Ölkəmizdə tütünçülüyün inkişafı istiqamətində mühüm addımlar atılır

Yerli sahibkarların bu sahəyə marağının artması regionlarda tütün istehsalının genişlənməsinə yol açıb

Azərbaycanda həyata keçirilən məqsədyönlü inkişaf strategiyası və islahatlar kursu ölkəmizin davamlı inkişafını təmin edib. Bu gün regionun lider ölkəsi olan Azərbaycanın inkişafını şərtləndirən əsas faktorlardan biri də respublikamızın regionlarının dinamik inkişafıdır. 2004-cü ildən icrasına başlanılan Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişafı üzrə Dövlət proqramlarının uğurla həyata keçirilməsinin nəticəsidir ki, hazırda bütün şəhər və rayonlarımızda müasir standartlara cavab verən güclü infrastruktur formalaşdırılıb, əhalinin sosial müdafiəsinin təşkili istiqamətində effektiv tədbirlər görülüb, yüzminlərlə yeni iş yerləri yaradılıb, vətəndaşların gəlirləri əsaslı şəkildə artıb.

Azərbaycanın uğurlu inkişafını təmin edən əsas faktorlardan biri də, şübhəsiz ki, müasir dövrün çağırışlarına və geosiyasi, qlobal iqtisadi şəraitə uyğun praqmatik kursun müəyyənləşdirilməsi və ardıcıllıqla həyata keçirilməsidir. Bu mənada yeni iqtisadi şəraitdə aqrar sektorun üstün inkişafına nail olmaq da mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Kənd təsərrüfatının inkişafı istiqamətində görülən tədbirlər sırasında kifayət qədər gəlirli sahə olan tütünçülüyün yenidən dirçəldilməsi də xüsusi rol oynayır. Ölkəmizdə ənənəvi sahələrdən olan tütünçülüyün inkişafı ilə bağlı həyata keçirilən davamlı tədbirlər, bu sahəyə dövlət dəstəyinin gücləndirilməsi kənd əhalisinin tütünçülüyə marağının artmasına səbəb olub. Bu sahənin inkişaf etdirilməsi yaxın gələcəkdə həm kənd əhalisinin məşğulluğunun təmin edilməsi, həm ixracın artırılması, həm də ölkəyə valyuta gətirilməsində önəmli rol oynayacaq. Bu səbəbdəndir ki, regionlarda fermerlər bu sahənin inkişafına xüsusi maraq göstərir, qabaqcıl təcrübənin də tətbiq edilməsi ilə məhsuldarlığın artırılması istiqamətində məqsədyönlü iş aparırlar.

Yeri gəlmişkən, tütünçülük Qax rayonunun iqtisadiyyatında aparıcı yerlərdən birini tutur. Hələ sovet dövründə tütünçülük rayonun kənd əhalisinin əsas məşğuliyyət sahələrindən biri hesab olunurdu. Bu sahəyə maraq bir müddət azalsa da, Prezident İlham Əliyevin regionlarda kənd təsərrüfatının ənənəvi sahələrinin dirçəldilməsi ilə bağlı verdiyi tapşırıq və tövsiyələrinin nəticəsi olaraq son dövrlər digər rayonlar kimi, Qaxda da tütünçülüyə maraq xeyli artıb. Hazırda rayonda yüzlərlə ailə tütünçülüklə məşğul olur, bu sahədən gəlir götürür. Qeyd edək ki, cari ildə Qax rayonunun fermerləri 461,6 hektar sahədə “Virciniya”, 15 hektarda “Berley” növlü və 17 hektarda yerli tütün sortları yetişdiriblər. Tütün istehsalı ilə əlaqədar 70-dək fermerlə müqavilə bağlanılıb. Tütün əkini və becərilməsi işlərinə 800-dən çox mövsümi işçi cəlb olunub. Hazırda rayonun təsərrüfatlarında tütün yığımı davam etməkdədir. Yığılan yaşıl tütün qurudulmaq üçün sahələrdən birbaşa “Azərtütün ASK” MMC-nin rayonda fəaliyyət göstərən tütün istehsalı və emalı məntəqəsinə gətirilir. Bu mövsümdə “Azərtütün ASK” MMC tərəfindən Qax rayonunun ərazisində 406,5 hektar sahədə “Virciniya” və 15 hektarda “Berley” növlü tütün əkilib. Emal məntəqəsi mövsümün əvvəlindən indiyə qədər fermerlərdən 1149 ton yaşıl tütün kütləsi qəbul edib. Eyni zamanda, indiyədək bu emal məntəqəsində 104,3 ton quru tütün istehsal olunub.

