HAQQIN YANINDA OLMAQ VƏZİFƏSİ

Bismilləhir-Rahmənir-Rahim!

Ötən bəhslərimizdə bu mövzuya toxunaraq qeyd etdik ki, insanda elm və məsuliyyət yanaşı olmalıdır. Yəni insan elmləndikcə, onun məsuliyyəti də artmalıdır. O elm ki, məsuliyyətlə müşayiət olunmur, insanı nicata çatdırmaz. Belə elm insanı zahirdə gözəl görünə bilən, amma əslində zülmani mahiyyəti olan pərdələrlə haqdan uzaqlaşdıracaq. İnsan ömrü boyu nələrsə edəcək, amma etdikləri bir qarış belə onu kamilliyə çatdırmayacaq, onun aqibətinə müsbət təsir etməyəcək.

Toplumlar da belədir. Görürük ki, dünyada cəmiyyətlər var ki, elmdə və texnologiyada böyük-böyük nailiyyətlər əldə ediblər. Okeanın dibinə gedir insan, Aya uçur, başqa planetlərə zond göndərir. Amma xoşbəxtdirmi bəşər övladı? Nə üçün boşanmaların, intiharların sayı artır? Nə üçün diri valideynli yetimlərini sayı həndəsi silsilə ilə artır? Nə üçün insanların əksəriyyəti “xoşbəxtsinizmi” sualına mənfi cavab verir? Cavab aydındır: elmlənmək, öz ardınca avtomatik olaraq digər müsbətlikləri çəkib gətirmir. Elmlənmək məsuliyyətlə yanaşı olduqda, insan öz elmi nailiyyətlərinin İlahi dərgahda məsuliyyətini dərk etdikdə, o, quruculuğa yönəlir, elminin, elmliyinin nəticələri haqqında qayğılanır.

Şanlı silsilənin parlaq nümunəsi

Bugünkü bəhsimizdə, inşallah, zəmanəsinin məsuliyyətli insanlarından biri haqqında söhbət açacağıq. Niyyət budur ki, konkret tarixi şəxsiyyətlərin öz məsuliyyətlərini necə dərk etməsini, məsuliyyətlilik fenomenini şəxsi nümunələri ilə toplumda necə yaşatmalarını tədqiq edək. Bugünkü qəhrəmanımız - Həzrət Peyğəmbərin (s) xas səhabələrindəndir. Hər zaman Salman, Miqdad, Meysər Təmmar, Həbib ibni Məzahir və digər nurlu şəxsiyyətlərlə yanaşı adı çəkilən, bu şanlı silsilənin ən parlaq simalarından olan Əbazər Ğəffaridən söhbət edəcəyik.

Əbazər saleh, sadiq, enerji ilə dolu bir səhabə idi və İslamı qəbul etdiyi ilk gündən ömrünün axırına qədər haqqı deməkdən, zülmlə mübarizə etməkdən və vilayət və nübuvvətə kömək etməkdən əl çəkməyib. O, besətdən üç il əvvəl Allaha pərəstiş edirdi. Həzrət Peyğəmbərin (s) risalətindən sonra iman gətirənlərin dördüncüsü və ya beşincisi olub. Əbazər ilk insan olub ki, Məkkədə öz imanını acıqca bildirib və özünəməxsus səpki ilə tövhid imanını Kəbənin kənarında insanlara çatdırıb.

Həzrət Peyğəmbər (s) onu həmişə tərifləyər və buyurardı: “Allahın rəhməti sənə olsun, ey Əbazər! Həqiqətən sən tənha yaşayırsan, tək öləcəksən və tək seçiləcəksən. Behiştə də tək girəcəksən. Sənə qüsl verən, kəfənləyən və səni dəfn edən insanlar xoşbəxt olmalıdırlar. Ey Əbazər! Həqiqətən sən bizim Əhli-beytimizdənsən. Ona görə mənim Əhli-beytimi sevənlərdən ol”.

