Kəlbəcərin işğalından 16 il ötür

Ərazisi - 1936 kv.km, əhalisinin sayı - 53962 nəfər olan  Kəlbəcər Azərbaycanın ən yüksək dağ rayonudur. Ən hündür zirvə Kamış dağındadır (3724m). Ərazinin çox hissəsi meşəlikdir. Rayonda 132 yaşayış məntəqəsi vardı. Kəlbəcər rayonunun gözəl və zəngin təbiəti, yeraltı və yerüstü sərvətləri, münbit torpaqları vardır. Kənd təsərrüfatında əsasən heyvandarlıq və əkinçilik inkişaf etmişdir.

Xatırladaq ki, 1991-ci ildə müstəqillik qazanmış Azərbaycan azadlığının ilk illərində idarəçilik sükanı arxasında səriştəsiz və siyasi iradəsi olmayan insanların əyləşməsi nəticəsində dövlətçiliyimiz uçurum kənarına düşmüşdü. Ölkədə siyasi, sosial-iqtisadi, bir sözlə, total böhranın hökm sürməsi, kreslo uğrunda “siyasətçilərin” mübarizə aparması sonda Azərbaycanı Ermənistanın asan təcavüz obyektinə çevirmişdi. Vahid komandanlığın olmaması nəticəsində isə Azərbaycanın 20 faiz torpaqları Ermənistan tərəfindən işğal olunmuşdu. Məhz bu gün işğalından 16 il ötən Kəlbəcər də Ermənistan tərəfindən işğal olunmuş torpaqlarımızın sırasında qərarlaşıb.

Qeyd edək ki, Kəlbəcər uca zirvədə qərar tutan qartal misalındadı. Fikirləşəndə ki, bu strateji məntəqə Azərbaycanın ən yüksək dağlıq rayonudur və mərkəzinə yalnız bir dağ yolu gedir, onda Kəlbəcərin işğalı ilə əlaqədar bir çox məqamlar ortaya çıxmış olur. Bu məqamların da fundamenti məhz işğal ərəfəsində ölkədə yaranmış böhranlı vəziyyətdə gizlənir.

Belə ki, 1990-cı ildə SSRİ-nin parçalanmasından sonra ümumilikdə postsovet məkanında milli dövlətlərin yaranması prosesi sürətlənmişdi və yaranan gənc respublikaların beynəlxalq münasibətlər sisteminin bərabərhüquqlu subyekti olaraq mövcud olması üçün etibarlı təhlükəsizlik çətiri lazım idi. Bununla yanaşı, dünyanın güc mərkəzləri də bu dövlətləri özlərinin təsir sferasına daxil etmək üçün aralarında mübarizəyə girişmişdilər. Dünya güclərinin mübarizəsi də öz əksini Cənubi Qafqazda, həmçinin, zəngin karbohidrogen ehtiyatlara malik olan, qərblə şərq, şimalla cənub arasında dəhliz rolunu oynayan Azərbaycanda da tapmışdı. Bu isə özünü müxtəlif silahlı qruplaşmalar şəklində hakimiyyət uğrunda mübarizə aparan ayrı-ayrı siyasi fiqurların simasında sezilmişdi. Məhz xarici ölkələrin “post” vədləri ilə şirnikləşdirilən həmin siyasi subyektlər əcnəbi güclərin kəşfiyyat orqanları ilə işbirliyinə girmiş və ölkənin, xalqın taleyini yaddan çıxarmışdılar. Qarabağda döyüşməli, rayonların müdafiəsini təşkil etməli olan hərbi texnikalar və döyüşçülər isə Bakıda siyasi oyunlara cəlb edilmişdi. Budur Kəlbəcərin, bütövlükdə Dağlıq Qarabağın işğalına yol açan fundament!

