Regionlarda aqrar sahənin inkişafı istiqamətində atılan addımlar mühüm uğurların əldə olunmasını təmin edib

2017-ci ildə 913,9 min ton və ya əvvəlki ilə nisbətən 1,3 faiz çox kartof, 1405,6 min ton və ya 10,6 faiz çox tərəvəz yığılıb

Ölkəmizdə kənd təsərrüfatının inkişafında son bir neçə ildə mühüm uğurlar qeydə alınıb. Vurğulanmalıdır ki, 2004-cü ildə həyata keçirilən və regionların inkişafını özündə ehtiva edən Dövlət proqramları bölgələrin simasının dəyişməsində əhəmiyyətli rol oynayıb. Adıçəkilən Dövlət proqramlarının uğurlu icrası ölkəmizdə kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalının artması ilə yanaşı, vətəndaşların sosial rifahının yüksəlməsinə də yol açıb. Bu gün ixrac məhsulları arasında kənd təsərrüfatı məhsulları mühüm yer tutur.

Yeri gəlmişkən, ötən il kənd təsərrüfatının inkişafında mühüm uğurlara nail olunub. Belə ki, bu sahənin inkişafına dövlət dəstəyinin daha da artırılması, pambıqçılığın, taxılçılığın, baramaçılığın, tütünçülüyün və heyvandarlığın kompleks inkişafının genişləndirilməsi və ərzaq təhlükəsizliyinin daha da gücləndirilməsi üçün 2017-ci ilin dövlət və icmal büdcələrindən 581 milyon manat vəsait ayrılıb. Kənd təsərrüfatı dövriyyəsinə əlavə suvarılan torpaq sahələrinin daxil edilməsi, meliorativ sistemin müasir tələblər səviyyəsinə uyğun modernləşdirilməsi və mütərəqqi suvarma üsullarının tətbiqi üçün 2017-ci ilin dövlət və icmal büdcələrindən ayrılan vəsait və xaricdən cəlb edilmiş kreditlər hesabına cəmi 461 milyon manat vəsait yönəldilib.

Qeyd edək ki, Prezident İlham Əliyevin Sədrliyi ilə keçirilən Nazirlər Kabinetinin 2017-ci ilin sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına və qarşıda duran vəzifələrə həsr olunan iclasında nitq söyləyən dövlət başçısı bildirib ki, ötən il bölgələrdə pambıqçılıq, baramaçılıq, fındıqçılıq, tütünçülük, çayçılıq, çəltikçilik, sitrusçuluq üzrə müşavirələr keçirilib, bir neçə Dövlət proqramı qəbul edilib. Ölkə Prezidenti qeyd edib ki, 2018-ci il də kənd təsərrüfatının inkişafı üçün uğurlu olacaqdır: “Keçən il kənd təsərrüfatı 4,1 faiz artıbdır. Bu, yaxşı göstəricidir. Biz həm ərzaq təhlükəsizliyi məsələlərini həll edirik, həm də kənd təsərrüfatının bizim üçün ənənəvi olan texniki sahəsini inkişaf etdiririk. Qeyd etməliyəm ki, Davos Ümumdünya İqtisadi Forumu da ərzaq təhlükəsizliyi ilə bağlı hesablama aparıb. Ərzaq təhlükəsizliyi indeksinə görə Azərbaycan 57-ci yerdədir. Bu, yaxşı göstəricidir. Ərzaq təhlükəsizliyi ilə, xüsusilə taxılçılıqla bağlı əlavə tədbirlər görüləcək ki, biz keçən il olduğu kimi, bu il də idxaldan asılılığı azaldaq və ixracyönümlü məhsulların həcmi artsın”.

Bu ilin statistikasına nəzər saldıqda əldə olunan inkişafı real rəqəmlərdə də görmək mümkündür. Belə ki, 2017-ci ildə 913,9 min ton və ya əvvəlki ilə nisbətən 1,3 faiz çox kartof, 1405,6 min ton (10,6 faiz çox) tərəvəz, 438,1 min ton (5,7 faiz az) bostan məhsulları yığılıb. Dövlət Statistika Komitəsindən bildirilib ki, meyvə və giləmeyvə istehsalı 2017-ci ildə 8,2 faiz artaraq 954,8 min ton olub. İl ərzində əlavə olaraq 10942 hektarda fındıq, 971 hektarda nar, 471 hektarda xurma, 681 hektarda sitrus meyvə bağları salınıb. Həmçinin ötən il 152,8 min ton (12,0 faiz çox) üzüm, 775,2 ton (23,7 faiz az) yaşıl çay yarpağı, 422,2 min ton (22,0 faiz çox) şəkər çuğunduru, 30,6 min ton (78,1 faiz çox) dən üçün günəbaxan, 5213,2 ton (45,4 faiz çox) tütün yarpağı, 207,5 min ton (2,3 dəfə çox) pambıq yığılıb.