Əbazərin Peyğəmbərin (s) pak nəslinə böyük məhəbbəti vardı. Mədinə və Şam hökumətinin başçıları ona gizli olaraq qızıl və gümüş sikkələr göndərərdilər, ancaq o, bir cümlə ilə cavab verərdi: “Bir parça çörəyim var ki, onunla bir neçə günü keçirə bilərəm. Mən Əli ibni Əbi Talibin (ə) vilayəti və onun pak nəsli ilə, başqalarına ehtiyaclı olmadığımı hiss edirəm”.

Əbazər Əhli-beytin ən çətin anlarında deyərdi: “Həqiqətən mən Əli (ə) vilayəti və onun haqq və həqiqətə dəvət edən ailəsinə qarşı ki, özləri də hidayət və ədalət əhlidirlər, başqalarından daha çox iman hiss edirəm. Mən Əlinin (ə) bu xüsusiyyətlərini Peyğəmbərin (s) özündən eşitmişəm. Həqiqətən, Əli (ə) Peyğəmbərdən (s) sonra doğrunu deyən, haqqı batildən ayıran və dində olanların rəhbəridir”. Əbazər həmişə haqq ilə idi, hər zaman haqqın yanında idi.

Rəsulullah (s) məktəbinin yetirməsi

Rəsulullah (s) məktəbinin bolluca yetirməsi var idi. Əbazər onlardan biri idi. Bəli, Əbazər üçün asan olardı ki, danışmasın, haqqı müdafiə etməsin, Təlhə, Zübeyr və digərləri kimi olsun. Amma Əbazər onu etsəydi, daha Əbazər olmazdı. Əbazər öz seçimini edir, ona görə də Əbazər olaraq tarixdə qalır. Rəsulullahın (s) digər layiqli yetirmələri kimi.

Nəql edirlər ki, Əbazərin haqq sədaları zamanın xəlifəsinin yanında olan korrupsion ünsürləri yaman narahat edirdi. Onlar daim müxtəlif planlar cızır, Əbazəri susdurmağa çalışırdılar. Amma Əbazəri susdurmaq mümkün olmurdu. Günlərin birində zəmanə xəlifəsi tərəfindən ona 200 dinar pul “hədiyyə” göndərirlər. Bu, o zamanın pulu ilə çox böyük məbləğ idi. Bir çox insanlar daha az məbləğlə əqidələrindən döndərilmişdi. Pulu gətirən qulamlara tapşırırlar ki, xəlifənin salamını çatdırın Əbazərə və deyin ki, 200 dinar ona hədiyyə göndərir ki, xərclərinə sərf etsin.

Gəlib bu sözü Əbazərə çatdırırlar. Baxaq görək Rəsulallah (s) dövrünün həqiqi müsəlmanları nə halda idi. Günümüzdə ki, biz istəyirik Əhli-beyt (ə) yolunu gedək, gərək bu yolu gedənlərin nümunəsindən ibrət götürək. Ona görə baxaq bu konkret situasiyada Əhli-beyt (ə) yolunu gedən həqiqi Əbazərlər və şəxsən Əbazərin özü nə edirdi. Əbazərin birinci sualı bu olur, deyir, bu miqdar pul ki, mənə verilir və mənim üçün göndərilib, bütün müsəlmanlaramı bu cür kömək edilir? Cavab gəlir ki, yox göndərilməyib, bu, sənə aid olan məsələdir. Əbazər deyir ki, mən müsəlmanlardan biriyəm. Deməli, o miqdar ki, başqa müsəlmanlara verilir, mənə də verilə bilər. Cavabda deyilir ki, bəs bizə tapşırıblar deyək ki, sən narahat olmayasan, bu pul betyül-maldan - müsəlmanların ümumi malından deyil. Bu, xəlifəyə aid puldandır və and içiblər Allaha ki, bu pulda heç bir haramın qarışacağı yoxdur və halaldan başqa sənin üçün heç nə göndərilməyib.

