İLAHİ, BİR QƏLB VER Kİ, ŞÖLƏLƏNSİN...

Bismilləhir-Rahmənir-Rahim!

Allahın lütfü ilə bu gün bir bəhsə toxunacağıq ki, insanın nə etməliləri, necə yaşamalıları sırasında ən əhəmiyyətlilərdəndir. Çox maraqli bir məsələdir ki, insanlar hərəsi bir əqidədədir, hərəsi bir dindədir, hərəsi bir inancdadır. Kimsə deyir nəyəsə inanıram, kimsə deyir inanmıram. Amma insanların hamısının – ağın da, qaranın da, sarının da, namaz qılanın da, qılmayanın da, məscidə gedənin də, kilsəyə gedənin də, heç bir məbədə getməyənin də bir neçə məsələdə ümumi razılıqları var. Bunların arasında insani dəyərlərə hörmətlə yanaşmaq məsələsi xüsusi yer tutur.

ƏSL İNSANIN DAVRANIŞ KODEKSİ

Özünün necə yaşamasından asılı olmayaraq, bir çox insanlar iddia edir ki, insanı dəyərlərə hörmətlə yanaşır. Çox cüzi nihilist istisnalarla, insanların əksəriyyəti insani dəyərləri çox ali, çox qiymətli bir meyar kimi qəbul edir. Maraqlı nöqtə odur ki, insani dəyərlərə tərif vermək bir qədər çətindir, bunu daha çox hiss etmək, misdaqlar, nümunələr vasitəsilə anlamaq olur.

Söhbətimizin əvvəlində bir misala toxunaq ki, araşdıracağımız bəhsi anlamaq üçün çox gərəki var. Nəql edirlər ki, günlərin birində İmam Cəfər Sadiqin (ə) xidmətçilərindən biri xəbər gətirir ki, bazarda belə bir vəziyyət yaranıb ki, mal qıtlığı var. İmam dərhal soruşur bizim nə qədər ehtiyatımız var. Bu xidmətçi elə başa düşür ki, yəqin İmam ona görə soruşur ki, ehtiyatımız nə qədərdir ki, bu hadisə bizə təsir etməsin. Cavab verir ki, filan qədər. Burada bizim üçün çox önəmli olan məqam işıqlandırılır. İmam (ə) xidmətçiyə tapşırır ki, dərhal artıq malı apar bazara. Yəni İmam (ə) anladır xidmətçisinə ki, bazarda qıtlıq yaranıbsa, onun da bir neçə aylıq azuqəsi varsa, həmin bu azuqə müəyyən dərəcədə qıtlığın qarşısını ala bilər. Düzdür, azuqəni saxlasa idi, şəxsən ona qıtlığın aidiyyəti olmayacaqdı, onun üçün heç bir problem yaranmayacaqdı. Amma hamı bu mövqeni tutsa, cəmiyyət yaxşı bir yerə gedib çıxmaz. Problemlər gəlib insanların qapısını döyər. İmam (ə) anladır ki, mən bir az aparıb verərəm, o birsi bir az aparıb verər, üçüncüsü malının artığını çıxarar bazara – nəticədə qiymətlər düşər, qıtlıq olmaz, insanların rifahı yüksələr. İmam (ə) bir nümunə qoyur ki, insanlar toplumun inkişafının ayrı-ayrı fərdlərin fədakarlığından, diqqətliliyindən və altruizmindən birbaşa asılılığını başa düşsünlər.

Bu hadisə sadəcə bir ibrətamiz nümunədir ki, insanın seçim anında hansı meyarları rəhbər tutmalı məsələsinə aydınlıq gətirir. İmamlarımızın (ə) bütün həyatı bu cür nümunələrdən ibarətdir ki, insanlar bir mayak olaraq onları rəhbər tutaraq, həyatın təlatümlü dalğalarında yol tapa bilsinlər. Nə idi İmamı (ə) o hərəkəti etməyə yönəldən amil? Və bu hərəkətdə nə var idi ki, istənilən insanda “əhsən!” tipli bir reaksiya doğurur? Nə səbəbdən dünyagörüşünün məxsusiliyindən, dərisinin rəngindən, dilindən, millətindən asılı olmayaraq insanlar belə hərəkətlərə valeh olur? Nə var o hərəkətdə ki, müsəlman da, xristian da, buddist də belə tipli hərəkəti görəndə bəh-bəh deyir? Nədir o ki, hər bir normal insan bu cür hərəkətlərin müqabilində deyir nəsə var burada ki, o mənim ürəyimə yatır?