Vurğulanmalıdır ki, Azərbaycanda tərəvəz və kartof toxumçuluğu işi İsrail dövlətinin “Breedit” şirkətinin mütəxəssislərinin layihəsi əsasında yenidən qurulur. Belə ki, tərəvəz və kartof toxumçuluğu işinin fundamental əsaslarla dünya standartlarının tələblərinə uyğun qurulması üçün Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin Tərəvəzçilik Elmi-Tədqiqat İnstitutunda (TETİ) toxumçuluq və biotexnologiya istiqamətində işlərə başlanılıb. Bu məqsədlə mövcud laboratoriyalar Avropa və Amerika şirkətlərinin istehsalı olan müasir avadanlıqlarla komplektləşdirilir. Hazırda “Breedit” şirkətinin layihəsi əsasında TETİ-də 6,14 hektar ərazidə müasir istixana və 30 hektar açıq sahədə tərəvəz toxumçuluğunun beynəlxalq tələblərə uyğun təşkili üçün iş aparılır. Burada yetişdiriləcək tərəvəzlərdən yüksəkkeyfiyyətli toxum almaq məqsədilə iki emal sexi tikilib və yaxın vaxtlarda istifadəyə veriləcək. Toxumlar emal prosesindən keçdikdən sonra qablaşdırılacaq, qabların üzərində “Made in Azerbaijan” sözü yazılacaq. Seleksiya və toxumçuluq laboratoriyasının əməkdaşları istehsal və emal proseslərində yaxından iştirak edəcəklər. Toxumçuluqla bağlı bir sıra təlim kurslarının və treninqlərin keçirilməsi də nəzərdə tutulub.

Ölkənin ilkin mərhələdə kartof toxumuna tələbatının 50 faizinin ödənilməsi və idxaldan asılılığın azaldılması üçün beynəlxalq layihə çərçivəsində yaradılmış “Azərbaycanda tərəvəz və kartof bitkiləri üzrə toxumçuluq müəssisəsi”ndə bu işlərin gedişi diqqət mərkəzində saxlanılır.

Müəssisənin yaradılmasından məqsəd daxili bazarda güclü tələbat duyulan, o cümlədən ərzaq təhlükəsizliyi baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyan tərəvəz bitkiləri üzrə yüksək məhsuldar toxumlar əldə etmək, ölkəmizin müxtəlif zona və iqlimlərinə uyğun bitkilərin seleksiyasını həyata keçirmək, ilboyu istixanalarda və mövsümi olaraq açıq sahələrdə seleksiya aparmaq, yerli fermerləri sərfəli qiymətə keyfiyyətli toxumlarla təmin etməkdir.

Ötən il Ağcabədi rayonunda 175 hektar sahədə meyvə bağları salınıb. Yeni salınan bağlarda tut, ərik, nar və digər ağac tingləri əkilib. Baramaçılığın inkişafı məqsədilə rayon ərazisində əkilmək üçün 43 min ədəd tut tingi verilib. Bundan başqa, meyvə tinglərinin yetişdirilməsi məqsədilə 1 hektarda ərik, alça, gavalı, şaftalı və digər meyvələrin toxumları səpilib. Kökləndirmək üçün 3,5 hektarda 250 min ədəd nar qələmi basdırılıb, 565 kiloqram müxtəlif meyvələrin toxumu tədarük olunub. Meyvə bağlarının salınması 2018-ci ildə də davam etdiriləcək.

Qəbələ rayonunda iqtisadiyyatın əsasını təşkil edən taxılçılıq, meyvəçilik və tərəvəzçilik məhsullarının satışından yaxşı gəlir əldə edən kəndli fermerlər və fərdi təsərrüfat sahibləri bu sahələrin ildən-ilə daha da inkişaf etdirilməsini qarşıya məqsəd qoyublar. Mütəxəssislər 2017-ci ilin Qəbələnin torpaq mülkiyyətçiləri üçün uğurlu il olduğunu hesab edirlər. Belə ki, kəndlilər əvvəlki illərlə müqayisədə 2017-ci ildə əkin sahələrini xeyli artırmaqla yanaşı, həm də bol məhsul əldə etməyə nail olublar. Belə ki, 2017-ci ildə Qəbələdə kənd təsərrüfatı məhsullarının yığımı vaxtında və itkisiz başa çatdırılıb. Ötən il 21 min 47 hektar sahədən 64 min 597 ton taxıl tədarük olunub. Cari ilin məhsulu üçün rayonda 20 min 100 hektar sahədə taxıl səpini aparılıb. Həmçinin ötən il Qəbələdə 1598 hektar sahədən 3 min 65 ton qarğıdalı, 8 hektar sahədən 116 ton bostan məhsulları, 854 hektar sahədən 7 min 600 ton tərəvəz, 613 hektar sahədən 12 min 260 ton kartof tədarük olunub. Ötən il bağbanlar 365 hektar üzüm sahəsindən 2065 ton, 6 min 198 hektar meyvə bağından 13 min 527 ton məhsul tədarük ediblər. O cümlədən ötən il 4684 hektar fındıq bağından 7300 ton məhsul tədarük olunub. Son 3 ay ərzində Qəbələdə 314 hektar sahədə yeni fındıq bağı salınıb. Bütün sahələr üzrə əldə edilən nəticələr əvvəlki ilin göstəricilərindən xeyli yüksəkdir.

