Aqrar sektorda yeni islahatlar paketi elan olunub

Prezident İlham Əliyev: Azərbaycanda kənd təsərrüfatı texnoloji sahəyə çevrilməlidir və burada yeni mexanizmlər, o cümlədən aqrar sığorta mexanizmi tətbiq edilməlidir

Xəbər verildiyi kimi, mayın 15-də Bakı Ekspo Mərkəzində XXV Azərbaycan Beynəlxalq Qida Sənayesi - “WorldFood Azerbaijan” və XIII Azərbaycan Beynəlxalq Kənd Təsərrüfatı - “Caspian Agro” sərgiləri işə başlayıb. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev sərgilərlə tanış olub. Sərgilər 32 ölkəni təmsil edən 440 şirkəti, eləcə də 11 milli və regional qrupu bir araya gətirib. Ötən illə müqayisədə sərgilərin ekspozisiya sahəsi 20 faiz artıb. Artım iştirakçıların sayında da qeydə alınıb. “WorldFood Azerbaijan” və “Caspian Agro” sərgilərində Azərbaycanla yanaşı, Litva, Rusiya, Sloveniya, Ukrayna, Xorvatiya, Belarus, Türkiyə, Gürcüstan, Niderland Krallığı və digər ölkələri təmsil edən şirkətlər yer alır. Bütövlükdə, eksponentlərin 70 faizini xarici şirkətlər təşkil edir.

Həm yerli, həm də xarici şirkətlərdə Bakıda keçirilən aqrar və qida sahəsi üzrə regionun ən ixtisaslaşmış sərgilərinə marağın artması isə heç də təsadüfi deyil. Məlum olduğu kimi, yeni şəraitdə Azərbaycan özünün iqtisadi resurslarından maksimum dərəcədə istifadə etməyi hədəfləyib. Bu baxımdan respublikamızda böyük potensiala malik kənd təsərrüfatının da intensiv yolla inkişaf etdirilməsi prioritet vəzifələrdən biri kimi qarşıya qoyulub. Dövlət aqrar sektorda istehsal imkanlarının artırılmasına həm siyasi, həm də maddi cəhətdən güclü dəstək göstərir.

Xüsusi olaraq vurğulamaq lazımdır ki, kənd təsərrüfatının geniş potensialından daha səmərəli istifadə etmək məqsədilə aqrar sektorda yeni islahatlar paketi elan olunub. Aqrar sektorda aparılan islahatlar barədə bəhs olunan sərgilərin açılış mərasimində də ətraflı söhbət açılıb. Kənd təsərrüfatında yeni islahatlar kursunun məqsədi ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün intitusional potensialın gücləndirilməsindən, aqrar sahə üzrə dövlət tənzimlənməsinin effektivliyinin yüksəldilməsindən, biznes mühitinin yaxşılaşdırılmasından, kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsal imkanlarının artırılmasından, bazar infrastrukturunun təkmilləşdirilməsindən və istehsalçıların bazara çıxışının asanlaşdırılmasını təmin etməkdən ibarətdir. Bu məqsədlər üçün normativ-hüquqi bazanın təkmilləşdirilməsi, Ərzaq Təhlükəsizliyi Komissiyasının yaradılması, regional ixtisaslaşdırma aparılması, aqrar sahəyə investisiya qoyuluşlarının təşviq edilməsi, informasiya-məsləhət xidməti şəbəkəsinin formalaşdırılması, aqrar sığortanın tətbiqi ilə bağlı hüquqi və institusional tədbirlər görülməsi, ixracın çeşidinin artırılması və bazarların diversifikasiyası və s. addımların atılması nəzərdə tutulur. Bütövlükdə, aqrar sektorun maddi-texniki bazasının ardıcıl şəkildə möhkəmləndirilməsinə, yeni yanaşmaların tətbiqinə “yaşıl işıq” yandırılmasına, həmçinin bu sahədə aparılan institusional islahatlara istinadən deyə bilərik ki, respublikamızda məhsuldarlığın artırılmasına hesablanan yeni bir kənd təsərrüfatı sistemi formalaşdırılır. Şübhə yoxdur ki, həyata keçirilən məqsədyönlü tədbirlər və islahatlar perspektivdə milli iqtisadiyyatımızda aqrar sektorun mövqeyinin möhkəmlənməsini təmin edəcək. Prezident İlham Əliyev Nazirlər Kabinetinin 2019-cu ilin birinci rübünün sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına və qarşıda duran vəzifələrə həsr olunan iclasındakı nitqində aqrar sektorda aparılan islahatların daha böyük nəticələrə gətirib çıxardacağına əminliyini ifadə edərək deyib: “Güzəştli şərtlərlə gübrələr, yanacaq, subsidiyalar, texnika verilir. Mən deyə bilərəm ki, Azərbaycan bu sahədə dünya miqyasında fermerlərə dəstək baxımından ən qabaqcıl ölkələrdən biridir. Həm də onlardan vergilər də tutulmur, torpaq vergisi istisna olmaq şərti ilə. Yəni, bu sahəyə maksimum dəstək verilir. Bu sahədə aparılan islahatlar, əminəm ki, daha da böyük nəticələrə gətirib çıxaracaq”.

