“Ölkədə sazı daha çox hədiyyə alırlar”

Usta Murad Kövrək: “Son illər saza maraq artıb”

Onlar hər toxunuşda bir qeyri-adilik yaradırlar. Ən adi əşyalara sevgi ilə yanaşır, yaratdıqlarına qayğı göstərir və qoruyurlar. Gördükləri işlərlə tarixi yaşadır, keçmişimizi bu günümüzə gətirir və sabaha çatdırmaq ümidi ilə çalışırlar. Onlar keçmişi əsərlərində yaşadan sənətkarlardır. “Sənətkar” rubrikasında elə həmin sənətkarlardan bəhs edəcəyik.

Budəfəki müsahibimiz saz ustasıdır- sazbənd Murad. Onu bir vaxtlar aşıq Murad, Murad Kövrək deyə çağırıblar, ancaq indi aşıqlıq etmir, sadəcə saz düzəldir. Emalatxanası paytaxtın Nizami rayonunda, gözdən uzaq bir yerdədir, təmirsiz, kiçik bir otaq. Usta burada 20 ildən çoxdur ki, saz düzəldir. Usta deyir ki, bura kirayə deyil, sənəti sevən biri hədiyyə edib ona bu yeri: “İşıq pulunu da onlar ödəyirlər, sənətə görə hörmət edirlər. İndi bu yerlər təmir olunur, bu otağı da edəcəklər”.

Usta deyir ki, qırx ildir sazbəndliklə məşğuldur və bu müddətin iyirmi ili Bakının payına düşür: “Sazı təmir də edirəm. Adətən üzü və telləri xarab olur, dəyişirik”. Usta hazırladığı sazları müxtəlif qiymətə təklif edir-150 manatdan 400 manata qədər. Yüz əlli manata kiçik sazlardır və daha çox uşaqlar üçün nəzərdə tutulub: “Qiymət materialdan asılıdır, ağac bahadır, tapılmır. Ağacı Borçalıdan gətirirəm, tut ağacıdır. Buradakı ağaclar yaxşı səs vermir”.

Murad usta deyir ki, əvvəllər aşıqlıq da edib və əla toy aparıb, amma indi yaş o yaş deyil: “Aşıq Hüseyn Saraclı mənim ustadımdır. Əvvəl aşıqlıq da etmişəm, indi sazbəndlik sənəti ilə məşğulam. Elə ustadımdan öyrəndim, sazbənd deyildi, amma bacarırdı işləməyi. Mən də ağac ustası idim, tez götürdüm bu sənəti”.

Hazırda ustanın tələbələri var, həm saz düzəltməyi, həm də saz çalmağı öyrənirlər: “Öyrənirlər, gedib özləri sazbəndliklə məşğul olurlar. Mənə çətin deyil bu sənət, bu toza öyrənmişəm, qırx ildir. Ancaq çox deyil tələbələrim, var, özləri sərbəst ustalıq edənləri də var. Əsas tələbələrim Gürcüstandadır, daha çox orada işləyirlər. Bura mərkəzdir, ona görə Borçalıda qalmadım, işləməyə bura gəldim. Şagirdlərim davam etdirirlər işimi orada. Borçalı toyları sazsız keçməz, burada elə deyil. Saz çalmağı hazırda iki uşağa öyrədirəm- 9-10 yaşlarında. Hazırda ancaq dost, qohum toyuna gedib saz çalıram, oxuyuram, yad toya getmirəm”.

Ustanın hazırladığı sazların müştəriləri isə az deyil: “Əsas hədiyyə alırlar. Uşaqları üçün saz düzətdirənlər var, özləri üçün alanlar da var, kiməsə hədiyyə alanlar da. Daha çox hədiyyə alırlar. Saza maraq artıb son illər. İrandan, Türkiyədən müştərilərim olur”. Usta təmirə gətirilən sədəfli sazı da göstərir: “Bax, sədəfli saz təmirə gəlib. Köhnə, qədim sazdır, yüz yaşı olar. Sədəfləri tökülüb, ciddi təmirə ehtiyac var, təmir yarım ay çəkər”.

Murad usta deyir ki, kiçik uşaqlar üçün qaz hazırlamasının səbəbi keçmişi, sənəti yaşatmaq istəyidir: “Belə ustalar azdır.

Bunun üçün gərək sənətdə böyük zəhmət çəkəsən. Mən cavanlıqdan zəhmət çəkmişəm. Keçmişi, bu sənəti yaşatmaq istəyirəm. Dədə-babalarımız ağac ustası olub. Qaşıq, çömçə, xəmir təknəsi kimi əşyaları o zaman ağacdan düzəldirdilər. Mən uşaqlar üçün kiçik saz düzəldirəm ki, sənətə uşaqlıqdan həvəs yaransın, bu sənət yaşasın. Çox usta belə etmir, çünki kiçik sazın hazırlanması da böyük saz kimi çox vaxt aparır. Saz almağa gələnləri də başa düşməyə çalışıram, birinin pulu az olur, birinin çox. Razılaşıram. Tələbələrim də nə versə, razılaşıram, nəyə gücü çatır, hörmət edir”.

Son olaraq ustadan soruşuruq: “Sazla çörək qazanmaq olurmu?”. “Olur, əlbəttə, olur”,- deyir,- “Min bərəkət. Başqa gəlir yerim yoxdur. Hər işim sazdan aşır. Rəhmətlik Hüseyn Arifə deyirdim ki, itim pişiyim də saza baxır. Yəni əlimizdən düşən çörəyi də onlar yeyir. Şükür olsun”.

Röya RƏFİYEVA

Müsavat .- 2014.- 15 mart.- S.14.