Kəlağayının erotik foto

ilə təbliği mübahisə yaratdı

Bu günlərdə sosial şəbəkələrdə kəlağayı ilə bağlı reklam fotonun yayılması qalmaqala səbəb oldu. Kəlağayını reklam edən model qızların erotik poza verərək, kəlağayını başa deyil, bellərinə bağlaması xeyli tənqid olunub.

Sosial şəbəkə izləyicilərinin əksəriyyətinə görə kəlağayıdan erotik fotoların çəkilməsində bir aksesuar kimi istifadə edilməsi yolverilməzdir və bu, tarixi keçmişimizə vurulan zərbədir.

Bəziləri bu cür reklamları keçmişimizə qarşı hörmətsizlik kimi dəyərləndirib. Ancaq bunun əksinə çıxanlar da olub. Bir qisim izləyicilər kəlağayının müqəddəs, toxunulmaz olaraq yalnız baş örtüyü kimi qəbul edilməsinin doğru olmadığını qeyd edib. Maraqlıdır ki, müzakirələrdə jurnalistlər də iştirak edib, müxtəlif fikirlərlə çıxış ediblər.

Könül Aypara: “Əxlaqsızlığın, tərbiyəsizliyin göstəricisi olan çarxda kəlağayımızı görmək istəmirəm”

Mövzu ilə bağlı “Yeni Müsavat”a danışan jurnalist Könül Aypara həmin reklam çarxının əleyhinə olduğunu bildirdi: “Bu günlərdə bir reklam çarxına rast gəldim, sosial şəbəkələrdə paylaşılmışdı. Gördüm və üzüldüm, bu reklamın lehinə olanların rəylərini oxuduqca, daha çox məyus oldum. Mən heç də müasirliyin əksi olan insan deyiləm, əksinə, açıq düşüncəli birisiyəm. Amma hər şeyin həddi var. Milli adət-ənənələrimizi qorumağa çalışdığımız, incəsənətimiz, mədəniyyətimiz, milli mətbəximiz başqa millətlər tərəfindən mənimsənilməsin deyə çabaladığımız bir zamanda, özümüz nənələrimizin abır-həya rəmzi olan kəlağayını niyə axı ayaqlar altına atırıq?! Bu reklamın tam əleyhinəyəm və bir növ əxlaqsızlığın, tərbiyəsizliyin göstəricisi olan bu çarxda kəlağayımızı görmək istəmirəm. Reklam kimin kafasından çıxıbsa, zəhmət olmasa, milliyyətimizə dəyər verməyi bacarmırsa, heç olmasa, qız-qadınlarımıza hörmət eləsin”.

Günay Arda: “Alqı-satqı məhsuluna qeyrət-namus adı qoymaq pafosdan başqa bir şey deyil”

Jurnalist Günay Arda isə məsələyə bu cür mövqe bildirdi: “Bu barədə sosial şəbəkədə status yazmışdım. Təəssüf ki, şəkildəki qızlar haqda qeyri-etik ifadələr yazıldığı üçün sildim. Qeyri-etik rəylərin çoxunu qadınlar yazmışdı. Kim necə baxırsa, elə də görür. Küçədə qadın zorlayanlar da özlərinə bəzən haqq qazandırır ki, qısa geyinmişdi, məni təhrik etdi. Kimsə başqa don geyindirmək istəsə, bunu həmişə bacarar. İllərdir 3,7 milyonluq Gürcüstan qədər ola bilmirik. Ən dəxlisiz yerli məhsullarını da bəzəyib, kənara sırıyırlar. Çünki məqsəd, hədəf birdir. Dünyaya çıxmaq, məhsulu satmaq. Kəlağayının reklamı nə üçün çəkilir? Satış üçün. Alqı-satqı məhsuluna qeyrət-namus adı qoymaq duzsuz pafosdan başqa bir şey deyil. Kəlağayı müqəddəs, toxunulmaz nəsnədirsə, xaricə satılanların içinə istifadə qaydalarını da yazıb qoysunlar. Desinlər ki, düzdür, satırıq, amma bizim üçün müqəddəsdir. Ancaq başınıza bağlayın, belinizə yox. Qoy, dünya bizə gülsün. O qızlara gəlincə, kəlağayının qeyrətini çəkib, reklama çəkilən qızları təhqir edən adamlar şəxsiyyət ikiləşməsi yaşayır. Dünya dağılmaz ki, hansısa məhsulumuz satılsın, kənardan ölkəyə pul gəlsin”.

Aydın Xan Əbilov: “Cəmiyyətimiz bu cür məsələlərə nə qədər tolerant yanaşsa, bir o qədər xeyrimizədir”

Yazıçı-kulturoloq və mədəniyyətşünas Aydın Xan Əbilov bildirdi ki, dövlət atributları, o cümlədən kəlağayı kimi qədim geyimlərlə bağlı yeniliklər hər zaman müzakirəyə səbəb olub: “Sözün düzü, həmin reklam çarxı və ya foto ilə rastlaşmamışam. Amma hər zaman müşahidə edirik ki, həm milli, həm də dövlət atributları ilə bağlı yeniliklər ortaya çıxanda, tutaq ki, kəlağayını başa deyil, belə bağlayanda insanlar həmin şəxsləri az qala xalq düşməni elan edir, sosial şəbəkələrdə, eləcə də mətbuatda polemikalar aparılır. Bu təkcə Azərbaycanda deyil, dünyanın bir çox ölkələrində baş verir. Məsələn, idman yarışlarında, alt paltarı geyimlərində Amerikanın bayrağına rast gəlirik. Həmçinin Braziliyada, Şərq ölkələrində müxtəlif paltarlarda bayraq atributlarından istifadə edildiyinin şahidi oluruq.