Vurğulanmalıdır ki, son günlər tütün yığımının sürəti daha da artıb. Hər gün məntəqəyə qurudulmaq üçün orta hesabla 35-50 ton yaşıl tütün kütləsi daxil olur. Hazırda məntəqədə olan 60 ədəd odla tütünqurutma kamerasının hamısı işlək vəziyyətdədir. Hər kameraya bir dəfəyə 8 ton yaşıl tütün kütləsi yerləşdirilir və tütünün qurudulması prosesi 7-8 gün çəkir.

Qeyd edilməlidir ki, qaxlı fermer Namiq Fərhadov indiyədək məntəqəyə rayon üzrə hamıdan çox - 39 ton yaşıl tütün təhvil verib. Qaxingiloy kənd sakini Elşən İbrahimov bu günədək məntəqəyə 34 ton, Qaşqaçay kəndindən Sülhanə Abdullayeva 25 ton, Qaxbaş kəndindən Emil Qədirov isə 22,5 ton yaşıl tütün gətiriblər. Yeri gəlmişkən, fermerlər də məntəqədə yaradılan şəraitdən razıdırlar. Qorağan kəndindən olan gənc fermer Eşqin Hacıbəyov bildirib ki, 10 ildən çoxdur tütünçülüklə məşğuldur. Bu il 6 hektar sahədə “Virciniya” növlü tütün əkib. İndiyədək məntəqəyə 12 ton yaşıl tütün kütləsi təhvil verib. Bu il tütün sahələrindən 90 tonadək məhsul götürməyi qarşısına məqsəd qoyub. Eşqin Hacıbəyov qeyd edib ki, “Azərtütün ASK” MMC tərəfindən cari ildə yaş tütünün tədarük qiymətinin artırılaraq 1-ci sort üçün 1 kiloqramının 0,25 AZN-dən 0,27 AZN-ə, 2-ci sort üçün isə 0,17 AZN-dən 0,18 AZN-ə çatdırılması fermerlərin ürəyincədir.

Azərbaycan Respublikasında tütünçülüyün inkişafına dair 2017-2021-ci illər üçün Dövlət Proqramı Qazax rayonunda da uğurla icra olunur. qeyd edək ki, artıq dördüncü ildir ki, Qazaxda tütün becərilir. 2016-cı ildə cəmi 10 hektarda tütün əkilmişdisə, 2017-ci ildə bu rəqəm 50 hektara çatdırılıb. Aqrotexniki tədbirlər vaxtında həyata keçirilməklə 80 tondan çox məhsul götürülüb. 2018-ci ildə isə tütünçülər əkin sahələrini daha 10 hektar artıraraq 60 hektara çatdırıblar. Həmin sahədən toplanmış 98 min tona yaxın qurudulmuş tütün “İlham-M” MMC-yə təhvil verilib.

Bu il Qazax rayonunun Kəmərli, Qaymaqlı, Aslanbəyli, İkinci Şıxlı, Birinci Şıxlı, Yuxarı Salahlı, Orta Salahlı, Aşağı Salahlı, Kosalar, Cəfərli, Hüseynbəyli, Çaylı, Daş Salahlı, Dəmirçilər, Alpout, Fərəhli kəndlərində ümumilikdə 65 hektar sahədə tütün əkilib. Tütünçülər bu il də keçənilkindən daha çox məhsul götürmək üçün bütün aqrotexniki tədbirlərə ciddi əməl ediblər. Xeyli müddətdir ki, tütün dəriminə başlanılıb. Kəndlilər tütün dərimini vaxtında və itkisiz başa çatdırmaq üçün məhsulu sahələrdə hazırlanan xüsusi yerlərdə ipə düzərək qurudurlar. Bu günə kimi isə 70 ton yaş tütün tədarük olunub.

Bu il Balakən rayonunun təsərrüfatlarında isə 450 hektar sahədə tütün əkilib. Balakənli fermerlər cari mövsümdə 346 hektar sahədə “Virciniya” və 19 hektarda “Berley” növlü, 85 hektar sahədə isə yerli tütün sortları yetişdiriblər. Hazırda təsərrüfatlarda tütün yığımının qızğın çağıdır. “İmmuniy” növlü yerli tütün fermerlərin özləri tərəfindən ipə düzülərək qurudulur. “Virciniya” növlü yaşıl tütün isə qurudulmaq üçün sahələrdən birbaşa “Azərtütün” MMC-nin rayonun Hənifə kəndində ötən ildən fəaliyyətə başlayan tütün istehsalı və emalı məntəqəsinə gətirilir. Emal məntəqəsi mövsümün əvvəlindən indiyədək istehsalçılardan 584 ton yaşıl tütün kütləsi qəbul edib. Vurğulanmalıdır ki, hər gün məntəqəyə orta hesabla 18-20 ton yaşıl tütün kütləsi daxil olur. Hazırda məntəqədə olan 60 tütünqurutma kamerasından 25-i işlək vəziyyətdədir. Hər kameraya bir dəfəyə 8 ton yaşıl tütün kütləsi yerləşdirilir. Tütünün qurudulması prosesi 7 gün çəkir. Qurudulan tütün sonra preslənərək anbara yığılır. Mövsümün əvvəlindən bu günədək məntəqədə 56,5 ton quru tütün istehsal olunub. Talalar kəndindən fermer İmran Cumayev indiyədək məntəqəyə rayon üzrə hamıdan çox - 62,8 ton “Virciniya” növlü yaşıl tütün təhvil verib. Kortala kəndindən Ceyhun Mərdanov emal məntəqəsinə 35 ton, Şambul kənd sakini Fikrət İbrahimov isə 33,4 ton yaşıl tütün gətirib.

