Bu gün
Beynəlxalq Ana Dili Günüdür
Dil cəmiyyətləri
millət edən, onları duyğuda, düşüncədə birləşdirən
ən mühüm faktordur. Bu faktor
həm də toplumları kütlə olmaqdan xilas edən, onları fikir və düşüncədə
birləşdirərək cəmiyyətə
çevirən ən
mühüm mədəni
dəyərdir. Dil həm də mədəniyyətin əsası
və daşıyıcısıdır.
Dili məhv etsən, milli ruh, milli mədəniyyət,
milli düşüncə
də olmaz. Buna görə də dili qorumaq
və qoruyucu tədbirlər görmək
həyati əhəmiyyət
daşıyır.
21 fevral tarixi dünyada Beynəlxalq Ana Dili Günü
kimi qeyd edilir. Bu gün
Banqladeş səfirinin
təşəbbüsü ilə UNESCO tərəfindən
fevralın 21-i Beynəlxalq
Ana Dili Günü kimi təsis edilib.
Mövzu ilə
bağlı “Yeni Azərbaycan” açıqlama
verən ADNSU-nun dosenti, filologiya üzrə fəlsəfə
doktoru Ruslan Abdullayev bildirib ki, Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi qorunub
bugünkü səviyyəsinə
gəlib çatmasında
Heydər Əliyevin uzaqgörən dil siyasətinin mühüm rolu olub: “Ömrünün
hər anında öz milləti və dövləti üçün çalışan
lider Azərbaycan dilinin hərtərəfli
inkişafında, onun
dünyada dövlət
dili kimi tanınmasında, beynəlxalq
kürsülərdən eşidilməsində
əsaslı rol oynayıb. Ulu öndər Heydər Əliyevin qərarları
və təşəbbüsü
ilə Azərbaycan dilinin qorunması, təkmilləşdirilməsi və
öyrənilməsi üçün
addımlar atılıb.
Heydər Əliyev
hələ Sovet dövründə Azərbaycan
dili ilə bağlı mühüm qərarlar qəbul etmiş, dilimizin yaşamasında, dövlət
dili statusu almasında mühüm rol almışdı. Heydər Əliyev 1969-cu ildə Azərbaycan SSR-də hakimiyyətə gəldikdən sonra Azərbaycan dilinin inkişafı ilə bağlı məsələlərə
xüsusi diqqət ayırdı. O, Azərbaycan
ədəbi dili ilə yanaşı, xalq danışıq dilini, onun etnolinqvistikasını,
linqvokulturalogiyasını dərindən
bilir, lazımi yerlərdə düzgün
istifadə edirdi. Heydər Əliyevin Azərbaycan dilinə münasibəti Azərbaycan
Dövlət Universitetinin (indiki Bakı Dövlət Universiteti) 50 illiyinə həsr olunmuş yubiley iclasında ilk dəfə Azərbaycan dilində açılış nitqi
söyləməsi ilə
başladı. Bu hadisə o zaman böyük rezonans yaratdı. Çünki həmin iclasda bütün respublikalardan,
sosialist ölkələrdən,
həmçinin xarici
ölkələrdən iştirakçılar
var idi”.
Dilçi alimin
sözlərinə görə,
bu kimi addımlar
1977-ci ildə SSRİ-nin
yeni Konstitusiyasında
müzakirə ediləcək
dövlət dili haqqında maddəyə hazırlıq mərhələsi
idi: “Məlum olduğu kimi, SSRİ-nin Konstitusiyasında bu vaxta kimi
dövlət dili haqqında maddə yox idi. Ayrı-ayrı
respublikalarda qəbul edilmiş konstitusiyaların
heç birində həmin maddə öz əksini tapmırdı. Lakin buna baxmayaraq Heydər Əliyev Azərbaycan dilinin dövlət dili olması haqqında maddənin konstitusiyaya salınması fikrini irəli sürdü.