Respublikada ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi diqqət mərkəzində saxlanılır

Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, aqrar sektorda startı verilən yeni islahatlar kursunun əsas hədəflərindən biri ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün institusional potensialın gücləndirilməsindən ibarətdir. Qlobal risklərin artdığı bir şəraitdə Azərbaycan əhalinin ərzaq təhlükəsizliyinə ölkənin milli təhlükəsizliyinin vacib bir komponenti kimi daim böyük önəm verir. Son 15 ildə respublikamızda ərzaq təminatının möhkəmləndirilməsi istiqamətində bir sıra mühüm tədbirlər həyata keçirilib. Öz növbəsində bu istiqamətdə həyata keçirilən tədbirlər artıq öz müsbət nəticələrini verir. Respublikamızda bir sıra pozisiyalar üzrə daxili ərzaq tələbatının 100 faiz həcmində yerli istehsal hesabına ödənilməsi böyük nailiyyətdir. Hazırda ölkəmizdə meyvə-tərəvəzə olan daxili tələbat tam həcmdə yerli istehsal hesabına təmin edilir. 2018-ci ildə respublikamızda 1,5 milyon tondan çox tərəvəz, 1 milyon tondan çox meyvə və giləmeyvə istehsal olunub ki, bu da müstəqillik dövründə qazanılmış ən yüksək nəticədir.

Respublikanın ərzağa olan tələbatının getdikcə daha böyük həcmdə yerli istehsal hesabına ödənilməsi heyvandarlıq sahəsində daha qabarıq şəkildə nəzərə çarpır. Keçən il ölkə üzrə heyvandarlıq məhsullarının istehsalında artım 2,7 faiz təşkil edib. Bu sahənin yeni yanaşmalar əsasında inkişaf etdirilməsi, o cümlədən də mal-qaranın cins tərkibinin yaxşılaşdırılması sayəsində ölkədə ət və ət məhsulları, quş əti, yumurta və digər pozisiyalar üzrə daxili tələbat əsasən yerli istehsal hesabına ödənilir, hətta ölkəmizin müəyyən həcmlərdə ixrac imkanları da yaranıb. Bütövlükdə, ölkəmizdə əhalinin ərzaq təminatında mühüm rol oynayan heyvandarlıq məhsullarının istehsalının artım dinamikası kifayət qədər yüksəkdir. Müqayisə üçün bildirək ki, 2004-cü ildə respublikamızda cəmi 196 min ton ət tədarük edilib. 2018-ci ildə isə bu rəqəm 326 min tona yüksəlib. Ölkəyə cins mal-qaranın idxalı, süni mayalanma mərkəzinin fəaliyyətə başlaması, heç şübhəsiz ki, respublikamızda heyvandarlıq məhsullarının istehsalının perspektivdə daha da artmasını təmin edəcək. Dövlət başçısı qarşıya növbəti beş ildə mal ətinin istehsalını 15 faiz artırmaqla bağlı mühüm vəzifə qoyub. Respublikamızda son 15 ildə quş əti istehsalı 44 min tondan keçən il 109 min tona yüksəlib. Süd istehsalında artım daha yüksək olub. Belə ki, 2004-cü ildə respublikamızda 1 milyon 200 min ton, 2018-ci ildə isə 2 milyon ton süd istehsal edilib. Növbəti 5 ildə görüləcək işlər nəticəsində süd istehsalının təxminən 15-20 faiz artırılması hədəflənib.