Bu bir faktdır ki, genişlənmiş siyasi böhran Azərbaycanın taleyini həll etmək üzrə idi. Amma 1993-cü ildə xalqın dəvəti ilə hakimiyyətə gəlmiş Ümummilli lider Heydər Əliyev xaosu aradan qaldıraraq Ermənistanın təcavüzünə son qoydu. Ölkənin sosial-iqtisadi və siyasi strukturlarını yaradan ulu öndər Heydər Əliyev ordu quruculuğu işinə də böyük diqqət ayırdı. Bu gün isə eyni siyasi kurs Prezident İlham Əliyev tərəfindən davam etdirilir.

Məhz bu gün Prezident İlham Əliyev tərəfindən davam etdirilən siyasi kurs nəticəsində qüdrətlənən Azərbaycanın Silahlı Qüvvələri Ermənistan tərəfindən işğal olunmuş torpaqlarımızı hərb yolu ilə hər an azad etməyə hazırdır.

Məlumat üçün bildirək ki, Ermənistanın 1992-1993-cü illərdə etdiyi hərbi təcavüz nəticəsində Azərbaycan ərazilərinin 20 faizi işğal edilmiş, 30 minə yaxın insan qətlə yetirilmiş, 50 mindən artıq adam yaralanmış və şikəst olmuşdur. Bir milyondan artıq insan 15 ildən çoxdur ki, qaçqın və məcburi köçkün şəraitində yaşayaraq Ermənistanın azərbaycanlılara qarşı apardığı etnik təmizləmə və soyqırım siyasətinin qurbanı olmuş, adi insan haqlarından məhrum edilmişdir. İşğal nəticəsində 900-dən artıq yaşayış məntəqəsi talan edilmiş, yandırılmış və dağıdılmış, 6 min sənaye, kənd təsərrüfatı müəssisəsi və digər obyektlər məhv edilmiş, ümumi yaşayış sahəsi 9 milyon kv.metrdən artıq olan 150 min yaşayış binası dağıdılmış, 4366 sosial mədəni obyekt, eyni zamanda, 695 tibb məntəqəsi məhv edilmişdir. İşğal edilmiş ərazilərdə kənd təsərrüfatı sahəsi, su təsərrüfatı, hidrotexniki qurğular, bütün nəqliyyat və kommunikasiya xətləri tam sıradan çıxarılmışdır. Dağıntılar nəticəsində ölkə iqtisadiyyatına 60 milyard ABŞ dollarından artıq ziyan dəymişdir. Hərbi təcavüz zamanı ələ keçirilmiş Azərbaycan ərazilərində 927 kitabxana, 464 tarixi abidə və muzey, 100-dən çox arxeoloji abidə, 6 dövlət teatrı və konsert studiyası dağıdılmışdır. Talan edilmiş muzeylərdən 40 mindən çox qiymətli əşya və nadir eksponat oğurlanmışdır. Belə ki, Kəlbəcər tarix diyarşunaslıq muzeyi yerlə-yeksan olunduqdan sonra muzeyin ekspoziyasına daxil olan nadir qızıl və gümüş zinət əşyaları, ötən əsrlərdə toxunmuş xalçalar Ermənistana daşınmışdır. Şuşadakı tarix muzeyi, Ağdamdakı çörək muzeyinin, Zəngilandakı Daş Abidələr muzeyinin də taleyi belə olmuşdur. Bir sözlə, Ermənistan “Hərbi münaqişələr zamanı mədəni sərvətlərin qorunması haqqında” Haaqa Konvensiyasının və “Mədəni sərvətlərin qeyri-qanuni dövriyyəsi haqqında” Paris Konvensiyasının müddəalarını kobudcasına pozaraq Azərbaycanın mədəni sərvətlərini talamaqla məşğuldur. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurasının 1993-cü ildə qəbul edilmiş 822, 853, 874, 884 saylı qətnamələrində isə Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün tanınmasına və işğal olunmuş ərazilərimizin qeyd-şərtsiz azad edilməsi tələblərinə baxmayaraq, Ermənistan bu gün də işğalçılıq siyasətini davam etdirir.

Ramil VƏLİBƏYOV

Yeni Azərbaycan.- 2009.- 2 aprel.- S.6.