NƏYİN DƏRDİNİ ÇƏKMƏK

İnsanların qəbul etdiyi dəyərlərin cövhərini təşkil edən bir ana bənd var. O bənd insanlara sevgidən, bəşər övladına məhəbbətdən ibarətdir. Biz görürük ki, bu insani dəyərlər hamı tərəfindən çox dəqiq qəbul olunur. Bunların arasında bir neçələri var ki, onların adı gələndə hamı deyir mən təslim. O dəyərlərdən söhbət düşəndə, insanların əksəriyyəti bununla əlaqədar olan məsələləri qəbul edirlər. Məhz insanlara sevgidən yoğrulan əməllər hamıda müsbət reaksiya doğurur və toplumda müsbət enerjinin generasiyasına səbəb olur.

Dərdli olmaq kimi bir fenomen buraya aiddir. Əgər insanda bu xüsusiyyət varsa, o, həqiqi dəyərlərə aid olan bir durumdadır. Dərdli olmaq. Haqq və həqiqətin dərdlisi olmaq. Belə ki, insanın fikri-zikri, dərd-səri haqq və həqiqət ola.

Dərdli olmağı neçə cür başa düşmək olar. Kimsə dünyanın dərdini çəkir. Kimsə malının, mülkünün dərdini çəkir. Kimsə onun dərdini çəkir ki, öləndən sonra necə olacaq vəziyyəti. Amma getdiyi dünyadakı, əbədi dünyadakı aqibəti nəzərdə tutulmur. Min bir yolla mal-dövlət yığırdı, ölüm ayağında başa düşür ki, özü ilə heç nə apara bilməyəcək, fikir tutub bu insanı ki, bəs bütün bu yığdıqları necə olacaq.

Bəli, kiminsə dərdi budur. Amma bir başqa dərdlər var ki, o dərdlə bu dərdlərin arasında çox böyük fərqlər var. Haqqın, həqiqətin, ədalətin dərdini çəkən insanlar var. Fəzilətin dərdini çəkən insanlar var. İnsan var ki, qayəsi – sevməkdir, bəşərə xidmət etməkdir, insanların səadətə çatmağının dərdini çəkməkdir. Maraqlısı budur ki, belə səmimi fədakarlığı bütün insanlar bəyənir. Hansı dildə danışırsa-danışsın, bəşər övladı ürəyi ilə hiss edir ixlas əhlinin məhəbbətlə dolu dərdli qəlbini.

BİR QƏLB VER Kİ...

Gözəl bir dərddir bu. İnsan dərdli olar, amma dünya dərdlisi yox. İnsan dərdli olar ki, görəsən digər insanların vəziyyəti necədir. Görəsən insanların sabahı nə olacaq, birigünü nə olacaq? Görəsən balalarına verməyə çörək tapırmı? Görəsən filan müşkülünü necə həll etdi? Görəsən filan haqqıbasılmışın hüquqları bərpa olundumu?

Şərəfli yoldur bu. Amma bu yol çətinliklərlə, ağrı-acı ilə dolu bir yoldur. Bu aşiqlik yolu tikanlarla doludur. Bu yol əzablarla doludur. Bu yolda Rəsulallahın (s) mübarək üzünə daş dəyib. Bu yolda müqəddəs Peyğəmbərimiz (s) min bir əzab görüb. Bu yolda Həzrət Əli (ə) məsciddə namaz qılarkən zərbətlənib. Bu yolda Zəhra (s.ə.) anamızın evinin qapısı yandırılıb. Bu yolda İmam Həsən (ə) şəhadət şərbətini içib. Bu yolda Əbazərlər nalə çəkib. Bu yolda Peyğəmbərimizin (s) xas səhabələri dara çəkilib. Bu yolda İmam Hüseyn (ə) 72 şühəda ilə həyatlarını veriblər. Və daha nələr, nələr baş verib bu yolda...

Ariflərdən birin bir mübarək şeri var, istərdik ümumi mənasını çatdıraq. Deyir: İlahi, bir sinə istəyirəm Səndən ki, şölələnsin və o sinədə bir qəlb ver ki, bütün vücudu ilə yanğılı olsun. Hər o qəlb ki, yanğısı yoxdur - qəlb deyil. Su ilə gildən başqa bir şey deyil...