Ölkədə əhalinin ərzaq təminatının möhkəmləndirilməsində mühüm istiqamətlərdən biri taxılçılıqdır. Respublikamızda aqrar sektorun digər istiqamətləri kimi, taxılçılıq da intensiv metodlarla inkişaf etdirilir və bu zaman qabaqcıl dünya təcrübəsi nəzərə alınır. Respublikanın bölgələrində taxılçılığın inkişafında Prezident İlham Əliyevin tapşırığına əsasən yaradılan iri fermer təsərrüfatlarının rolunu xüsusi qeyd etmək lazımdır. İri fermer təsərrüfatlarının yaradılması və digər dəstək tədbirlərinin görülməsi nəticəsində ölkədə taxıl istehsalı artır. 2004-cü ildə respublikamızda cəmi 2 milyon ton taxıl yığıldığı halda, keçən il bu rəqəm 3 milyon 200 min tona yüksəlib. İri fermer təsərrüfatlarında və aqroparklarda məhsuldarlıq daha yüksəkdir - hər hektar üzrə 50 sentnerə bərabərdir, bəzi yerlərdə isə daha yüksəkdir. Müqayisə üçün bildirək ki, dünya üzrə hər hektardan orta məhsuldarlıq 34 sentner, Avropa İttifaqı ölkələrində isə 53 sentner təşkil edir. Azərbaycan yeni yanaşmaları tətbiq etməklə iri fermer təsərrüfatlarında məhsuldarlığı 50 sentnerə çatdırmağa nail olub ki, bu da böyük uğurdur. Cari təsərrüfat ilində respublikamızda 1 milyon 85 min hektar sahədə taxıl əkilib və orta məhsuldarlığın daha yüksək olacağı gözlənilir.

Təbii ki, əldə olunan uğurlar arxayınçılıq üçün heç bir əsas vermir. Prezident İlham Əliyev “Azərbaycan Respublikası regionlarının 2014-2018-ci illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı”nın icrasının yekunlarına həsr olunan konfransdakı nitqində diqqəti növbəti dəfə ərzaq təhlükəsizliyinin prioritetliyinə çəkib. “Biz ərzaq təhlükəsizliyi ilə bağlı bundan sonra da mütləq ciddi iş aparmalıyıq, bu, prioritet məsələdir. Məhsuldarlığın artırılması istiqamətində işlər görülür. Hesab edirəm ki, bu, yaxın gələcəkdə özünü göstərəcək”, - deyə dövlət başçısı bildirib.

Bu məqamda onu da vurğulayaq ki, respublikamızda əhalinin etibarlı və keyfiyyətli ərzaq təminatına nail olmaq üçün yetişdirilən məhsulların istehlakçılara çatdırılması üçün də müvafiq tədbirlər görülür. Bazar infrastrukturunun təkmilləşdirilməsi aqrar sektorda başlanan yeni islahatlar kursunun əsas hədəfləri sırasında yer alır. Bildirmək yerinə düşər ki, bir qədər bundan əvvəl Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin tabeliyində olan Dövlət Aqrar Ticarət Şirkətinin (DATŞ) “Kənddən Şəhərə” markası adı altında brendləşdirilmiş məhsulların, eyniadlı onlayn satış platformasının və mobil əlavənin təqdimat mərasimi keçirilib.