Əbazər gözəl başa düşürdü ki, bu pullar onu susdurmaq üçün göndərilib. Bu pullar onu xilafət sarayına yaxınlaşdırmaq üçün gəlib. Əbazər cavabında deyir mənim bu pula ehtiyacım yoxdur və bu gün sübh etdim bir halda ki, insanların ən dövlətlisiyəm, insanların ən imkanlısıyam. İndi bu iki nəfər qulam baxırlar Əbazərin evinə, görürlər onun evində demək olar ki, heç nə yoxdur. Heyrətlə Əbazərə deyirlər ki, biz ki, sənin otağındayıq, burada nə az, nə də çox - qətiyyən bir şey görmürük ki, sən ondan istifadə edə biləsən, onunla gününü-güzəranını keçirmiş olasan. Əbazər cavabında deyir niyə? Mənim ukafımın altında bir az çörək var ki, neçə gündür qalıb və yeməmişəm (“ukaf” - parça adıdır). Bu cəhətdən də mənə verəcəyiniz pulu sərf etməyə yerim yoxdur. Yəni başa salır ki, ac qalmamaq üçün bir miqdar çörəyim var və o pul ki, ona təklif edirlər - ona ehtiyacı yoxdur. Bax belə qaytarırı Əbazər onu susdurmaq istəyənlərin rüşvətini.

Özü dəyişmədi, ətrafı dəyişdirdi

Az keçmir ki, bu cür rəftarlardan sonra Əbazəri gözdən uzaqlaşdırmaq qərarına gəlirlər. Öz biliyindən, öz maarifindən irəli gələn İlahi məsuliyyətini, öhdəsinə düşən insani vəzifələrini yerinə yetirdiyindən Əbazəri Mədinədən Şama göndərirlər. Bizim zəmanənin dili ilə desək, sürgün edirlər. Belə edirlər ki, orada Əbazər peşman olsun, bir qədər “özünə gəlsin”, bir qədər özünü cəzalanmış, məhrumiyyətlərə məruz qoyulmuş hiss etsin. Əbazər Şama gedir. Əbazər Şama gələndə buralar bir başqa halda idi, Əbazər buranı tərk edəndə Şam bir başqa hala gəlir. Bir müddət keçir Əbazər həmən o işi ki, Mədinədə görürdü, bu işi artıq Şamda görür. Əbazərin işi, məsuliyyəti, insani vəzifəsi yalnız Mədinəyə aid deyildi. Əbazər harada olmağından asılı olmayaraq, özünün o vəzifələrini, insani məsuliyyətlərini dərk edərək müvafiq işini görürdü. Əbazər insanları toplayırdı və onları Allaha itaətə, günahdan çəkinməyə dəvət edirdi. Əbazər Əhli-beytin (ə) haqqını tanıtdırırdı insanlara. O, xilafətin qeyri-legitim yolla ələ alındığını da insanlara bəyan edir. Bunu da tanıtdırırdı ki, insanların üzərinə ədaləti bərpa etməklə bağlı vəzifə düşür.

Yavaş-yavaş iş o yerə çatır ki, Şam artıq əvvəlki halından çıxır. Şamın hakimi olan Müaviyə lənətlik tez bu vəziyyəti çatdırır xəlifəyə ki, bəs siz Əbazəri göndərmisiniz Şama, bəlkə Şam Əbazərə təsir edə. Amma vəziyyət əksinədir, Əbazər Şama təsir edir. Əbazər Şama gəlib “ağlını başına yığa”, bəlkə susa. Əbazər Şama gəlib ki, Müaviyələşə, o lənətlik kimi beytül-malı dağıdanlardan, çalıb-çapanlardan, bunun müqabilində susanlardan ola.

İllərlə Şam əhli mənfi nümunələrdən başqa bir şey görmürdü. Amma Əbazərin müsbət cəzzabiyyəti, xarizması, onun Peyğəmbər (s) məktəbinin layiqli şagirdi olması Şam əhlini 180 dərəcə dəyişir. Əbazər, öz İlahi vəzifəsindən irəli gələn missiyasını yerinə yetirirdi. Zalımlar bir də ayılırlar ki, Şam camaatı artıq tam başqa əhval-ruhiyyədədir. Əbazəri yenidən Mədinəyə qaytarmaq qərarına gəlirlər. Camaat yığılır Əbazərin ətrafına, deyirlər, ey Əbazər, sən indi nə edəcəksən? Əbazər cavab verir ki, mən sizin şəhərinizə öz xoşumla gəlməmişdim. Məni bura sürgün etmişdilər. Məni bura cəzalandırmaq üçün göndərmişdilər. Mənim işlərimdən Mədinədə qəzəblənmişdilər, ona görə buraya göndərmişdilər. İndi görürlər burada da boş oturmamışam, əsassız yerə məni yenidən Mədinəyə qaytaracaqlar. Bu cür ki, görürəm, ölənə qədər bu halım davam edəcək.

