Regionlarda kənd təsərrüfatının müxtəlif sahələrinin inkişafı istiqamətində görülən işlər öz nəticəsini verir

Avqust ayının 1-nə qədər tarlalardan 576,3 min ton və ya keçən ilin müvafiq dövrünə nisbətən 7,9 faiz çox kartof yığılıb

Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata keçirilən uğurlu siyasət ölkəmizdə bütün sahələrin, o cümlədən aqrar sektorun da inkişafını təmin edib. Daha dəqiq desək, reallaşdırılan uğurlu aqrar siyasət, regionların sosial-iqtisadi inkişafı üzrə Dövlət proqramlarına uyğun olaraq yaradılan infrastruktur, aqrar sahəyə, fermerlərə göstərilən maliyyə dəstəyi və subsidiyalar, həmçinin tətbiq edilən vergi güzəştləri kənd təsərrüfatının inkişafında mühüm rol oynayır.

Kənd təsərrüfatının inkişafından söz açarkən ayrı-ayrı sahələrin, o cümlədən kartofçuluğun inkişafını da vurğulamaq yerinə düşər. Qeyd edək ki, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin (KTN) Tərəvəzçilik Elmi-Tədqiqat İnstitutunun yenidən qurulması, “Kartof və tərəvəz toxumları istehsalı” kompleksinin yaradılması bol məhsul əldə edilməsi istiqamətində icra olunan mühüm işlərdən biridir. Əksər mütəxəssislərin vurğuladıqları kimi, müxtəlif bitki sortlarının toxumlarının istehsalı və saxlanılması üzrə bu cür ixtisaslaşmış müəssisələrin yaradılması kənd təsərrüfatının inkişafında da böyük əhəmiyyət daşıyır. Bundan başqa, belə tədbirlər həm də idxaldan asılılığı azaltmaqla, ölkəmizin ixrac potensialının artırılmasına, ərzaq təhlükəsizliyinin yüksək səviyyədə təmin olunmasına da töhfə verir.

Cari il yanvarın 24-də Prezident İlham Əliyev Bakının Sabunçu rayonunun Pirşağı qəsəbəsində Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin əsaslı şəkildə yenidən qurulan Tərəvəzçilik Elmi-Tədqiqat İnstitutunun və “Kartof və tərəvəz toxumları istehsalı” kompleksinin açılışındakı çıxışında tərəvəzçilik məhsullarının istehlakında idxaldan asılılığın azaldılması, ölkəmizin ixrac potensialının artırılmasına toxunub: “Tərəvəzçilik bizim kənd təsərrüfatının ənənəvi sahəsidir, böyük gəlir gətirən sahədir. Yəqin siz bilirsiniz ki, kənd təsərrüfatı məhsulları arasında bizə ən çox gəlir gətirən pomidor ixracıdır. Fermerlər bu işlə böyük həvəslə məşğuldurlar və digər tərəvəzlərin yetişdirilməsi çox sürətlə gedir. Biz ildən-ilə istehsalı artırırıq. Bu institutun fəaliyyəti məhsuldarlığı böyük dərəcədə artıracaq, eyni zamanda, xaricə gedən valyutanın qarşısını müəyyən qədər alacaq”.

Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, dövlət başçısının birbaşa qayğısı və diqqəti ilə yenidən qurulan Tərəvəzçilik Elmi-Tədqiqat İnstitutunda “Kartof və tərəvəz toxumları istehsalı” kompleksinin yaradılması sayəsində kartof bitkisinin toxumçuluq işlərinin təşkili, ölkənin toxum idxalından asılılığının azaldılması məqsədilə genişmiqyaslı tədqiqat və istehsalat işləri aparılır.

KTN-in İctimaiyyətlə əlaqələr və informasiya təminatı şöbəsindən bildiriblər ki, institutun Şəmkir Dayaq Məntəqəsi ilə yanaşı, Tovuz rayonunda yerləşən Təcrübə Stansiyasının dəniz səviyyəsindən 1800 metr yüksəklikdə olan Sarıtala ərazisindəki əkin sahələrində milli kartof sortlarının toxumları yetişdirilir. Burada rayonlaşdırılmış “Telman”, “Sevinc”, “Əmiri-600” sortlarının yüksək reproduksiyalı toxumlarının istehsalı ilə yanaşı, yeni sort nümunələrinin seleksiyası və kolleksiya materiallarının, həmçinin bir sıra xarici ölkələrdən gətirilmiş quraqlığa davamlı sort nümunələrinin, botaniki toxumlardan alınmış xəstəliyə davamlı klonların öyrənilməsi də həyata keçirilir. Biotexnologiya laboratoriyasında əldə edilmiş virussuz kartof miniyumrularının əkinləri də ilk olaraq burada reallaşdırılıb.