Yeri gəlmişkən, yuxarıda bəhs edilən XXV Azərbaycan Beynəlxalq Qida Sənayesi - “WorldFood Azerbaijan” sərgisində “Made in Azerbaijan” brendi ilə geniş çeşiddə qida, o cümlədən ət və süd məhsulları, çay, bal, şirələr və milli istehsalçıların digər malları, həmçinin metal konstruksiyalar təqdim olunur. Sərginin sektorları arasında: “WorldFood” - qida sənayesi, “WorldDrink” - içkilər, “WorldFoodTech” - texnologiyalar sektorları yer alır. Azərbaycan Beynəlxalq Qida Sənayesi sərgisində Kiçik və Orta Biznesin İnkişafı Agentliyinin dəstəyi ilə qida sənayesi sahəsində fəaliyyət göstərən startaplar, mikro və kiçik sahibkarlıq subyektləri öz məhsul və xidmətlərini təqdim edirlər.

Ölkənin aqrar sektorunda yetişdirilən məhsulların ixrac coğrafiyası genişlənir

Daxili istehlak bazarını yerli məhsullarla təmin edən Azərbaycan, eyni zamanda, aqrar sektorda böyük ixrac imkanlarına malikdir. Məlumdur ki, son illərdə respublikamızda Prezident İlham Əliyevin siyasi iradəsi sayəsində reallaşdırılan islahatlar çərçivəsində ixracın səmərəli təşviq mexanizmi işə salınıb, “Made in Azerbaijan” brendi yaradılıb, regionlarda çoxlu sayda saxlama kameraları istifadəyə verilib, həmçinin ayrı-ayrı xarici ölkələrdə logistik mərkəzlərin təşkili istiqamətində işlər uğurla davam etdirilir.

Respublikamızda ixracın genişləndirilməsinə nail olmaq üçün hüquqi və praktiki müstəvidə həyata keçirilən tədbirlər öz nəticəsini verir. Aqrar sektorda ixracın genişlənməsi bunu bir daha təsdiqləyir. Son illərdə respublikamızın ixracı əsasən qeyri-neft sektorunda, o cümlədən də regionlarda aqrar sektorda yetişdirilən məhsulların hesabına genişlənir. 2018-ci ildə dövlət dəstəyi hesabına xarici ölkələrə 11 ixrac missiyası təşkil olunub, bölgələrdə fəaliyyət göstərən şirkətlər xarici ölkələrdə keçirilmiş 11 beynəlxalq sərgidə vahid ölkə stendi ilə iştirak ediblər. Bu tədbirlər çərçivəsində ABŞ, Almaniya, BƏƏ, Çexiya, Qətər və digər ölkələrə Azərbaycan şirkətlərinin istehsalı olan kənd təsərrüfatı məhsulları, o cümlədən də meyvə-tərəvəz, nar şirəsi, şərab, ət məhsulları, quru süd, fındıq, qənnadı məhsulları, bal, çay və digər məhsulların ixracına dair 50-dən çox müqavilə imzalanıb və razılaşma əldə olunub. Görülmüş tədbirlər nəticəsində 2018-ci ildə ölkəmizdən qeyri-neft ixracı 9,8 faiz, o cümlədən kənd təsərrüfatı və emalı məhsullarının ixracı 13,8 faiz, xarici ticarət fəaliyyəti ilə məşğul olan sahibkarlıq subyektlərinin sayı 56,2 faiz artıb. Bütövlükdə, ötən il Azərbaycandan 3088 çeşiddə məhsul ixrac edilib.

Respublikamızda qeyri-neft sektorundan ixracın təşviq edilməsi ilə bağlı tədbirlər 2019-cu ildə də davam etdirilir. Cari ildə 19 xarici ölkəyə 25 ixrac missiyasının həyata keçirilməsi, 11 beynəlxalq sərgidə Azərbaycan şirkətlərinin vahid ölkə stendi ilə təmsil olunması, eləcə də ixracla məşğul olan sahibkarlara maliyyə dəstəyinin daha da gücləndirilməsi nəzərdə tutulub. Nazirlər Kabinetinin 2019-cu ilin birinci rübünün sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına və qarşıda duran vəzifələrə həsr olunan iclasında kənd təsərrüfatı naziri İnam Kərimov məlumat verərək bildirib ki, aqrar sahədə müsbət inkişaf dinamikası cari ildə də davam edir. Birinci rübdə əvvəlki ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə ümumi istehsal həcmi 3,6 faiz, o cümlədən bitkiçilik 24,7 və heyvandarlıq 2,8 faiz artıb. 32 faiz çox tərəvəz istehsal olunub, meyvə-tərəvəz ixracının həcmi isə 28,2 faiz artıb. Bu məqamda vurğulamaq yerinə düşər ki, pomidor, xurma, findıq, pambıq yeni iqtisadi şəraitdə Azərbaycana ən çox valyuta gətirən kənd təsərrüfatı məhsulları sırasında yer alır. Son bir ildə pomidor ixracı ölkəmizə 177 milyon, xurma ixracı 114 milyon, pambıq və pambıq məmulatları ixracı 108 milyon, fındıq ixracı 100 milyon, alma ixracı 38 milyon dollar valyuta qazandırıb.