1978-ci ildə Heydər
Əliyevin təklifi ilə Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası Konstitusiyasının
73-cü maddənin aşağıdakı
şəkildə verilməsi
təklif olundu: “Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının
dövlət dili Azərbaycan dilidir”. Bu hadisədən sonra Heydər Əliyevin təşəbbüsü
ilə ali məktəblər üçün
dördcildlik “Müasir
Azərbaycan dili” dərsliyinə, “Azərbaycan
dilinin dialektologiyasının
əsasları” dərs
vəsaitinə respublika
Dövlət mükafatları
verildi, təhsil müəssisələrində ana dilinin tədrisinə
ayrılan saatların
miqdarı çoxaldıldı,
Azərbaycan dili və ədəbiyyatı
ixtisası üzrə
ali məktəblərə
qəbul planları əhəmiyyətli dərəcədə
artırıldı. Burda məqsəd
Azərbaycan dilinin inkişafına, onun geniş şəkildə
tədqiq edilməsinə
nail olmaq idi”.
R.Abdullayev qeyd edib ki, Heydər
Əliyevin Azərbaycan
dilinin inkişafı ilə bağlı fəaliyyəti müstəqilliyin
əldə olunmasının
ardından da yüksək vüsət aldı: “Dövlət dilimizin Azərbaycan dili adlandırılması
Ulu öndərin təşəbbüsü ilə
reallaşdı. Heydər
Əliyev bildirirdi ki, Ana dilinin
adı müasir ictimai təfəkkür üçün tamamilə
aydın olmalı, arxaik səciyyə daşımamalıdır. Ölkənin,
xalqın və dilin adında məntiqi bağlılıq
olmalı, biri digərini təsdiq etməlidir. Milli müstəqillik, milli mənlik qüruru zədələnməməlidir”.
Dosent vurğulayıb
ki, Heydər Əliyev yazıçılarla,
mədəniyyət işçiləri
ilə, gənclərlə
görüşlərində həmişə Azərbaycan
dilini, onun saflığı və qorunmasını diqqət
mərkəzində saxlayıb
və dilçi alimlərə özünün
nəzəri göstərişlərini
verib: “Görkəmli dövlət xadimi bu sahədə nəzəri mülahizə
və göstərişləri
ilə yanaşı, Azərbaycan dilinin əməli olaraq tətbiqi ilə bağlı özünün
nümunəvi nitqlərini
də cəmiyyətə
təqdim edirdi. Heydər Əliyev Azərbaycan dilinin üslublarından, zənginliyindən,
frazeoloji söz birləşmələrindən həmişə məqamında
istifadə edib, onlara bəzən yaradıcılıqla yanaşıb,
öz nitqini auditoriyaya və seçdiyi mövzuya görə qurub, dil faktlarından, vurğu və intonasiyadan məharətlə
istifadə edib. Azərbaycan dilinə həmişə xüsusi
diqqətlə yanaşan
Ulu Öndər müstəqillik dövründə
Azərbaycan dilində
reallaşan inkişaf
və yenilikləri nəzərə alaraq
2001-ci il iyun ayının 18-də “Dövlət
dilinin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsi
haqqında” fərman imzalayıb. Fərmanda dilimizin öz tarixi inkişafı boyu əldə etdiyi uğurlarla yanaşı, müasir dövrdə dövlət
dili sahəsində yaranmış problemlər
də geniş təhlil edilib və həmin problemlərin həlli yolları göstərilib”.
Dilimizin inkişafı
prosesi bu gün də diqqət mərkəzindədir.
Bu ənənə Prezident İlham Əliyev tərəfindən
uğurla davam etdirilir. Dövlət başçısının diqqət
və qayğısı
ilə “Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin
həyata keçirilməsi
çərçivəsində yazıçı və şairlərimizin külliyatı
yenidən nəşr
olundu. Bu gün də dilimizin inkişafı istiqsamətində əsaslı
addımlar davam etdirilir. Ana dilimizi qorumaq və inkişaf etdirmək hər bir azərbaycanlının
müqəddəs borcudur...
Günel ABBAS
Yeni Azərbaycan.-2024.-
21 fevral, ¹33.- S.6.