vəziyyətinin yaxşılaşdırılması işləri yerinə yetirilib

Azərbaycanda əkinə yararlı torpaq ehtiyatları məhduddur. Buna görə də regionlarda mövcud torpaq fondundan səmərəli istifadə edilməsi diqqət mərkəzində saxanılır. Prezident İlham Əliyev qarşıya ölkədə aqrar sektoru bundan sonra məhsuldarlığı artırmaq yolu ilə inkişaf etdirmək kimi mühüm vəzifə qoyub. Hazırda dövlət başçısının qarşıya qoyduğu vəzifənin icrasını yüksək səviyyədə təmin etmək məqsədilə bölgələrdə genişmiqyaslı tədbirlər reallaşdırılır, o cümlədən fermerlərin müxtəlif növ texnikalarla, gübrə və pestisidlərlə, elit toxumlarla təminatı gücləndirilir. Eyni zamanda, torpağın münbitliyini artırmaq üçün aqrotexniki qaydalara ciddi əməl olunur, növbəli əkin sisteminin tətbiqi genişləndirilir.

2018-ci ildə ölkədə təxminən 100 min hektar torpağın əkin dövriyyəsinə cəlb edilməsi nəzərdə tutulub

Aqrar sektorda istehsal imkanlarının genişlənməsinə müsbət təsir göstərən mühüm amillərdən biri də torpaqların şoranlaşmasının qarşısının alınması, əkin sahələrinin tələb olunan həcmlərdə suvarma suyu ilə təmin edilməsi, meliorasiya və irriqasiya tədbirlərinin əhatə dairəsinin daha da genişləndirilməsi amili ilə bağlıdır. 2004-cü ildən bəri Prezident İlham Əliyevin böyük diqqətinin nəticəsi olaraq ölkə miqyasında 4 min kilometr uzunluğunda suvarma kanallarının, 2400 kilometr uzunluğunda kollektor-drenaj şəbəkələrinin tikintisi, yenidən qurulması və bərpası, 360 min hektar sahədə torpaqların su təminatının və 256 min hektarda meliorativ vəziyyətinin yaxşılaşdırılması işləri yerinə yetirilib, 127 min hektar yeni suvarılan torpaq sahələri əkin dövriyyəsinə daxil edilib, 2 minə yaxın subartezian quyusu qazılaraq istifadəyə verilib. Ümumi sututumu 456 milyon kubmetr olan 4 su anbarı (Taxtakörpü, Şəmkirçay, Tovuzçay, Göytəpə) tikilib.

2017-ci ildə Prezident İlham Əliyevin tapşırığı əsasında regionlarda 103 min hektar sahəyə suyun çatdırılması və su təminatının yaxşılaşdırılması işləri həyata keçirilib. Dövlət başçısı tərəfindən 2018-ci ildə də təxminən bu qədər torpağın əkin dövriyyəsinə cəlb edilməsi qarşıya vəzifə qoyulub. Hazırda ayrı-ayrı layihələr üzrə işlərin icrası uğurla davam etdirilir.

Cari ildə Neftçala rayonunun 12400 hektar əkin sahəsinin su təminatı yaxşılaşdırılacaq. Ağcabədi rayonunda isə 1900 hektar yeni torpaq sahələri suvarma suyu ilə təmin olunacaq. Siyəzən rayonunda su təminatının yaxşılaşdırılması tədbirləri ümumilikdə 12 min 964 hektar sahəni əhatə edəcək. Ağdaşda əkinə yararlı olsa da, boş qalan və suvarılmayan 15800 hektar torpaq sahəsinin əkin dövriyyəsinə cəlb edilməsi üçün 3 layihənin icrasına başlanılıb.

Xəbər verildiyi kimi, Prezident İlham Əliyev cari il martın 12-də “Əkin sahələrinin suvarma suyu ilə təminatının yaxşılaşdırılması və əhalinin içməli suya tələbatının ödənilməsi ilə bağlı tədbirlər haqqında” Sərəncam imzalayıb. Sərəncama əsasən, regionlarda 248 yaşayış məntəqəsində yeni subartezian quyularının qazılması nəzərdə tutulub.

