Rusiya - Azərbaycan münasibətləri yüksələn xətt üzrə inkişaf edir

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Rusiyaya səfəri Cənubi Qafqaz regionunda və ümumiyyətlə, Avropada baş verən hadisələr fonunda böyük əhəmiyyətə malikdir

Dünən Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Rusiyaya səfəri başlayıb. Son zamanlar Cənubi Qafqaz regionunda və ümumiyyətlə, Avropada baş verən hadisələr fonunda bu səfər böyük əhəmiyyətə malikdir. Bu da təsadüfi deyil. Nəzərə almaq lazımdır ki, Azərbaycan və Rusiya Qərbin enerji ilə təminatında böyük rol oynayır. Həmçinin, Azərbaycan Cənubi Qafqaz regionunun lider dövlətidir, Rusiya isə bu regionda böyük maraqları olan bir dövlət kimi çıxış edir.

Azərbaycan və Rusiyanın enerji siyasətində üst-üstə düşən və qarşılıqlı maraqlara söykənən amillər yetərincədir

Azərbaycan Prezidentinin bu səfərinə Moskvada da böyük önəm verirlər. Çünki, Moskvanın xarici siyasətində ölkəmiz mühüm strateji rola malikdir. Hər halda Prezident Dmitri Medvedev bu posta seçildikdən sonra ikinci rəsmi səfərini Azərbaycana etməklə, Bakının onlar üçün önəmini bir daha göstərmiş oldu. Nəzərə alsaq ki, MDB-də yanacaq-enerji resurslarına, nəqliyyat-kommunikasiya sistemlərinə və geoiqtisadi mövqeyinə görə Azərbaycan əsas aparıcı dövlətlərdən biridir, bu mənada Rusiyanın iqtisadi siyasətində Azərbaycanla sıx əlaqələrin yaradılması başlıca prioritetlərdəndir. Bu gün iki ölkə arasında əlaqələr çoxşaxəli olmaqla, müxtəlif istiqamətləri əhatə edir. O cümlədən, tərəflərin enerji siyasətində müəyyən üst-üstə düşən və qarşılıqlı maraqlara söykənən amillər yetərincədir. Buna baxmayaraq, rəsmi Moskva dəfələrlə bəyan edib ki, respublikamızda neft və qaz, sənaye, energetika layihələrində iştirakını bir qədər də artırmağa çalışır. Eləcə də, regiondakı ən böyük nəqliyyat və enerji dəhlizləri Azərbaycanın nüfuz dairəsində olduğundan Rusiya bu imkanlardan yararlanmaqla öz mövqeyini qorumaq siyasətinə üstünlük verir. Məlumdur ki, Xəzərin enerji ehtiyatları bu gün dünyanın enerji ehtiyaclarının ödənilməsində mühüm rol oynayır və bu ehtiyatların nəqli ilə bağlı marşrutların çəkilməsi uğrunda əsl rəqabət gedir. Xəzərin zəngin neft və qaz resurslarını istismar edən 5 ölkənin ikisi - Azərbaycan və Qazaxıstan artıq enerji resurslarının nəqlində Qərb marşrutlarına üstünlük verdiklərini təsdiqləyib, Türkmənistan isə son bir ildə Avropa İttifaqının təklif etdiyi layihələrə qoşulmaq niyyətini bəyan etməklə, faktiki olaraq Qərb-Şərq dəhlizlərində iştirak etmək razılığını ifadə edib. Bu isə o deməkdir ki, regionun strateji enerji marşrutlarında Rusiyanın mövqeyi azalmaqdadır və bu ölkə maraqlarını təmin etmək üçün mövcud dəhlizləri qoruyub saxlamağa çalışır. Azərbaycanın dövlət başçısının haqqında danışdığımız səfəri çərçivəsində, bu məsələnin də gündəmə gəlməsi başadüşüləndir.

Rusiya Azərbaycanın ticarət tərəfdaşları içərisində liderlik edir

O da birmənalı olaraq vurğulanmalıdır ki, Rusiya Azərbaycanın ticarət tərəfdaşları içərisində də liderlik edir. Bu isə onu deməyə əsas verir ki, ölkələr arasında iqtisadi əlaqələr də həqiqətən çox yüksək xətt üzrə davam edir və inkişaf dinamikası ildən-ilə yeni sahələri əhatə edir. Bu gün hər iki ölkə arasında ticarət dövriyyəsinin məbləği 2 milyard dollar civarındadır, Rusiya ümumi mal mübadiləsində 14 faizlik paya malikdir. Rusiyanın Azərbaycanla ticarət dövriyyəsində neft və qaz mübadiləsinin xüsusi rol oynamasına və Azərbaycanın qazın idxalından imtina etməsindən sonra ticarət dövriyyəsinin məbləğində 500-600 milyon dollar azalmanın yaranmasına baxmayaraq, rusların digər sahələrdə iqtisadi fəallıq nümayiş etdirməsi ticarət dövriyyəsinin həcminin artmasına səbəb olub. İkitərəfli əməkdaşlığın genişləndirilməsinə səbəb hər iki ölkənin bu potensialdan səmərəli istifadə etməsi və liberal vergi-gömrük rejimi tətbiq etməsidir. Bu əlaqələrin dərinləşməsində hökumətlərarası komissiyaların rolunu da xüsusi qeyd etmək olar. İndiyədək hökumət komissiyaları tərəfindən imzalanmış sənədlər sərmayə qoyuluşlarının artırılmasına və investisiyaların qarşılıqlı qorunmasına əlverişli zəmin yaradıb. Dövlət başçılarının ikitərəfli müzakirələrində bu zəmindən daha əlverişli istifadənin yollarının araşdırılması təbiidir.

