Azərbaycanda baramaçılığın inkişaf etdirilməsi ilə bağlı həyata keçirilən tədbirlər öz bəhrəsini verməkdədir

Ənənəvi və ixracyönümlü təsərrüfat sahəsi olan baramaçılığın bərpası regionlarda yaşayan əhalinin məşğulluğunun artırılmasına, onların sosial rifahının yüksəldilməsinə xidmət edir

Məlum olduğu kimi, Azərbaycanda həyata keçirilən uğurlu siyasət nəticəsində bütün sahələrdə inkişaf qeydə alınıb. Eyni zamanda, digər sahələrdə olduğu kimi, aqrar sektorun inkişafı istiqamətində aparılan uğurlu siyasət öz bəhrəsini verməkdədir. Belə ki, kənd təsərrüfatında innovativ metodların, qabaqcıl təcrübənin tətbiqi, ixracyönümlü məhsul istehsalının təşviq edilməsi, azad sahibkarlığın hərtərəfli şəkildə dəstəklənməsi, fermerlərə subsidiyalar, güzəştli kreditlər verilməsi, texnika və gübrələrlə təminatın gücləndirilməsi, bölgələrdə dövlət vəsaiti hesabına müasir infrastrukturun yaradılması, həmçinin regionların sosial-iqtisadi inkişafına dair müvafiq Dövlət proqramları çərçivəsində məqsədyönlü tədbirlərin həyata keçirilməsi son nəticədə respublikamızda aqrar sektorun keyfiyyətcə yeni inkişaf mərhələsinə çıxmasını təmin edib.

Məhz bunun nəticəsidir ki, 2018-ci ildə kənd təsərrüfatı məhsullarının ümumi istehsal həcmi əvvəlki illə müqayisədə 4,6 faiz, o cümlədən bitkiçilik məhsullarının istehsalı 6,8 faiz artıb. Heyvandarlıq məhsullarının istehsalında artım 2,7 faiz təşkil edib. Keçən il 1,5 milyon tondan çox tərəvəz, 1 milyon tondan çox meyvə və giləmeyvə istehsal olunub. Bu isə müstəqillik dövründə qazanılmış ən yüksək nəticədir. Həmçinin meyvə-tərəvəz məhsullarının ixracı 11,1 faiz artaraq 530 milyon ABŞ dolları olub. Aqrar sahədə müsbət inkişaf dinamikası cari ildə də davam edir. Birinci rübdə əvvəlki ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə ümumi istehsal həcmi 3,6 faiz, o cümlədən bitkiçilik 24,7 və heyvandarlıq 2,8 faiz artıb. 32 faiz çox tərəvəz istehsal olunub, meyvə-tərəvəz ixracının həcmi 28,2 faiz artıb.

Bir sözlə, bu sahə də daim diqqət mərkəzindədir və eyni zamanda, Azərbaycanın regionlarında qədim ənənələrə söykənən baramaçılığın və ipəkçiliyin bərpası kənd təsərrüfatının prioritet istiqamətlərindən biri kimi müəyyən edilib.

Beləliklə, son illər respublikamızda dövlət dəstəyi sayəsində yenidən bərpa edilən məşğuliyyət sahələrindən biri də baramaçılıqdır. Məlum olduğu kimi, bu sahə hələ sovet dövründən əməktutumlu, az zəhmət tələb edən və kənd adamlarına əlavə gəlir qazandıran bir fəaliyyət növü kimi formalaşıb. Onu da qeyd edək ki, baramaçılığın bərpası regionlarda yaşayan əhalinin məşğulluğunun artırılmasına, onların sosial rifahının yüksəldilməsinə xidmət edir. Çünki baramaçılığın inkişafı iş yerləri, əlavə qazanc və yaxşı güzəran deməkdir.

Eyni zamanda, ölkəmizdə ənənəvi və ixracyönümlü təsərrüfat sahəsi olan baramaçılığın inkişaf etdirilməsi ilə bağlı həyata keçirilən tədbirlər öz bəhrəsini verməkdədir. Daha dəqiq desək, baramanın satış qiymətinin artırılması, istehsalçılara subsidiyaların verilməsi, ipəkqurdu bəsləməklə qısa vaxt ərzində gəlir götürmək imkanı tərtərli fermerlərin də bu sahəyə marağını artırıb. Kənd adamları yaxşı başa düşürlər ki, baramaçılıqla məşğul olmaqla, hər il öz ailə gəlirlərini daha da artıra bilərlər. Məlumat üçün bildirək ki, Azərbaycan Respublikasında baramaçılığın və ipəkçiliyin inkişafına dair 2018-2025-ci illər üçün Dövlət Proqramının icrası nəticəsində 2025-ci ilədək yaş barama istehsalı həcminin 6 min tona çatdırılması nəzərdə tutulur. Yaş barama istehsalı dövlət tərəfindən subsidiyalaşdırılır. Kümçülər yaş baramanı kiloqramı 4 manatdan “Azəripək” MMC-yə təhvil verirlər. Dövlət əlavə olaraq hər kiloqram yaş barama istehsalına görə fermerlərə 5 manat subsidiya ödəyir. Ümumilikdə fermer təhvil verdiyi hər kiloqram yaş baramanın əvəzində 9 manat alır.