Salyanda torpaqların təkrar şoranlaşmasının qarşısı alınır

Salyanda torpaqların təkrar şoranlaşmasının qarşısını almaq üçün məqsədyönlü tədbirlər həyata keçirilir. Belə ki, rayonun təsərrüfatlarındakı mövcud kollektor-drenaj şəbəkələrində əsaslı təmir-bərpa işləri görülməklə yanaşı, yenilərinin qurulması da həyata keçirilir. Qeyd edək ki, Salyanda bu sahə ilə üç müəssisə məşğul olur. Onlardan biri Aşağı Muğan Meliorativ Sistemləri İstismarı İdarəsidir. İdarə Salyan, Sabirabad və Neftçala rayonlarında 132 min 500 hektar sahəyə xidmət edir. Əkin sahələrinin münbitliyini artırmaq üçün 24 meliorativ nasos stansiyası fəaliyyət göstərir ki, bunun da 8-i Salyan rayonundadır. Həmin nasos aqreqatları vasitəsilə minerallaşdırılmış qrunt suları şor kanallara vurulur. Görülmüş tədbirlər nəticəsində qrunt sularının minerallıq dərəcəsi 9,7 qram litrdən 5,4 qram litrə qədər aşağı düşüb.

İdarənin baş mühəndisi Zalış Bünyadov bildirib ki, bu ilin əvvəlindən 56 kilometr uzunluğunda lildəntəmizləmə işləri həyata keçirilib və rayondakı 8 nasos stansiyası vasitəsilə 75 milyon kubmetr qrunt suları dənizə axıdılıb. Bu isə 540 ton duzun əkin sahələrindən kənarlaşması deməkdir.

Mühəndisin sözlərinə görə, torpaqlarda olan duzluluğun dərəcəsini aşağı salmaqla qalıq sularının səviyyəsini 2 metrə qədər endirmək üçün 5 kəndin ərazisindən keçən 200 kilometr drenaj xətti dərinləşdirilib.

Qeyd edək ki, idarə tərəfindən bu ilin əvvəlindən indiyə kimi Salyan, Neftçala və Sabirabad rayonları ərazisindən 285 milyon kubmetr qrunt suyu dənizə axıdılıb.

Beyləqan və Füzulidə 500 hektardan artıq əkin sahəsi suvarma suyu ilə təmin olunacaq

Ölkənin bütün bölgələrində olduğu kimi, Beyləqan və Füzuli rayonlarında da əkinlərin suvarma suyu ilə təminatının yaxşılaşdırılması istiqamətində ardıcıl tədbirlər görülür. Beyləqan Subartezian Quyularının İstismarı İdarəsindən bildirilib ki, idarənin balansında olan 117 quyu ilə Beyləqan rayonunda 1710 hektar əkin sahəsi, 139 quyu ilə isə Füzuli rayonunda 3250 hektar əkin sahəsi suvarma suyu ilə təmin edilir. Son illərdə əhalinin suvarma suyu ilə təminatının yaxşılaşdırılması məqsədilə Beyləqan və Füzuli rayonlarında 80-dən çox subartezian quyusu qazılıb. Bundan başqa, istismarda olan subartezian quyularının təmir-bərpası da diqqət mərkəzində saxlanılır. Belə ki, təkcə bu ilin birinci rübündə idarə tərəfindən 2 ədəd subartezian quyusu, 42 ədəd nasosun elektrik mühərriki əsaslı, 73 ədəd quyu cari təmir edilib.

Prezident İlham Əliyevin 2018-ci il martın 12-də imzaladığı “Əkin sahələrinin suvarma suyu ilə təminatının yaxşılaşdırılması və əhalinin içməli suya tələbatının ödənilməsi ilə bağlı tədbirlər haqqında” Sərəncamına əsasən, cari ildə Beyləqan rayonunda 9, Füzuli rayonunda isə 12 ədəd yeni subartezian quyusunun qazılması nəzərdə tutulub. Artıq quyuların qazılmasına başlanılıb. Yeni quyuların istifadəyə verilməsi ilə bu rayonlarda 500 hektardan artıq əkin sahəsi suvarma suyu ilə təmin ediləcək.

Bölgələrdə müasir suvarma sistemlərinin tətbiqinə “yaşıl işıq” yandırılır

Son illərdə respublikamızın bölgələrində aqrar sektorda dünyanın qabaqcıl ölkələrində yaxşı nəticələr verən müasir təsərrüfatçılıq metodlarının tətbiqinə geniş meydan verilir. O cümlədən regionlarda müasir suvarma sistemlərinin tətbiqinə “yaşıl işıq” yandırılır.