Son illərdə Azərbaycan məhsullarının ixrac coğrafiyasının genişlənməsi də məmnunluq doğurur. Hazırda məhsullarımız qonşu dövlətlərə, eyni zamanda, Körfəz və Asiya ölkələrinə çıxardılır. Prezident İlham Əliyev qarşıya Avropa İttifaqı ölkələrinə də müxtəlif növ məhsulların ixracının genişləndirilməsinə nail olmaqla bağlı mühüm vəzifə qoyub. “Biz kənd təsərrüfatı məhsullarının ixracını artırmalıyıq. Düzdür, son 15 il ərzində kənd təsərrüfatı məhsullarının ixracı təxminən 6 dəfə artıb. Ancaq potensial da böyükdür və biz yeni bazarlara çıxmalıyıq. Ticarət evləri açılır, ixrac missiyaları göndərilir, dövlət tərəfindən sahibkarlara çox böyük dəstək verilir ki, onlar öz məhsullarını xaricdə sata bilsinlər”, - deyə Prezident İlham Əliyev yuxarıda bəhs olunan konfransdakı nitqində bildirib.

Azərbaycanın ixrac yönümlü kənd təsərrüfatı məhsullarının tanıdılması baxımından “Caspian Agro 2019” sərgisinin əhəmiyyətini xüsusi vurğulamaq lazımdır. Qeyd etdiyimiz kimi, sərgiyə qatılan şirkətlərin təmsil etdikləri ölkələrin coğrafiyası kifayət qədər genişdir. Respublikamızın sərgidə “Made in Azerbaijan” brendi ilə təqdim etdiyi kənd təsərrüfatı məhsulları xarici iştirakçıların böyük marağına səbəb olub. Onlar keyfiyyətli Azərbaycan məhsullarını almaqla bağlı niyyətlərini bildiriblər.

Qarşıya qoyulan əsas vəzifə aqrar sektoru bundan sonra yeni yanaşmaların tətbiqi yolu ilə inkişaf etdirməkdir

Elan olunan islahatlar kursu çərçivəsində ölkəmizdə aqrar sektorun bir sıra yeni inkişaf paradiqmaları müəyyənləşdirilib. Nazirlər Kabinetinin bəhs olunan iclasında bununla bağlı mesajlarını çatdıran Prezident İlham Əliyev bildirib ki, biz investisiyaları daha çox şəhərlərə cəlb edirik. Ancaq kəndlərin yeni inkişaf konsepsiyası hazırlanmalıdır. “Azərbaycanda kənd təsərrüfatı texnoloji sahəyə çevrilməlidir və burada yeni mexanizmlər, o cümlədən aqrar sığorta mexanizmi tətbiq edilməlidir”, - deyə dövlət başçısı bildirib.