Yəni çatdırır ki, mən bilirəm ki, Əbazərəm, hara getsəm Əbazərliyimdən kənara çıxmayacağam. O baxımdan, görünür, mənim hansısa yerdə olmağım heç nəyi dəyişməyəcək.

Əbazərin şam dərsləri

Camaat Əbazəri yola salmağa çıxır. Əbazər gedir bir yerə gəlib çatır ki, orada namaz vaxtı olur. Düşür miniyindən aşağı, camaat namazını qılır. Camaat namazı qılınandan sonra artıq xudahafizləşmək vaxtıdır. Əbazərin artıq yetişdirdiyi o Şam əhli, indi Əbazərdən ayrılmalıdır. İş o yerə çatır ki, namazdan sonra Əbazər bir xütbə söyləyir və buyurur, ey camaat sizin üçün çox xeyirli bir tövsiyəm və nəsihətim var.

Əlbəttə ki, Əbazərin söylədiyi bu xütbə bütün zamanlar və bütün insanlar üçün idi. Hansı yerdə yaşamalarından asılı olmayaraq, Əbazərin xitabı bütün insanlar üçün idi. Demək, Əbazər buyurur, ey camaat xeyirli tövsiyəm və nəsihətim var sizə. Allaha sitayiş edin. Allaha tabe olun, Allaha itaət edin. Allahın təkliyinə və Rəsulun (s) elçiliyinə şəhadət verin. Sonra deyir, mən şəhadət verirəm ki, ölümdən sonra həyat var. Başa salır camaatı ki, mən bu şəhadətləri verirəm sizi ayıltmaqdan ötrü. Buyurur ki, bura ilə bitmir həyat. Burada yaşayırıq, birtəhər günümüz keçir, amma bilək ki, buradan sonra da həyat var. Behişt haqdır, cəhənnəm haqdır. Allah tərəfindən gələn hər şey düzdür - mən etiraf edirəm, mən iqrar edirəm.

Ondan sonra bununla gələn camaata müraciətlə deyir: “Mənim dediklərimə siz də şəhadət verin”. Hamı şəhadət verir. Ondan sonra ayrılan anda Əbazər Şam dərslərinin xülasəsini tezis halında, konkretləşdirilmiş halda yada salır şagirdlərinə. Əbazər deyir, sizlərdən o kəs ilahi rəhmət müjdəsinə və kərəminə layiqdir ki, bu əqidə ilə öləcək. Yəni sizin aranızda yalnız o kəslər Allahın rəhmət müjdəsinə layiqdir və Allahın kərəminə layiqdir ki, bax bu iqrar etdiyiniz əqidə ilə ölə - “La ilahə illəllah” əqidəsində gerçəkdən qala, Rəsula inanmış ola, Allahın Rəsuli-Əkrəmlə (s) göndərdiyinin hamısının əqidəsində qala. O əqidədə ola ki, behişt haqdır, cəhənnəm haqdır, sorğu-sual haqdır. Deyir, amma sizin aranızda o kəslər ki, buna əqidəsi var, bu məsələlərə layiqdir bir şərt müqabilində. Və çox ciddi bir şərt söyləyir. Deyir, bir şərtlə ki, zülmün ardınca getməyəsiniz, zalımların əməllərinə məsləhət donu geyindirməyəsiniz. Onlara kömək etməyəsiniz.