Məhsuldarlığın artırılması məqsədilə müasir suvarma sistemlərindən istifadənin əhəmiyyətindən danışan Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin Bitkiçilik şöbəsinin müdiri İmran Cümşüdov bildirib ki, Azərbaycanda suvarılan torpaqların ümumi sahəsi 1,4 milyon hektar təşkil edir. Respublikada suvarma suyunun məhdudluğu və ərazilər üzrə qeyri-bərabər paylanmasına baxmayaraq, suvarılan sahələrin əksər hissəsində (98 faiz) suvarma hələ də ənənəvi sadə üsulla (selləmə üsulu ilə) aparılır və bu üsulun tətbiqi zamanı heç bir suvarma norma və qaydalarına riayət olunmur.

“Bu cür səmərəsiz, ənənəvi üsulun tətbiqi suvarma suyunun bitkilər tərəfindən istifadə olunmadan itkisinə, torpaqların deqradasiyasına, qrunt sularının səviyyəsinin qalxmasına və nəticədə torpaqların təkrar şorlaşmasına gətirib çıxarır”, - deyən İmran Cümşüdov qeyd edib ki, respublika üzrə əkin sahələrinin təxminən 2-3 faizində mütərəqqi suvarma sistemlərindən (yağışyağdırma, damcılarla suvarma) istifadə olunur.

Bitkiçilik şöbəsinin müdiri deyib: “Hazırda dünya ölkələrinin böyük əksəriyyətində aqrar sahənin səmərəli inkişafı yalnız irimiqyaslı irriqasiya sistemlərinin yaradılması və mütərəqqi suvarma qurğularından istifadə edilməklə suvarmanın həyata keçirilməsi nəticəsində mümkün olub. Damcılarla suvarma sistemi də bu qurğular sırasında öz üstünlükləri ilə seçilir. Damcılama üsulunda suvarma suyuna qənaət olunmaqla, daha az su ilə daha çox sahə suvarılır. Bu suvarma üsulunda torpaqda eroziya prosesi baş vermir, qrunt sularının səviyyəsi su itkiləri olmadığından dəyişməz qalır. Torpaqlarda təkrar şorlaşmanın qarşısı alınır, suvarma suyu birbaşa bitkinin kök sisteminə verildiyindən onun kökətrafı zonada bərabər şəkildə paylanması təmin olunur”.

İmran Cümşüdov digər suvarma üsulu - yağışyağdırma üsulu barədə də məlumat verərək bildirib ki, bu cür suvarmada su nasosların köməyi ilə xüsusi borularla çiləyici aparatlara müəyyən olunmuş təzyiqlə vurulur, yağış şəkilində torpağa düşərək, torpağı və bitkiləri nəmləndirir. Bu üsulla suvarmada torpaq qatı müntəzəm olaraq nəmlənir, suvarma avtomatlaşdırılır, torpaq deqradasiyasının qarşısı alınır.

Naxçıvanda müasir suvarma sistemlərinin quraşdırılması işləri davam etdiriləcək

Xəbər verildiyi kimi, Prezident İlham Əliyev 16 may 2018-ci il tarixində “Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisində meliorativ tədbirlərin həyata keçirilməsi haqqında” müvafiq Sərəncam imzalayıb. Sənəddə vurğulanır ki, 2017-ci ildə Naxçıvan Muxtar Respublikasında mövcud potensialdan səmərəli istifadə olunmaqla görülmüş meliorativ tədbirlər nəticəsində 407 hektar sahədə su resurslarından qənaətlə istifadəyə imkan verən müasir suvarma sistemlərinin quraşdırılması başa çatdırılıb. Sərəncama əsasən “Pivot” layihəsi çərçivəsində 1000 hektar əkin sahəsində müasir suvarma (yağışyağdırma) sistemlərinin quraşdırılması işlərinin davam etdirilməsi məqsədilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2018-ci il 22 yanvar tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasının 2018-ci il dövlət büdcəsində dövlət əsaslı vəsait qoyuluşu (investisiya xərcləri) üçün nəzərdə tutulan vəsaitin bölgüsü”nün 1.31.2-ci yarımbəndində göstərilmiş məbləğin 5 milyon manatı Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinə ayrılıb.

Mübariz ABDULLAYEV

Yeni Azərbaycan.- 2018.- 24 may.- S.7.