Ölkəmizdə aqrar sektorda istehsal imkanlarını daha da artırmağa hesablanan islahatların və yeni yanaşmaların əhatə dairəsi kifayət qədər genişdir. Azərbaycan Respublikasının kənd təsərrüfatı naziri İnam Kərimov Nazirlər Kabinetinin bəhs olunan iclasındakı çıxışında bildirib ki, aqrar sahədə inkişafın davamlılığını təmin etmək üçün dövlət başçısının müəyyənləşdirdiyi strateji kursa uyğun olaraq, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi öz fəaliyyətini düzgün idarəçilik, innovasiyaların tətbiqi və fermerlərə yaxınlıq prinsiplərinə əsasən qurub. Fermerlərə xidmətlərin əlçatanlığını və keyfiyyətini artırmaq məqsədilə nazirliyin rayon idarələrinin əsasında Dövlət Aqrar İnkişaf mərkəzləri yaradılıb. Bununla da keçmiş kənd təsərrüfatı idarələri inzibati strukturdan xidmət qurumlarına çevriliblər. Mərkəzlərdə “vahid pəncərə” prinsipinə uyğun olaraq, fermerlərə 70-ə yaxın xidmət göstərilir.

Ölkədə aparılan struktur islahatlarının davamı olaraq Prezident İlham Əliyevin 14 yanvar 2019-cu il tarixində imzaladığı müvafiq Fərman aqrar sahədə idarəetmənin təkmilləşdirilməsi ilə bağlı əlavə tədbirlər haqqındadır. Bəhs olunan Fərmanla Azərbaycan Respublikasının Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi yanında Aqrar Xidmətlər Agentliyinin yaradılması qərara alınıb. Agentlik baytarlıq, fitosanitar, toxum müfəttişliyi və texniki nəzarət xidmətləri üzrə çevik və səmərəli idarəetməni təmin edəcək.

“Lizinq fəaliyyəti ilə bağlı həyata keçirilən islahat nəticəsində bazarda azad və ədalətli rəqabət mühiti formalaşıb. Belə ki, texnika və damazlıq heyvan alışına tətbiq edilən güzəştlər bütün təchizatçı şirkətlərə şamil olunub və “Aqrolizinq” ASC artıq bu bazarın iştirakçısı deyil. Bu isə həm texnikanın, həm də damazlıq heyvanların satış qiymətinin əsaslı ucuzlaşmasına səbəb olub.

Fermerlərə subsidiyaların və güzəştli kreditlərin verilməsində şəffaflığı və çevikliyi təmin etmək məqsədilə ötən il Aqrar Kredit və İnkişaf Agentliyi yaradılıb.

Fermerlərin qayğı və problemlərini daha yaxından dinləmək üçün bütün rayonlarda və nazirliyin aparatında Fermerlər Şuraları yaradılıb, Aqrar Könüllülər Hərəkatı formalaşdırılıb. Nazirliyin dəstəyi ilə son 6 ay ərzində 11 fermer assosiasiyası yaradılıb”, - deyə İnam Kərimov bildirib.

Ölkədə Elektron Kənd Təsərrüfatı İnformasiya Sisteminin yaradılması və bu sistemin əhatə dairəsinin genişləndirilməsi təqdirəlayiq haldır. Kənd Təsərrüfatı Nazirliyindən “Yeni Azərbaycan”a verilən məlumata əsasən, sistemdə qeydiyyatdan keçmiş fermerlərin sayı artıq 200 min nəfəri ötüb. Bütün ölkə üzrə bu proses intensiv şəkildə genişlənir.

İ.Kərimov deyib ki, kənd təsərrüfatında innovasiyaların tətbiqi, mütərəqqi həllər və texnologiyalardan daha geniş istifadənin təmin olunması da əsas vəzifələrdəndir. Bu məqsədlə Aqrar Elm və İnnovasiya Mərkəzi formalaşdırılıb. Həmçinin nazirliyin elmi-tədqiqat institutları araşdırmalarını innovativ yeniliklərin fermerlərə ötürülməsi istiqamətində qurublar.

Bu məqamda belə bir faktı da vurğulamaq yerinə düşər ki, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi “Caspian Agro 2019” sərgisində məhz innovativ stend ilə iştirak edir. Stenddə ölkənin kənd təsərrüfatı sahəsindəki ən son nailiyyətlər, eləcə də ən son sənaye yenilikləri nümayiş olunur. Həmçinin stenddə nazirlik tərəfindən dəstəklənən perspektivli “startaplar” geniş təqdim edilir.

Mübariz ABDULLAYEV

Yeni Azərbaycan.- 2019.- 17 may.- S.3.