İlahi razılığı əldə etməyin 2 zəruri şərti

Bismilləhir-Rahmənir-Rahim!

Ən çox işlənən əxlaqi ibarələrdən biri - İlahi razılıq, Allah razılığı ibarəsidir. Bu bəhsimizdə çalışacağıq ki, bu mühüm mövzu üzərində danışaq. Allahın razılığını əldə etməyin şərtləri nədir və nədən bilmək olar ki, bizlər İlahi razılığı əldə etmişik, ya yox? Bu, çox mühüm mövzudur. Bəzən elə gündəlik həyatımızda da bu sualla qarşılaşırıq. Biz Allah razılığı üçün çalışdığımızı düşünürük. Bəs Allah razılığı üçün çalışmağın şərtləri nədir? Nə bilək Allah razılığını əldə edə bilmişik, ya yox?

Kimin razılığı?

Dünyada yaşayan kifayət qədər böyük sayda insan üçün bu mövzunun ümumiyyətlə heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Kimin razılığı, nəyin razılığı onu maraqlandırmır. Onu ancaq maraqlandıran - öz nəfsinın razılığıdır. Başını aşağı salıb, nəfsi hara aparırsa, oraya da gedir. Bu da ayrı bir müsibətdir. İnsan qəflətdədir, özünü hələ tanımayıb. Bu mövzular onun üçün önəmli də deyil. Bu kimi mövzularda düşünməyi səmərəsiz, mənasız vaxt itkisi hesab edir. Bu günlə, dünya ilə yaşamağın daha münasib olduğunu düşünür. Bu kimi mövzuları əhəmiyyətsiz bilir, nəfsinin istədiklərini əsas prioritet sayır. Belə insanlar zahirən yaxşı işlər görəndə də, nəfsi istədiyi üçün edir. Birinə bir köməklik edəndə, nəfsinin tələbatını ödəmək üçün edir, bundan ləzzət alır. Bu, elə bir yaşayışdır ki, burada ancaq nəfsani hisslər var, pak həyat tərzi yoxdur.

Allah razılığı üçün zəruri olan 2 şərt

Bəzi insanlar da var ki, iman gətiriblər, etiqad əldə ediblər. Onlar düzəlmək istəyir, islah olmaq istəyirlər. Belə insan təbii olaraq düşünür ki, əməl və davranışlarında nə etsin, necə etsin ki, Allahın razılığını qazana bilsin? Nədən bilsin ki, Allahın razılığını əldə edə bildi, yoxsa yox? Əxlaq mütəxəssisləri Allahın razılığını əldə etmək üçün bir əməlin zəruri iki şərtinin birlikdə olmasını vacib sayır. Terminoloji dillə desək, bildirirlər ki, iki hüsn baş tutmalıdır - hüsnü-feli və hüsnü-faili. Bir feldə hüsn, gözəllik olmalıdır, əməlin dürüstlüyü, doğruluğu, səhihliyi baş verməlidir. Bir də əməli edənin, failin niyyəti, ruhiyyəsi hüsn, gözəl olmalıdır.

Bəli, İlahi razılıq üçün iki şərt var.

Birincisi budur ki, əməl özü gözəl olmalıdır. Biz fellərdə hüsndən danısşaq, deyə bilərik ki, əməl özü düz olmalıdır, düz həyata keçirilməlidir. Yəni, əməl səhih, doğru tərzdə həyata keçirilməlidir. Edilən əməl şəriətə uyğun olmalıdır, insanı Allaha yaxınlaşdırmaq tutumuna malik olmalıdır. Bu, birinci şərtdir. Şəriət baxımından, din baxımından, İslam baxımından batil əməl hər nə qədər Allaha yaxınlaşmaq niyyəti ilə həyata keçirilsə belə, insanı Allaha tərəf yaxınlaşdırmaz və insanı Allaha tərəf aparmaz. Biri deyə bilər ki, mən pis iş görürəm, amma Allaha yaxınlaşmaq niyyəti ilə edirəm.