Baramaçılığın yem bazasının yaradılması məqsədilə son üç ildə Çin Xalq Respublikasından ölkəmizə 3,5 milyon ədəd tut tingi (çəkil) gətirilərək rayonlarda əkilib. Sonuncu dəfə 2018-ci il dekabrın 4-də Çindən gətirilən 1 milyon ədəd tut tingi 36 rayon üzrə paylanıb və əkini aparılıb. Beləliklə, ötən il olduğu kimi, bu il də Çin Xalq Respublikasından 20 min qutu hibrid ipəkqurdu sənaye toxumları (qrena) gətirilərək Qax Damazlıq İpəkçilik Stansiyasında inkubasiyaya qoyulub, 35 rayon üzrə kümçülərə ödənişsiz olaraq paylanılıb. Qeyd edək ki, 2018-ci ildə kümçülər tərəfindən ümumilikdə 513,9 ton yaş barama təhvil verilib ki, bu da bir il əvvəlki göstəricidən 2,1 dəfə çoxdur. 2019-cu ildə isə 800 ton barama istehsalı proqnozlaşdırılır və ayrı-ayrı rayonlar üzrə əldə edilən nəticələr bu hədəfə çatılacağına işarə edir.

Rayonlar üzrə nəticələrə keçməzdən öncə bildirək ki, respublika üzrə yaş barama tədarükü davam edir. İyunun 18-dək kümçülər tərəfindən “Azəripək” MMC-yə 565 ton yaş barama təhvil verilib.

Kənd Təsərrüfatı Nazirliyindən bildiriblər ki, barama tədarükünə görə Zərdab, Füzuli, Zaqatala, Balakən, Ağcabədi, Bərdə, Şəki, Kürdəmir, Qax və Ağdam rayonları öndədir. İyunun 18-dək Zərdabda 65 ton, Ağcabədidə 51 ton, Zaqatalada 51 ton, Füzulidə 49,72 ton, Balakəndə 43,24 ton, Şəkidə 39 ton, Qaxda 25 ton yaş barama tədarük olunub. Hazırda ölkə üzrə 38 rayonda yaş barama tədarükü aparılır.

Bir sıra rayonlar kimi, Zaqatala rayonunda da istehsalçılardan yaş barama tədarükü gündən-günə artır. Kümçülər qısa müddətdə Zaqatala barama toxumu zavodunun qəbul məntəqəsinə 51 ton yaş barama təhvil veriblər.

“Azərbaycan Respublikasında baramaçılığın və ipəkçiliyin inkişafına dair 2018-2025-ci illər üçün Dövlət Proqramı”nın təsdiq edilməsi haqqında Prezident İlham Əliyevin 2017-ci il 27 noyabr tarixli Sərəncamı ölkəmizdə baramaçılığın inkişaf etdirilməsi üçün geniş imkanlar açıb. Son illər respublikamızın bir çox bölgələrində olduğu kimi, Qazax rayonunda da baramaçılıq ildən-ilə inkişaf etdirilən sahələrdən birinə çevrilib. Qazaxlı kümçülər 2016-cı ildə 1502 kiloqram yaş barama təhvil veriblər. 2017-ci ildə rayon kümçüləri bu rəqəmi 4 min 623 kiloqrama çatdırıblar. Ötən il kümçülər tərəfindən 6 min 260 kiloqram yaş barama istehsal olunaraq “Azəripək” ASC-yə təhvil verilib. Cari ildə isə kümçülər tərəfindən 8 ton yaş baramanın istehsalı nəzərdə tutulur.

Artıq rayonun Cəfərli və Xanlıqlar kəndlərində baramanın tədarükü üçün hazırlıqlar başa çatıb. Kümçülər bildiriblər ki, baramaçılıqda məhsul mövsümüdür. Belə ki, ipəkqurdları beşinci yuxunu başa vuraraq barama sarımağa başlayıb. İpəkqurdu üçün sonuncu hesab edilən beşinci yaşda ən vacibi yemin normativlər əsasında verilməsi, yer sıxlığının azaldılması, havalandırmanın düzgün qurulmasıdır. Bu mərhələdə yarpaqlar qurudularaq verilməlidir. Əks halda, kümxanada xəstəlik yarana bilər.