Xəzərin bölüşdürülməsində Bakı və Moskva eyni mövqedən çıxış edir

Bu gün Azərbaycan və Rusiya arasında mübahisə mövzusu ola biləcək detal yoxdur, Xəzərin hüquqi statusu ilə bağlı ikitərəfli sazişin imzalanmasından sonra bütün sahələr üzrə danışıqlarda pozitiv dəyişikliklər müşahidə olunmağa başlayıb. Tərəflər dövlət sərhədlərinin delimitasiyası ilə bağlı danışıqları da yekunlaşdırmaq üzrədir. Rusiya hazırda Xəzərdə ümumi əməkdaşlıq platformasının yaradılması ideyası ilə çıxış edir və bu məsələyə rəsmi Bakının münasibətinin necə olacağı isə Prezident İlham Əliyevin Moskva səfərindən sonra daha da aydınlaşacaq.

Ümumiyyətlə, Rusiya ilə Azərbaycan arasında sıx təmasların qorunub saxlanmasında və münasibətlərin yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoymasında Moskva daha çox maraqlıdır. Buna respublikamızın zəngin iqtisadi resursları, geocoğrafi mövqeyi, dünyada inkişaf edən nüfuzlu dövlət kimi tanınması impuls vermiş olub. Rusiyanın eks-prezidenti Vladimir Putinin iqtisadi siyasətində də bu elementlər həmişə həlledici rol oynayıb. Daha çox Putin siyasətinin davamçısı kimi qiymətləndirilən Dmitri Medvedevin Azərbaycanla münasibətlərdə bu keyfiyyətlərə üstünlük verməsi və münasibətlərin bu istiqamətdə davam etməsi başadüşüləndir.

Rusiya Azərbaycanla əlaqələrinə xələl gətirəcək addımlara izin verməyəcək

Heç kəsə sirr deyil ki, Azərbaycan üçün bir nömrəli problem Dağlıq Qarabağ münaqişəsidir. Və bu münaqişənin sülh yolu ilə həll edilməsi rəsmi Bakının xarici siyasət kursunda prioritetlik təşkil edir. Azərbaycanın balanslı xarici siyasət kursu bütövlükdə dövlət siyasətinin tərkib hissələrindən biri olmaqla bərabər, təsadüfi və simptomatik deyil. Əvvəlcədən düşünülmüş, hazırlanmış konsepsiya sayəsində həyata keçirilən Azərbaycanın xarici siyasəti bu və ya başqa lokal hadisələrə görə dəyişmir və dayanıqlıdır. Başqa bir detal isə Azərbaycanın xarici siyasət kursunda da varislik ənənəsinin saxlanılmasıdır. Yəni, regionda üç dövlət var və həmin üç dövlətdən fərqli olaraq xarici siyasətdə uzunmüddətlilik mövcuddur. Başqa region dövlətlərində isə bu yoxdur. Olmadığı üçün də bu gün Ermənistan Kremlin forpostudur. Gürcüstanda isə dəyişən iqtidarlar dönəmində fərqli siyasət həyata keçirilir. Bir prezident bir yolu gedir, başqa prezident hakimiyyətə gələn kimi kursu dəyişdirir. Rəsmi Bakının uğurlu xarici siyasəti ötən ilin avqustunda Gürcüstanda baş verənlərin ölkəmizdə başvermə ehtimalını sıfıra endirir. Rusiya Azərbaycanla əlaqələrinə böyük önəm verdiyini bəyan edir. Moskva bu əlaqələrə xələl gətirəcək addımlara izin verməyəcək. Bunu biz Gürcüstanda gedən savaşlar zamanı bir daha müşahidə etdik. Gürcüstanda daşı-daş üstündə qoymayan rus hərbçiləri kimlərinsə provokasiyalarına məhəl qoymayaraq, Azərbaycanın enerji layihələrinə heç bir zərər gətirmədi. Azərbaycan Rusiyadan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllində də eyni mövqenin davam etməsini gözləyir və yəqin ki, bu, belə də olacaq.

Ümumiyyətlə, sadalanan detallar onu deməyə əsas verir ki, bu gün Azərbaycanla Rusiya arasında mövcud olan münasibətlər yüksələn xətt üzrə davam edir və hazırda bu əlaqələrin daha da inkişafı üçün gözəl zəmin formalaşıb. Dövlət başçısının bu səfəri isə əlaqələrin inkişafında yeni mərhələnin başlanğıcı ola bilər.

Aqşin ŞAHİNOĞLU

Yeni Azərbaycan.- 2009.- 17 aprel.- S.2.