Xatırladaq ki, ötənilki mövsümdə balakənli fermerlər 643 ton quru tütün istehsal ediblər. Tütün istehsalı 2017-ci illə müqayisədə 2 dəfədən çox və ya 325,6 ton artıb.

Masallı rayonunda da uzun illik fasilədən sonra ənənəvi əkin sahələrindən olan tütünçülük yenidən bərpa olunub. Artıq üçüncü ildir ki, rayonda tütün əkilir. Tütünçülüklə məşğul olan məhsul istehsalçıları bu il 35 hektarda əkin aparıblar. Artıq bir neçə gündür Masallının tütün sahələrində məhsul yığımına başlanılıb. Fermerlər və məhsul istehsalçıları bu il hər hektar tütün sahəsindən 2 ton məhsul yığmağı planlaşdırırlar. Masallı rayonunda tütün əsasən Qızılağac, Xırmandalı, Şərəfə, Bədəlan və digər 10-a yaxın kənddə əkilib. İndiyədək sahələrdən yığılmış 280 ton yaş tütündən 6,2 ton quru tütün tədarük olunub. Vurğulayaq ki, gələcəkdə rayonda tütün qəbulu məntəqələrinin və qurutma sexlərinin inşası da planlaşdırılıb. Nəzərdə tutulub ki, rayonda fermentləşmə zavodu tikilsin, tütün qurudulması üçün sexlər olsun. Bu, həm vaxta qənaət edəcək, həm tütünün maya dəyərini aşağı salacaq, həm də daşınma xərci münasib olacaq. Vurğulayaq ki, Masallının tütün sahələrində məhsul yığımı oktyabrın sonuna qədər davam edəcək.

Şəki rayonunun təsərrüfatlarında da tütün yığımının qızğın çağıdır. Şəkili fermerlər mövsümün əvvəlindən indiyədək “Azərtütün” MMC-nin rayonda fəaliyyət göstərən tütün istehsalı və emalı məntəqəsinə 652 ton “Virciniya” növlü yaşıl tütün təhvil veriblər. Eyni zamanda, indiyədək bu emal məntəqəsində 46,7 ton quru tütün istehsal olunub. Qeyd edək ki, hər gün məntəqəyə orta hesabla 30-40 ton yaşıl tütün kütləsi daxil olur. Hazırda məntəqədə olan 56 ədəd odla tütünqurutma kamerasının hamısı işlək vəziyyətdədir. Baş Göynük kənd sakini Kazım Abdullayev indiyədək məntəqəyə rayon üzrə hamıdan çox - 62 ton yaşıl tütün təhvil verib. Şorsuludan olan fermer Ərşad Cabbarov, həmçinin Cumakənddən Əbülfət Səfərov emal məntəqəsinə qurutmaq üçün 40 ton yaşıl tütün kütləsi gətiriblər. Tələbatı nəzərə alaraq, hazırda məntəqənin ərazisində əlavə 30 tütünqurutma kamerası quraşdırılır.

Şəki Dövlət Aqrar İnkişaf Mərkəzindən verilən məlumata görə, bu il rayonun təsərrüfatlarında 1061 hektar sahədə tütün əkilib. Şəkili fermerlər cari mövsümdə 721 hektar sahədə “Virciniya” və 19 hektarda “Berley” növlü ətirli, 321 hektar sahədə isə yerli tütün sortları yetişdirirlər. Ötənilki mövsüm rayonun tütünçüləri üçün uğurlu olub. Belə ki, 2018-ci ildə şəkili fermerlər 2 min 976 ton quru tütün istehsal ediblər. Tütün istehsalı əvvəlki illə müqayisədə 346 ton artıb.

Pərviz SADAYOĞLU

Yeni Azərbaycan.- 2019.- 29 avqust.- S.4