Zaqatala rayonunda isə 2017-ci ildə xurma bağlarından 5 min 521 ton məhsul tədarük olunub. Xurma istehsalı əvvəlki illə müqayisədə 283 ton artıb. İstehsal edilən məhsul satış üçün daxili bazarla yanaşı, Rusiyaya da ixrac olunub. Hazırda rayonda mövcud xurma bağlarının ümumi sahəsi 385 hektardır. Bu bağların 320 hektarı barverəndir. Ötən il rayonda 16 hektar sahədə yeni xurma bağları salınıb. Yeni bağlar salınarkən daha çox “Şişburun” xurma sortuna üstünlük verilib.

Ölkəmizin kənd təsərrüfatında aparılan islahatlar aqrar bölgə olan Ağsu rayonunda da iqtisadiyyatın bu sahəsinin inkişafına güclü təkan verib. Rayon statistika idarəsindən bildirilib ki, 2017-ci ildə Ağsuda kənd təsərrüfatının inkişafında 6,1 faiz artım qeydə alınıb. Belə ki, ötən il aqrar sektorda 75,6 milyon manatlıq məhsul istehsal olunub ki, bu da əvvəlki ildən 4,4 milyon manat çoxdur. Məhsul istehsalının 36,6 faizi bitkiçilik sahələrindəndir. Təkcə keçən il pambıq istehsalı əvvəlki ilə nisbətən 2,7 dəfə artaraq 2786,8 tona çatıb.

İsmayıllı rayonunun üzümçüləri də ötən ili uğurla başa vurublar. Plantasiyalardan inişilkindən 433,9 ton çox olmaqla, 2519,7 ton məhsul istehsal edilib. Rayon İcra Hakimiyyətindən bildirilib ki, Prezident İlham Əliyevin 2011-ci il 15 dekabr tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilən “2012-2020-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında üzümçülüyün inkişafına dair Dövlət Proqramı” bölgədə təsərrüfatın ənənəvi, həm də perspektivli sahəsinin inkişafına güclü təkan verib və son illər bu istiqamətdə ardıcıl tədbirlər görülür. Rayonda plantasiyaların sahəsi artıq 1071,3 hektara çatdırılıb. Bağların 986 hektarı məhsuldardır. Ötən il Kürdmaşı ərazi vahidində 24,2 hektarda yeni plantasiyalar salınıb. Bu il də Kürdmaşı, habelə Aşıqbayramlı ərazilərində 80 hektarda yeni bağların salınması nəzərdə tutulub.

Qeyd edək ki, üzümçülüyün inkişafı nəticəsində Hacıhətəmli kəndindəki “İsmayıllı şərab-2” zavodunun ixrac imkanları ildən-ilə artır. Belə ki, təkcə keçən il burada 700 min butulka şərab istehsal olunub. Məhsullar əsasən Rusiya və Baltikyanı ölkələrə satılıb.

2017-ci ildə cəbhə bölgəsində yerləşən Ağdam rayonunda digər kənd təsərrüfatı məhsulları kimi tərəvəz istehsalında da artım olub. Ağdam rayon statistika idarəsindən bildirilib ki, kəndli fermerlər və torpaq mülkiyyətçiləri ötən il 3724 hektar sahədə tərəvəz becəriblər. Bu, əvvəlki ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 1179 hektar çoxdur. Tərəvəz sahələrinin 94 hektarı kələm, 254 hektarı xiyar, 255 hektarı pomidor, 3050 hektarı baş soğan, 71 hektarı digər bitkilər olub. Sahələrdən 75 min 324,6 ton və ya 51,2 faiz çox məhsul götürülüb ki, bunun da 1360 tonu kələm, 4711 tonu xiyar, 5261 tonu pomidor, 62695 tonu baş soğan, 1297 tonu digər tərəvəz bitkiləridir. Kələmin məhsuldarlığı 6,6 sentner, xiyarın məhsuldarlığı 0,3 sentner, pomidorun məhsuldarlığı 10,5 sentner, baş soğanın məhsuldarlığı 2,8 sentner artıb.

Pərviz SADAYOĞLU

Yeni Azərbaycan.- 2018.- 24 yanvar.- S.7.