Xatırladaq ki, toxumluq kartofun dağlıq ərazilərdə əkini aprel ayının ikinci yarısında, yığımı isə sentyabr ayının ikinci ongünlüyündən oktyabr ayının birinci ongünlüyünə qədər aparılır.

Bu məqamda qeyd edək ki, kənd təsərrüfatının digər sahələri kimi, kartofçuluq Qazaxda da ənənəvi sahələrdən hesab olunur. Statistik rəqəmlərin təhlili göstərir ki, son illərdə rayonda kənd təsərrüfatının ən çox inkişaf etmiş sahələrindən biri kartofçuluqdur.

Ötən il həm əkin sahəsi, həm də tədarük olunan məhsulun həcmi xeyli artıb. Belə ki, təhlükəli zərərvericilərə qarşı vaxtında aparılan kimyəvi mübarizə tədbirləri nəticəsində fermerlər kartof əkilmiş sahələrdə bol məhsul yetişdiriblər. Kartof becərən sakinlər bu sahənin gəlirli olduğunu nəzərə alaraq keçən il əkin sahələrini daha da genişləndirərək 1086 hektara çatdırıblar. Düzgün aparılmış aqrotexniki qulluq nəticəsində sahələrdən 29 min 865 ton məhsul toplanıb. Orta məhsuldarlıq isə hər hektara 275 sentner təşkil edib.

İldən-ilə kartof sahələrini genişləndirən qazaxlı sahibkarlar, ötən ilə nisbətən bu il əkin sahəsini 234 hektar artıraraq 1320 hektara çatdırıblar. Hazırda kartof yığımını davam etdirən fermerlər sahələrdən bu il də bol məhsul yığacaqlarına əmindirlər.

Kartofçuluq Masallı rayonunda ənənəvi təsərrüfat sahələrindəndir. Ötən il rayonda 1059,7 hektar sahədən 18 min 376 ton kartof yığılıb. Hər hektar üzrə məhsuldarlıq 173,7 sentner təşkil edib. Bu il digər əkin sahələrinin hesabına rayonda kartof əkini 215,2 hektar azalsa da, sahələrdə bol məhsul yetişdirilib. Cari ilin məhsulu üçün 844,5 hektar sahədə kartof yetişdirən fermerlər və məhsul istehsalçıları məhsul yığımını davam etdirirlər. Rayonun Təklə, Qarğalıq, Təzə Alvadı və Çaxırlı ərazilərində bu sahədə irəliləyiş var.

Rayonda kartof yığımı kampaniyası başa çatmaq üzrədir. Məhsul istehsalçıları 350 hektardan çox sahənin məhsulunu yığıblar. Bazara 12 min 451,1 ton kartof çıxarılıb. 285 hektar sahədə məhsul yetişdirən Təklə kəndinin fermerləri artıq 200 hektarın kartofunu yığıblar. Faraş məhsul yetişdirən fermerləri qiymətlər də qane edir. Bu il Masallıda 15 min tonadək kartof istehsalı nəzərdə tutulub.

Kürdəmir rayonunda cari mövsümdə 11 min 463 ton yazlıq kartof istehsal olunub. Bu göstərici ötən ildəkindən 652 ton və ya 6 faiz çoxdur. Rayon statistika idarəsindən bildirilib ki, kartofçuluq Kürdəmirdə ənənəvi sahədir və hər il əkin sahələri, eləcə də məhsul istehsalı artır. Artıq istehsal edilən kartof nəinki yerli, ətraf rayonların bazarlarına çıxarılıb.

Qeyd edək ki, kartof rayonun daha çox Kürqırağı ərazilərində, o cümlədən Axtaçı, Mehdili, habelə Muradxan, Ərəbqubalı və digər bir sıra ərazi dairələrində əkilir.

Sabirabadda isə kartof yığımı yekunlaşmaq üzrədir. Məhsul istehsalçıları bu günədək 1342 hektar sahənin məhsulunu toplayıblar ki, bu da ümumi kartof sahəsinin 98,5 faizini təşkil edir. Rayon Statistika İdarəsindən bildiriblər ki, sabirabadlı əkinçilər erkən yazda 1362 hektar sahədə kartof əkiblər. Bitkiyə nümunəvi qulluq göstərildiyindən bol məhsul yetişib. Yığıma mütəşəkkil başlayan torpaq mülkiyyətçiləri qısa müddətdə 1342 hektar sahədən 19 min 8 ton kartof toplayıblar ki, bu da ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 155 ton çoxdur. Hər hektardan 140,8 sentner kartof əldə olunub. Tədarük olunan məhsulun demək olar ki, 80-85 faizi rayonun Qasımbəyli kəndində fəaliyyət göstərən sahibkarlar tərəfindən toplanılıb. Rayonda məhsul yığımı yaxın günlərdə başa çatacaq.