Əbazər özünün Dəməşq dərslərini bir neçə cümlə ilə xülasələşdirir. Deyir, siz o zaman layiq olacaqsınız bütün bu məsələlərə ki, əqidəniz ola, üstəgəl məsuliyyətiniz ola. Necə təzahür tapır bu məsuliyyət? Zalımların əməllərinə məsləhət donu geyindirməməklə, onlara yardımçı olmamaqla. Cənab Əbazərin təqdimatında olan bu cümlələr hər zaman vicdanlı bəşəriyyətin çox dəqiq dərslər götürməsi üçün əməli tövsiyələrdir. Buyurur, o vaxt ki, gördünüz İslamdan kənar hərəkət edir, haqq-ədaləti tapdalayırlar, izzəti-nəfsi kənarda qoyurlar, belə vəziyyətdə onlarla olmayın. Onlardan kənarlaşın. Allah sizdən razı qalar bu halda.

Əbazər Ğəffari insanlara başa salır ki, Allah Təaladır həqiqi ali, həqiqi qüdrət sahibi, əzəmət sahibi. Yəni dəyməz bu beşgünlük dünyanızda gedib ədalətsizliyin, haqbasmanın, yalanın, böhtanın, zülmün yanında olasınız. Bu yaraşmır sizə. Bu yaraşmır yaradılmışa ki, ədalətsiz insanları sevindirmək üçün gedib onların qarşısında vicdanın xilafına əməl edə. Məzlumu zalımın ayağına verə. Bununla Allahı qəzəbləndirmiş olar. Əbazər deyir, bu müvəqqəti həyatınız dəyməz ona ki, gedib bu cür nalayiq işlər görəsiniz. Zülmü yaşadasınız, zalımları sevindirəsiniz. Haqqı basılanların qəlblərini incitmiş olasınız. Deyir, dəyməz buna ki, bu işləri görəsiniz və Allahın qəzəbinə düçar olasınız.

Axırda Əbazər bəhsini yekunlaşdıraraq Dəməşq əhlinə bir söz deyir. Deyir, sizi Allaha tapşırıram. Yəni mən Əbazər sözümü söylədim. Allahın salamı və rəhməti sizlərə olsun. Bu, Əbazərin 14 əsr bundan qabaq Rəsul (s) məktəbinin, Əli (ə) məktəbinin, Zəhra (s.ə.) məktəbinin, Həsən (ə) məktəbinin, Hüseyn (ə) məktəbinin bərəkətini insanlara çatdırması idi.

Amma əfsuslar ki, Əbazər kimilərin bir çoxu Əbazər kimi ola bilmədilər. Əbazərin dediyi həqiqətləri yox, başqa “həqiqətlər” dedilər. Əfsus ki, Əbazəri eşidənlərdən də bu dərslərdən lazımi nəticə çıxaran çox az oldu. Ona görə də Kərbəla baş verdi. Ona görə də zamanın İmamını (ə), Rəsuli-Əkrəmin (s) əziz nəvəsini Aşura günü şəhid etdilər, əhli-beytini (ə) əsir etdilər.

Bəli, çox işlər baş verdi Peyğəmbərimizdən (s) sonra. Müxtəlif imtahanlar oldu. Bu imtahanlardan çıxmayanlar da çox oldu. Amma tarixdə kimlər qaldı? Tarixdə Əbazər qaldı. Niyə? Çünki Əbazərlər əbədi olaraq öz adlarını ədalət məktəbinin siyahısına daxil ediblər. Əbazərdən bir qiymətli deyimlə bəhsi təbərrükləndirək. Əbazər buyurur: “Dünyada iki kəlmə var: birincisi, bütün sahələrdə halal tələb edən söz danışmaq, ikincisi axirət tələb edən söz danışmaq, üçüncü söz ziyan gətirən və faydasızdır, ona daxil olma”.

Yəni, insan hər zaman haqqı deməli, haqqın yanında olmalıdır. Ziyan gətirən, zəlalət gətirən sözlərdən uzaq olmalıdır.

Allah Təala bizləri bu həqiqətləri anlayıb, gündəlik həyatda yaşadanlardan qərar versin, inşallah!

Hacı İlqar İBRAHİMOĞLU

Yeni müsavat.- 2011.- 28 yanvar.- S. 14.