Bəli, arif deyir İlahi, mən istəyirəm Sən mənə bir qəlb verəsən ki, şölələnsin, yansın. Ariflərdən digərinin bir gözəl sözü var. Deyir bizdə tüstü yoxdur, bizdə yanğı var. Yanğı ilə tüsütünün fərqi var. Bəli, ariflər deyirlər ki, qəlbin əgər yanğısı olmasa, qəlbdə əgər göynəmə olmasa – o, qəlb deyil...

DƏRDLİLƏR ARASINDA ÖNDƏ GEDƏNLƏR

Biz görürük yanğılı, dərdli olan insanlar həmişə yaşamışlar və toplumları yaşatmışlar. Kimlərdir bu dərdlilər sırasında öndə gedənlər? Kimlərədir dərdlilərin avanqardını təşkil edənlər? Peyğəmbərlərdir. Peyğəmbərlər qəlb yanğısı ilə iki mühüm vəzifə üçün gəliblər. Birincisi, onlar Tovhid yanğısına malik olublar, onlar şirki aradan aparmaq istəyiblər, onlar bütpərəstliyi aradan aparmaq istəyiblər. Onlar istəməyiblər yaranmışın əşrəfi olan insan müxtəlif nəsnələrin qulu olsun. Onlar insanın yalnız Allaha bəndəlik üçün yarandığını çatdırmağa gəlmişlər.

İkincisi, onların ədalət yanğısı olub. Onlar zalımlarla, zülmlə mübarizə etmək üçün gəliblər. Onlarda olan ikinci yanğı - ədalət yanğısı olub. İki dərdləri olub peyğəmbərlərin. Tövhid yanğısı ilə süni, yalançı mövhumatdan ibarət olan zəncirləri bircə-bircə dağıdaraq, həqiqət nurunu yaya biliblər, təkallahlığın işığını insanların beyinlərinə və qəlblərinə çatdıra biliblər. İkinci yanğı ilə köləlik zəncirlərini, zülmün zəncirlərini darmadağın ediblər.

Niyə iblis nökərləri qorxurdular Rəsulallahdan? Niyə qorxurdular İsalardan, Musalardan, İbrahimlərdən? Bu dərdli qəlblərinə görə. Onların bir dərdli qəlbi olub ki, bütləri dağıdıb. Onların bir dərdli qəlbi olub ki, insanlar arasında köləliyi dağıdıb. İnsana deyiblər sən hürrsən, sən azad yaranmısan və sən azad yaranarkən kiminsə köləsi və kiminsə qulu deyilsən.

Peyğəmbərlər insana sevgidə və insana məhəbbətdə, bu yolda dərdli olmaqda ən yüksək zirvədədədirlər. Biz görürük Allah Təala Rəsuli-Əkrəmin (s) insanlara olan məhəbbətinə, insanların dərdini çəkməsinə Quranda şəhadət verir. “Kəhf” surəsinin 6-cı ayəsində biz görürük Rəsulallaha (s) deyilir: “Bəlkə sən, bu sözə (bu kitaba) iman gətirməyəcəkləri təqdirdə onların (üz döndərmələrinin) ardınca qəm-qüssənin şiddətindən özünü həlak edəcəksən?!”.

Yəni, ey əziz Rəsul, ey əziz Peyğəmbər, insanların haqqa, səadətə qovuşmaq istəməməsindən və Qurani-Kərimə iman gətirməkdən üz döndərməsindən o qədər təəsüflənirsən və özünü bir hala çatmısan ki, az qala bax bu dərddən, bunun şiddətindən. bunun çoxluğundan öz canıvı təhvil verəsən. Az qala həlak olasan. Biz görürük, Qurani-Kərim Rəsulallahı bu cür vəsf edir. Deyir sənin o qədər insanlara qarşı məhəbbətin var, o qədər insanlara qarşı diqqətin var, o qədər dərdini çəkirsən ki, görəsən bu bəşər övladı haqqa gələcək ya gəlməyəcək, bu bəşər övladı səadətə çatacaq, ya çatmayacaq, bu bəşər övladı İlahi kəlamı, Allah məntiqini qəbul edəcək, ya etiməyəcək - sən bu dərddən o hala çatmısan ki, az qala həlak olursan, dünyadan gedirsən. Bax Qurani-Kərim məntiqi, İlahi məntiq belə vəsf edir Rəsulallahın eşqini, Rəsulallahın dərdini.