Azərbaycana gəldikdə isə bu məsələyə hər zaman həssaslıqla yanaşmışıq. Ola bilsin ki, həmin atributlar sovet ölkələri arasında bizi fərqləndirən amil olduğu üçündür. Atributlar həm də namus, ismət əlaməti kimi qəbul olunur. Məlum olduğu kimi, nənələrimiz kəlağayılardan çox istifadə edib. Adətən toy mərasimlərində qırmızı şallardan, yas məclislərində, bayramlarda isə kəlağayılardan istifadə olunub.

Fikrimcə, cəmiyyətimiz bu cür məsələlərə nə qədər tolerant yanaşsa, bir o qədər xeyrimizədir".

Gülnarə Xəlilova: “Bizim işimiz kəlağayılarımızı təbliğ etməkdir”

Tanınmış dizayner-modelyer Gülnarə Xəlilova isə hər zaman kəlağayılarımızı təbliğ etməyə çalışdığını dedi:

“Bugünlərdə Azərbaycanda ilk dəfə olaraq kəlağayıdan təşkil edilmiş ”İpək Sərvət" üst geyim eksklüziv kolleksiyasının təqdimatını keçirdim. Vaxtaşırı olaraq geyimlərimizdə kəlağayının təbliğatını aparırıq.

Kəlağayını hansısa formada reklam edənləri tənqid etmək mümkün olmur. Hərə bir cür təbliğ edir".

Kəlağayının tarixinə gəldikdə isə qeyd edək ki, kəlağayı əsrlər boyu Azərbaycanda geniş yayılmış qadın geyiminin ayrılmaz hissəsi olan baş örtüyünün adıdır. Ondan ən müxtəlif şəraitlərdə - xeyirdə, şərdə, təntənəli və adi günlərdə istifadə edilib. Bu, xalqın məişətinin xüsusiyyətlərini, dünyaya baxışını, mənəvi və estetik dəyərlərini özündə cəm eləmiş və beləliklə də mədəniyyətimizin müstəqil qatı olan Azərbaycan qadınının milli geyiminin bir hissəsinə çevrilib. Hər bir hadisə üçün bu və ya digər situasiyanın xüsusiyyətinə və əhəmiyyətinə uyğun olaraq, kəlağayının örtülməsinə dair konkret göstərişlər mövcud olub. Eyni zamanda kəlağayı sosial fərqləri aradan qaldırıb. Belə ki, varlı qadınların kəlağayısı yoxsul qadınların kəlağayısından heç nə ilə seçilməyib. Bir sözlə, kəlağayı - hər qadın üçün xüsusi olaraq hazırlanan, tayı-bərabəri olmayan, valehedici örpəkdir.

Bu baş örtüyü mütləq ipəkdən, kvadrat formasında olmalı, hazırlandıqdan sonra rənglənməli və naxışlanmalıdır. Kəlağayı məxsusi ipəkdən hazırlanır. Bu ipəyin sapları çox incə, eyni zamanda çox davamlı, yüngül və uzunömürlüdür. Kəlağayının kənarları (yeləni) və ya mərkəzi (xonça), adətən nabati, geometrik ornamentlərlə bəzədilir və hər biri təkrarolunmazdır.

Ənənəyə görə, uşaq dünyaya gələndə onu anasının gəlin gedərkən başına örtdüyü qırmızı kəlağayıya bükərdilər. Sonradan isə həmin kəlağayını zahı qadın 40 gün belinə bağlayardı ki, təzədən öz formasına qayıtsın. İnsan dünyanı tərk edəndə isə mafənin üstünə kəlağayı atırlar. Kəlağayı qadınlarımızın isməti, sülhün, əmin-amanlığın rəmzidir. Müharibənin, qan tökülməsinin qabağını almaq istəyən analarımız, nənələrimiz döyüşən tərəflərin arasına kəlağayı atanda onlar dayanırdı. Qızlar sevdikləri oğlanın elçi göndərməsinə razılıqlarını ona kəlağayısını verməklə bildirərdilər. Vaxtilə qadınlar bölmə kəlağayı (kəlağayının dörddə bir hissəsi) ilə başlarına “dingə” bağlayır, sonra iri kəlağayını örtərdilər".

Kəlağayının 6 xüsusiyyəti var ki, heç bir örpəkdə bu bir yerdə olmur. Kəlağayının kənarlarındakı naxışlar dağ kimi qəbul olunur. Dağların arxasında insanlar sakit yaşaya bilərlər. Buta naxışları insanları təmsil edir. Medanxil ilə qeyd olunan hissə isə insan həyatının qurtaracağını təsvir edir. Ondan sonra insanın daha zəngin və əlvan ruhi həyatı başlanır. Bu həyat mərkəzə doğru olan hissədir. Kainatın mərkəzinə getdikcə naxışlar sıxlaşır. Çünki kainatın mərkəzi enerji baxımından ən sıx yerdir.

2014-cü il noyabrın 26-da Azərbaycan kəlağayı sənəti “Kəlağayı simvolizmi və ənənəvi sənəti” adı ilə UNESCO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrs üzrə Reprezentativ Siyahısına daxil edildi. Beləliklə, bu sənət Azərbaycan xalqının milli-mənəvi dəyərlər sisteminin ən mühüm mədəniyyət nümunələrindən biri kimi beynəlxalq səviyyədə təsdiq olundu.

Kəlağayıya aid ilk sərgi ölkəmizdə 2005-ci ildə keçirilib. Sonralar Azərbaycan kəlağayısı Türkiyə, Gürcüstan, Macarıstan, Avstriya, İtaliya, ABŞ, Belçika, Malayziya və digər ölkələrdə müxtəlif sərgilərdə nümayiş olunub.

Xalidə GƏRAY

Yeni Müsavat.- 2019.- 10 dekabr.- S.15.