Kimsə cahilliyindən belə düşünə bilər. Dinimiz belə bir şeyi qəbul etmir. Dinimiz bəyan edir ki, İslamın nəzərində bir əməlin Allah razılığına səbəb olması üçün əməl şəri, İslam baxımından səhih, mötəbər, Allah dərgahında şəri baxımından normal əməl olmalıdır. Şəriət baxımından, din baxımından qəbul olunmayan bir əməl və davranış, hər hansı niyyətlə edilməsindən asılı olmayaraq, heç cür İlahi razılığa apara bilməz. Yəni diqqət etməliyik ki, əməlin özü şəri baxımından Allahın nəzərində normal bir əməl olmalıdır. Deməli, Allah razılığına səbəb olmaq üçün ilk növbədə əməlin özü dini standartlara cavab verməlidir. Bir adam haram musiqiyə, ğinaya qulaq asıb Allah razılığını qazanmaq barədə düşünə bilməz. Yaxud rüşvət alıb, haqq basıb, Allahın razılığı iddiasında buluna bilməz. Dinimizin nəzərində belə bir şey yoxdur. Allahın bəyənmədiyi bir şeylə Allahın razılığına çatmaq kimi məsələ yoxdur.

İkinci şərt budur ki, əməlin həyata keçirilmə niyyəti gözəl olmalıdır. Əməl iman və İlahi motivasiya ilə, qürbət qəsdi ilə həyata keçirilməlidir. Allaha yaxınlaşmaq niyyəti ilə həyata keçirilməlidir. Bu iki şərt birlikdə olsa, o əməl Allahın razılığını qazanmaq üçün artıq demək olar ki, hazır vəziyyətə gəlib çatar. Birincisi əməlin özü dürüst olmalıdır, ikincisi əməl gözəl niyyətlə həyata keçirilməlidir.

Allahın razılığı müqabilində insanın mükafatı

Allah Təala Qurani-Kərimin “Nəhl” surəsinin 97-ci ayəsində açıq-aydın şəkildə bu məsələyə vurğu edir. Ayədə buyurulur: “Hər kim - kişi yaxud qadın - imanı olan halda yaxşı iş görsə, onu şübhəsiz, (dünyada) pak bir həyatla yaşadacaq və (axirətdə) mükafatlarını çox gözəl olan əməllərinin müqabilində verəcəyik”. Ayədən göründüyü kimi, əgər bir insan imanla, doğru niyyətlə yaxşı bir iş görərsə, Allah Təbarəkə və Təala ondan razı olar və ona bəyəndiyi, pak bir həyat nəsib edər. Bu razılığın müqabilində Allah ona axirətdə də gözəl mükafatlar nəsib edər. Yetər ki, insan bütün əməllərini təqvalı şəkildə, imanlı halda, qürbət (Allaha yaxınlaşmaq) qəsdi ilə etsin. Allah həmin kəsdən razı olar, insana xüsusi bir pak həyatı bəxş edər. Əsas budur ki, insan iki şərti eyni zamanda yerinə yetirsin.

Allahın razılığının nişanələri

İnsan hansısa yaxşı əməli edir və o əməldən ruhlanır, enerji alır. Ruhlandığı üçün, motivlənir və daha çox əməl yerinə yetirmək, daha çox yaxşı işlər görmək istəyir, pozitiv impuls alır. Əməl səbəb olur ki, daha çox, daha gözəl əməllər etməyə tofiqat yaransın. Tofiqat odur ki, Allah əməlin yerinə yetirilməsi üçün insana yol açır, əməlin mümkünlük potensialını reallığa doğru yönləndirir. Bu, Allahın insandan razılığının göstəricilərindəndir, insan tərəfindən Allahın razılığını qazanmağın nişanələrindəndir. Bir var ki, insan bir yaxşı əməl edir, daha heç nə etmək istəmir, ikinci dəfə o yaxşı işi görməyə həvəsi olmur. Allah razılığını qazanmağın nişanələrindən biri budur ki, insan gözəl, yaxşı bir əməli etdikdən sonra daha da çox gözəl əməl etmək üçün ruhlansın. Bu əməli etdikdən sonra, daha gözəl əməllər etmək üçün tofiqatı meydana gəlir. Allahın razılığının bir əlaməti budur.

