4 ildən sonra...
Dünyanın ən aktiv
palçıq vulkanı püskürdü
Dünən Bakı şəhər Qaradağ rayonu Lökbatan qəsəbəsi yaxınlığında yerləşən Lökbatan palçıq vulkanında püskürmə baş verib. Belə ki, Lökbatanda püskürən vulkan Qobu, Nardaran, Qala, Qobustan, Şirvan və Qusar seysmik stansiyalarında qeydə alınıb. Geologiya və Geofizika İnstitutundan mətbuata verilən məlumata görə, bu, güclü püskürmədir. Hadisə avqustun 11-də yerli vaxtla saat 09:36-da qeydə alınıb.
Dərhal müvafiq qurumların əməkdaşları hadisə yerinə yollanıb. Püskürmənin davamlılığı 5 dəqiqə 12 saniyə olub. Palçıq vulkanının püskürməsinin aktivləşmə dövrü 05:36, dərinliyi h-3, püskürmənin davamlılığı 5 dəqiqə 12 saniyə, püskürmə zamanı ayrılan seysmik enerjisi E=0.6?107 təyin olunub.
Mövzu ilə bağlı ETSN ilə əlaqə saxladıq. Bioloji Müxtəlifliyin Qorunması Xidmətinin rəsmisi Arzu Babayeva bildirib ki, palçıq vulkanının ətrafında yaşayış yoxdur. Hazırda Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin mütəxəssisləri tərəfindən püskürmənin səbəb və nəticələri öyrənilir, müvafiq monitorinqlər həyata keçirilir.
Qeyd olunub ki, Lökbatan palçıq vulkanı Bakıdan 15 kilometr cənub-qərb istiqamətində Xəzər dənizi sahilində eyniadlı neft-mədən sahəsində yerləşir. Lökbatan palçıq vulkanı dünyada beş ən aktiv palçıq vulkanından biridir. 1810-cu ildən bu günədək vulkan 25 dəfə püskürüb. Sonuncu dəfə vulkanın püskürməsi 2017-ci ildə qeydə alınıb.
Təbiət hadisəsindən necə faydalana bilərik?
Mütəxəssislərin fikrincə, palçıq
vulkanlarının tərkibindəki
maddələrdən kosmetoloji
məhsulların hazırlanmasında
da geniş istifadə edilə bilərik. Bildirilir ki, sağlamlıq
turizminin inkişafı
baxımından yeni təyinatlı turizm obyektləri inşa edilməlidir. Sahibkarlar
bu cür turizm obyektlərinin inşasına maraq göstərərək Bakı
və Abşeron yarımadasındakı digər
rəqib
?otellərdən üstünlüklərini
təmin edə bilərlər.
Bundan başqa,
vulkan palçığının
yüksək balneoloji
xüsusiyyətlərinə görə bir sıra xəstəliklərin
müalicəsində ondan
istifadə edirlər. Bura dayaq-hərəkət
aparatının, oynaqların,
onurğanın, əsəb
sisteminin, dəri, mədəbağırsaq traktının
müalicəsi, şəkər
diabeti xəstəliyi,
ateroskleroz və boyun osteoxondrozu, ginekologiya, urologiya və kosmetologiya daxildir. Bu barədə
növbəti sayımızda
daha ətraflı danışacağıq.
Palçıq vulkanların 1/3 hissəsi
Azərbaycanda cəmləşib
Azərbaycan ərazisi dünyanın palçıq vulkanizminin inkişaf etdiyi unikal və klassik bölgələrdəndir. Palçıq vulkanların 1/3 hissəsi
Azərbaycanda, 16000 kv.km ərazidə
cəmlənib. Bu təbiət abidələrinin
sayına, çoxçeşidliliyinə
və aktiv fəaliyyətinə görə
dünyada Azərbaycanın
tayı-bərabəri yoxdur.
Ölkəmiz palçıq vulkanların
vətəni sayılır,
desək, yanılmarıq.
Hər il
Azərbaycanda 2-dən 5-dək, bəzən daha çox püskürmə
paroksizmi baş verir. Son illərdə
palçıq vulkanlarının
aktivləşməsi 2001-ci ildə qeyd olunub. Ümumilikdə, Azərbaycanda 220-dən çox palçıq vulkanı var. Onlar həm quruda, həm də dənizdə mövcuddurlar.
Xəzər dənizində isə
140-dan çox sualtı
palçıq vulkanı
var.
Ən aktiv, tez-tez püskürən vulkanlar
Abşeron yarımadasında
- Lökbatan (25), Keyrəki
(18), Otmanbozdağ (10), Bozdağ-Güzdək
(10), Şamaxı-Qobustanda Şıxzərli
(25), Quşçu (15), Torağay
(12), Ayazaxtarma (12), Bakı
arxipelaqında isə
Xərə-Zirə (13), Gil (10) vulkanlarıdır.
Vulkanların püskürməsinin səbəbləri
nədir?
Palçıq vulkanları təbiətin
unikal abidələrindən
olub görünüşcə
əsl vulkanın kiçicik formasına bənzəyir. Palçıq vulkanlarının aktivləşməsinin, püskürməsinin
bir çox səbəbləri var. Vulkandan
fərqli olaraq, odlu lava əvəzinə palçıq püskürür.
Palçığın üzə çıxıb
qaynamasına səbəb
isə qazlardır.
Palçığın temperaturu adətən
sabit qalır və ən isti yay aylarında
belə 15 C-ni aşmır.
Zəlzələlərin və vulkan püskürməsinin baş
verməsi tektonik gərginliklə də əlaqədardır. Güclü zəlzələ palçıq vulkanının
oyanmasına və püskürməsinə təsir
edir. Bir sözlə, zəlzələnin
baş verməsi vulkanın püskürməsinə
də təkan verir. 1813-cü ildə Xəzərdə Yanan Tava bankəsindəki
zəlzələ eyni
adlı palçıq
vulkanının püskürməsinə
səbəb olmuşdu.
Palçıq vulkanlarımız dünyanın diqqətində
Son 25 ildə Azərbaycanın
palçıq vulkanları dünyanın aparıcı neft şirkətləri mütəxəssislərinin
(BP, Statoil, AMOK, Ekson),
Avropa universitetlərinin (Almaniya,
İtaliya) eləcə də Rusiya və Ukrayna alimlərinin
bizimlə birgə tədqiqat obyektinə çevrilib.
Alınan elmi nəticələrin əksəriyyəti
xarici ölkələrin nüfuzlu
jurnallarında, beynəlxalq konfransların, simpoziumların
materiallarında dərc olunub.
MÜŞFİQƏ
Yeni Azərbaycan.- 2022.- 12 avqust.- S3.