Rayonun Qasımbəyli kənd sakini Rubin Rəhimov bu il 1,5 hektar sahədə kartof becərib. Məhsul istehsalçısı artıq yığımı başa çatdırıb. “Becərdiyim kartof sahəsinin hər hektarından 141,9 sentner məhsul götürməklə 21 ton kartof toplamışam. Məhsuldan hər il yaxşı mənfəət götürdüyümdən növbəti ildə əkin sahəsini genişləndirərək 2,5 hektara çatdırmaq fikrindəyəm”, - deyə əkinçi KİV-ə açıqlamasında bildirib.

İmişli rayonunda isə fermerlər cari ilin məhsulu üçün erkən yazda 176,8 hektar sahədə kartof əkiblər. Torpaq mülkiyyətçiləri bitkiyə yaxşı qulluq etdiklərindən sahələrdə məhsul bol olub. Rayon Statistika İdarəsindən bildiriblər ki, bu mövsüm imişlili əkinçilər 176,8 hektar sahədə kartof becəriblər. Məhsul yığımına mütəşəkkil başlayan əkinçilər sahələrdən 2 min 215,3 ton kartof toplayaraq məhsul yığımını başa çatdırıblar. Hər hektarın məhsuldarlığı, ümumilikdə, 125,3 sentner olub ki, bu da ötən ildəkindən 26 sentner çoxdur.

Bölgələr, Kəhər, Soltanmurad, Aranlı kəndlərində fəaliyyət göstərən fermerlərin kartof sahələrinin məhsuldarlığı ümumrayon göstəricisindən 10-15 sentner çox olub. Sayanlı fermerlər cari ilin məhsulu üçün erkən yazda 431 hektar sahədə kartof əkiblər ki, bu da ötən il becərilən kartof sahələrindən 11 hektar çoxdur. Torpaq mülkiyyətçiləri əkdikləri sahələrə aqrotexniki qaydada qulluq etdiklərindən məhsul bol olub.

Rayon Statistika İdarəsindən bildiriblər ki, məhsul yığımına mütəşəkkil başlayan əkinçilər sahələrdən 5 min 14,6 ton kartof toplayıblar. Hər hektarın məhsuldarlığı, ümumilikdə, 121,4 sentner olub ki, bu da ötən ildəkindən 1 sentner çoxdur.

İsmayıllı rayonunun Talıstan, Sumağallı və Diyallı kəndləri ərazisində cari ildə 220 hektar sahədə sənaye üsulu ilə kartof əkini aparılıb və hazırda məhsul yığımı davam edir. Rayon Dövlət Aqrar İnkişaf Mərkəzindən bildirilib ki, intensiv becərmə texnologiyalarını özündə birləşdirən sənaye üsulu ilə əkin aparılan sahələrdən yüksək məhsul götürülür. Belə ki, kartofçuluğun ənənəvi sahə olduğu rayonda hazırda hər hektarda orta məhsuldarlıq 110-115 sentner olduğu halda, sahibkarların sənaye üsulu ilə əkdikləri ərazilərdən əldə etdikləri məhsul 400-500 sentnerdir.

Neftçala rayonunda isə kartof yığımı artıq başa çatıb. Əkinçilər qısa müddətdə 114 hektar kartof sahəsinin məhsulunu toplayıblar. Rayon statistika idarəsindən bildirilib ki, bu il Neftçalada 114 hektar sahədə kartof əkilib. Torpaq mülkiyyətçiləri becərdikləri bitkiyə nümunəvi qulluq etdiklərindən sahələrdə bol məhsul yetişib. Xeyli müddətdir ki, əkinçilər becərdikləri sahələrin məhsulunu toplayırlar. Yığıma mütəşəkkil başlayan torpaq mülkiyyətçiləri kartof sahəsindən 1354,3 ton məhsul toplayıblar. Hər hektarın məhsuldarlığı 11,8 sentner olub.

Sonda bir daha qeyd edək ki, kartofçuluq sahəsinə diqqət öz bəhrəsini verir və məhsuldarlıq ötən ilə nisbətən artıb. Belə ki, Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, ümumiyyətlə ölkə üzrə regionlarda avqust ayının 1-nə kimi tarlalardan 576,3 min ton və ya keçən ilin müvafiq dövrünə nisbətən 7,9 faiz çox kartof, 1011,4 min ton (9,3 faiz çox) tərəvəz, 349,8 min ton (13,5 faiz çox) bostan məhsulları yığılıb.

Qaşqay RAMAZANOV

Yeni Azərbaycan.- 2019.- 24 avqust.- S.6