İkinci cəhəti budur ki, insan gözəl əməl edir, ardınca mütəali, yüksək ruhiyyə əldə edir və həmin ruhiyyə onu bəndəlik müstəvisində, Allaha bəndə olmaq müstəvisində daha da çox hərəkətə gətirir. O əməl nəticəsində insan daha da gözəl əməllərə, işlərə, bəndəliyə ruhlanır. Ali bir ruhiyyə qazanır. Bu da Allahın razılığını qazanmağın əlamətlərindən, nişanələrindən biridir. İnsan yaşadığı həyatında əgər ayıq, diqqətli olsa, görər ki, vəziyyəti necədir. Allah ondan razıdır, ya yox? Əslində əgər bütün ibadətlərimiz Allahın razılığına səbəb olmuşdusa, gərək bizim ibadətlərimiz daha da böyük ruhiyyə ilə həyata keçirilsin. Misal üçün, əgər bizim mübarək Ramazan ayında etdiyimiz ibadətlərin Allah razılığına nə qədər səbəb olduğunu bilmək istəyiriksə, gərək öz durumumuza nəzər salaq. Mübarək ayda əldə etdiyimiz ali ruhiyyəni qoruyub saxlaya bilirikmi?

Ali ruhiyyəyə necə çataq?

Həzrət İmam Səccad (ə) duasında buyurur: “Ey Allahım! Qane olmayan nəfsdən, doymaq bilməyən qarından, yumşaq və huşu halında olmayan qəlbdən Sənə pənah gətirirəm”. Biz arxayın olmamalıyıq ki, nəfsimiz özü qaydaya düşəcək, biz ali ruhiyyəyə yiyələnə biləcəyik. İnsanın mövcudiyyəti dövründə nəfsin istəkləri yekunlaşmır. Nəfs qane olmur. Təmin olunur, daha da çox istəyir. Nəfsin istəkləri bitmir. İstənilən təzahürü, istənilən forması bu cürdür. İnsan elə bir ruhiyyədə olmalıdır ki, qane olmayan nəfsdən Allaha pənah aparsın. Gərək insan bu ruhiyyədə olsun ki, Allaha pənah apara bilsin. Pənah aparmaq budur ki, insan öz aciz durumunu dərk və etiraf edir, Rəbbindən yardımlarını istəyir. Nəfsin ciddi təzahürlərindən biri - doymayan qarındır. Doymaq bilməyən qarından Allaha pənah aparmaq lazımdır.

Ali ruhiyyəyə yiyələnmək üçün ən mühüm rolu qəlb oynayır. Mütəali ruhiyyə qəlbin vəziyyətini göstərir. Qəlbimiz nə durumdadır? Bərk qəlbə, qəsavətli qəlbə malik olan adam özü üçün yaşayır, heç nəyi vecinə almır, davranışları, hərəkətləri, addımları onun üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb etmir. Hərəkətlərinin, davranışlarının necə olması belə insanı narahat etmir. Amma qəlb Allah bəndəliyi, təvazökarlıq ruhiyyəsi ilə dolu olsa, insan öz davranışlarına, hərəkətlərinə diqqət edər. İnsan özündə hiss etsə ki, yumşaq və huşu halında qəlbə malik deyil, deməli səmərəsiz vəziyyətdədir.

Qəlbin Allah razılığını qazanmaqda rolu

Allahın buyuruşlarını rahat şəkildə qəbul etmək və əməl etmək, bununla da Allah razılığını əldə etmək üçün gərək qəlbimizin halı həssas olsun. Həzrət İmam Sadiq (ə) buyurur: “Ürəyin (qəlbin) bədəndəki mövqeyi, imam və rəhbərin camaat arasında mövqeyi kimidir”. Bu məsələyə iki aspektdən yanaşmaq olar. Birincisi, aydın olur ki, toplumda imam və rəhbər olmasa, məsum insanın mənəvi rəhbərliyi olmasa, toplum azğınlaşar. Vilayət nuruna bağlantı olmasa, toplum azğınlığa düçar olar. Ayrı-ayrı epizodlarda uğurlar müşahidə olunsa da, irəliləyiş kimi görsənsə də, bəşəriyyətin halı düzəlməz. Bəşəriyyətin halı o zaman düzələr ki, İmamın mənəvi rəhbərliyi qəbul olunsun. Bu olmayanda, cəmiyyətin halı çox pis olar.