İNSAN OLMAĞIN QƏDİM RESEPTİ

İnsanlara qarşı laqeyd olmağa dair ariflərdən birinin gözəl beyti var. Ümumi mənasını çatdıracağıq. Deyir sən ki, digərlərinin başqa insanların ağır vəziyyətini görməyindən qəmli olmayırsa, sən ki, bunu özünə dərd etmirsən - düzgün deyil ki, adını insan qoyasan. Yəni insanda bu ürək ki, var, bu qəlb ki, var insanların bədbəxtliyini görəndə, insanların dərdlərini görəndə buna laqeyd olmamalıdır. Arif deyir, əgər insanların dərd-qəmini görəndə sənin daxilində heç nə tərpənmirsə, sən insanların problemlərinə qarşı laqeydsənsə, heç rəva deyil özünə insan kimi yüksək bir adı aid edəsən. Hələ ondan danışılmır ki, kimsə bu bədbəxtliklərə sevinir. Hələ onlardan danışılmır ki, bu bədbəxtliklərin, problemlərin müəllifidir...

İmam Museyi-Kazımdan (ə) bir mübarək buyuruş var. İmam (ə) bəşərə məhəbbət dərsi keçir. İmam (ə) buyurur: insanların yer üzündə yaşayışı həmişə rəhmət üzərində olar. Bir şərtlə ki, bir-birlərinə məhəbbət bəsləyələr.

Böyük alimlərimiz deyir: bir dərman var ki, bütün ağrı və qəmlərə şəfadır. Binayi-qədimdən peyğəmbərlər o dərmanın reseptini yazıb. O dərmanın adı - insana sevgi və məhəbbətdir.

Psixoanalizin ana qayəsidir bu, əslində. Universal bir çıxış yoludur insan üçün. Məhəbbət. Məhəbbətdən irəli gələn davranış

Qeyd etdik ki, peyğəmbərlər bu yolun avanqardındadır. İkinci cərgədə İmamlar gəlir. Biz görürük İmamlar eyni ilə peyğəmbərlər kimi, insanlara məhəbbətdə bəşərə dərs veriblər.

Qeyri-müsəlmanlara münasibətlə bağlı bir ibrətamiz tarixi epizod var. Allah lənət etsin Müaviyəyə (ə), bir gün növbəti zülmlərini edən vaxtı, onun əsgərləri Ənbar şəhərinə hücum edirlər. Şəhərin başçısını öldürürlər. Şəhəri müdafiə edən insanları da öldürürlər. Kişilərin çoxu qirilir. Bununla kifayətlənmirlər. Müaviyə lənətliyin əsgərləri soxulurlar evlərə. Qadınların qolbağlarını, boyunbağlarını, zinət əşyalarını alırlar əllərindən. Qarət edirlər şəhərin hamısını, çıxıb gedirlər. Xəbər çatır zəmanə dərdlisinə, zəmanə kişisi olan Əmirəlmöminin Həzərt Əliyə (ə). Mövlamız (ə) bir xütbə deyir. İmam Əli (ə) orada ərəbin fəsahətindən və bəlağətindən bəşərə dərs keçir. Amma, Əlinin niyyəti fəsahət və bəlağət dərsi demək deyil, insanlıq dərsi keçməkdir. Bircə cümlə ilə biz istəyirik o xütbədən bəhrələnək. İmam Əli (ə) deyir əgər bir müsəlman kişisi bu hadisə haqqında eşidə və təəsüfündən, qəmindən, dərdindən və qəminin şiddətindən ölsə - kişiyə layiq bir ölümlə ölmüşdür. Deyir əgər bir müsəlman kişisi eşidə bunu ki, bir müsəlman ölkəsində qeyri-müsəlman qadınının evinə təcavüz edirlər və onun zinət əşyasını qəsb edirlər, bunu eşidib bağrı çatlayıb ölsə - Əlinin (ə) nəzərində, Peyğəmbər (s) dininin nəzərində, İslamın nəzərində bu ölüm - kişi üçün layiqli ölümdür.

Bax belə dinimiz var bizim. Qeyri-müsəlmana qarşı edilən haqsızlığa görə dərd çəkməyini istəyir müsəlmanın. O dərddən ölməyi kişiyə layiq ölüm adlandırır dinimiz. Nəinki kiməsə dərd verməyə, kiməsə bədbəxtlik yaratmağa icazə verir...

İnşəallah ki, Allahdan istəyimiz budur bizi həqiqi nicat gəmisi olan Peyğəmbər (s) və onun pak Əhli-beytinin (ə) gəmisinin sərnişinlərindən qərar versin.

Hacı İlqar İbrahimoğlu

Yeni müsavat.- 2011.- 4 fevral.- S. 14.