Qeyd edək ki, bu gün xeyli sayda kənd sakini baramanın yetişdirilməsində çalışır. Hətta onların arasında Prezident İlham Əliyevin sosial təşəbbüsü əsasında əhalinin məşğulluğunun təmin edilməsi məqsədilə haqqı ödənilən ictimai işlərə cəlb olunan sakinlər də var. Bu gün “DOST İş Mərkəzi” MMC-də çalışan hər bir kənd sakini istər ictimai işin təşkilinə, istərsə də ölkəmizdə baramaçılığın inkişafına görə ölkə başçısına minnətdarlıq edir. Hər il olduğu kimi, bu il də kümçülər daha çox məhsul götürməyi qarşıya məqsəd qoyduqlarını söyləyirlər.

Dövlət başçısının müvafiq Sərəncamının icrası ilə əlaqədar olaraq Tovuz rayonunda da məqsədyönlü işlər görülüb. Belə ki, ötən il rayonda 9 ton 781 kiloqram barama istehsal edilib. Bu, 2017-ci ildəkindən 2911 kiloqram çoxdur. Bu il isə kümçülər tərəfindən 13 min kiloqram yaş baramanın yetişdirilməsi nəzərdə tutulub.

Hazırda rayonun Aşağı Öysüzlü, Yuxarı Öysüzlü, Cəlilli və Düz Cırdaxan kəndlərinin kümçüləri barama yetişdirməklə məşğuldurlar.

Qeyd edək ki, ipəkqurdu yetişdirmək üçün kümçülər tərəfindən əvvəlcədən lazımi hazırlıq işləri görülüb, otaqlar istiliklə təmin edilib. Həmçinin rayonda kifayət qədər yem bazası yaradılıb. Kümçülər bildiriblər ki, respublikada ipəkçiliyin inkişafı ilə bağlı həyata keçirilən tədbirlər rayon baramaçılarının bu sahəyə olan marağını xeyli artırıb.

Prezident İlham Əliyevin tapşırığı ilə ənənəvi təsərrüfat sahəsi olan baramaçılığın inkişaf etdirilməsi həmçinin cəbhə bölgəsində yerləşən Füzuli rayonunda diqqət mərkəzində saxlanılır. Rayon ərazisinin xeyli hissəsi işğal altında olmasına, yaşayış məntəqələrinin çoxunun təmas xəttinə yaxın məsafədə yerləşməsinə baxmayaraq, baramaçılığın keçmiş şöhrətinin qaytarılmasını, barama istehsalına görə ölkədə ön sırada olmağı hədəfləyən füzulililər istəklərinə nail olublar. Belə ki, Füzuli kümçüləri barama tədarükünə görə nəzərdə tutulan planı respublikada birinci olaraq yerinə yetiriblər. Bu günədək 46 ton plana qarşı 49 ton barama tədarük edilərək, “Azəripək” MMC-yə təhvil verilib. Cari ildə 1150 qutu (21 min 850 qram) ipəkqurdu toxumu yetişdirən rayon kümçüləri hazırda barama tədarükünü davam etdirirlər.

Füzuli rayon İcra Hakimiyyətindən KİV-ə verilən məlumata əsasən, baramaçılıq 1970-1980-ci illərdə Füzuli rayonunda ən inkişaf etmiş və gəlirli sahələrdən olub. 1990-cı illərin əvvəllərində tənəzzülə uğrayan baramaçılıq 2016-cı ildə yenidən bərpa edilməyə başlanılıb. Həmin il rayonda 4 ton, 2017-ci ildə 24,3 ton, 2018-ci ildə isə 37,5 ton barama istehsal olunub. İpəkqurdunun yem bazasının bərpası məqsədilə 2016-2018-ci illərdə rayon ərazisində 130 min ədədə qədər tut tingi əkilib.

Dövlətin baramaçılığın inkişafına diqqət göstərməsi, bir kiloqram baramanın qiymətinin subsidiya ilə birgə 9 manat olması rayon sakinlərinin bu sahəyə marağını artırıb. Çünki baramaçılığın inkişafı iş yerləri, əlavə qazanc və yaxşı güzəran deməkdir. Rayon kümçüləri ötən il barama istehsalından 340 min manata yaxın gəlir əldə etmişdilərsə, bu il 450 min manat gəlir götürülməsi nəzərdə tutulur.

(davamı növbəti sayımızda)

Nadir AZƏRİ

Yeni Azərbaycan.- 2019.- 19 iyun.- S.7.