O cümlədən də, bizim daxilimizdə vəziyyət bu cürdür. Qəlbimiz sağlam olmasa, qəlbimiz bədənimizi ali ruhiyyə ilə idarə etməsə, bizi istiqamətləndirməsə, ayrı-ayrılıqda əzalarımızın fəaliyyəti zahirdə yaxşı görsənsə də belə, heç bir bərəkəti olmaz, insanı düzəltməz. Qəlbdə bəndəlik ruhiyyəsi olmasa, insanın fiziki mövcudiyyəti Allaha tərəf aparmaz.

Sağlam qəlb - dünya sevgisindən paklanmış qəlbdir

Həzrət İmam Sadiq (ə) buyurur: “Sağlam qəlb odur ki, sağlamlığını dünya sevgisindən qorusun”. İnsanın dünyanı, dünya olaraq sevməsi onu məhvə, Allah razılığından uzaqlaşmağa doğru aparır. Dünya, dünya olaraq sevilsə, burada insan özünü artıq nəfsani istəklərə bağlamış olur. İnsanın mövcudiyyətini ən ciddi şəkildə zədələyən məsələ budur ki, insan dünyanı dünya olaraq sevsin. Bir var ki, insan dünyanı tanıyır, dünyadan o qədər bəhrə götürür ki, bu bəhrənin onun aqibətinə xeyri olsun. Elə ki, insan dünyadan dünyanın özü olaraq ləzzət almağa başlayır, artıq özünü Allah razılığından uzaqlaşmağa başlayır. Və əksinə. Bir var ki, insan təhsil alır ki, Allaha yaxınlaşsın. Bu işin özü də salehdir, niyyəti də salehdir və Allah razılığını qazanmaq üçün artıq bu əməl hazır duruma gələr. Bir də var ki, insan təhsilini dünya üçün, karyera üçün almaq istəyir. Bu zaman onun digər varlıqlardan çox az fərqi olacaq.

Dünya sevgisi - hansısa mücərrəd məsələləri sevmək demək deyil. Dünya sevgisi insanın bu həyatda bütün fəaliyyətini Allaha yaxınlaşmaq niyyətindən kənar həyata keçirməsidir. Bu dünya sevgisi insanın olan-qalan Allah sevgisini, Allaha itaətini, Allaha bəndəçiliyini də aradan aparar. Əgər işə ruzi qazanmaq niyyəti ilə yanaşırdısa, iş artıq onun üçün daha çox qazanmaq vasitəsinə çevrilər, onu dini vacibatlarını yerinə yetirməkdən belə, uzaqlaşdırar. Ona görə də, sağlam qəlb gərək özünü dünya sevgisindən qorusun.

Nə zaman ki, insan bir xəstəliyə tutulur, tez bir zamanda özünü müayinə etdirir. Nə lazımdırsa edilir ki, əvvəlki sağlamlığı geri qayıtsın. Amma bəzən insan öz mənəvi, qəlbi sağlamlığının müayinəsini etmir, o ki qala. Beləliklə də xəstəlikləri artır və bir gün artıq sağalmaz duruma gəlir. Necə ki, insan fiziki qida almasa ölər, eləcə əgər ruhu mənəvi qidalar almasa, bir gün öləcək. Qəlb sağlam olsa, bədən də sağlam olacaq, durum da sağlam olacaq. Qəlbin təvazökar halı, bədənin təvazösünə səbəb olar. Qəlbin huşu halında olması, bədənin huşu halına olmasına gətirib çıxardar.

Allahım, bizlərə Sənin razılığına uyğun işlər, əməllər etməyi nəsib et!

Allahım, bizləri Sənin razılığından kənar bütün işlərdən çəkindir!

Allahım, bizlərə Sənin razılığının nişanəsi olan ali ruhiyyə nəsib et! Amin!

Yeni Müsavat. - 2015.- 21 avqust.- S.14.