Bədii ədəbiyyatdan süzülən

vətənpərvərlik duyğuları

XXI əsrdə müzəffər, şanlı, yenilməz Azərbaycan ordusu erməni silahlı qüvvələrinə qarşı apardığı 44 günlük müharibədə misli görünməyən hərb tarixini yazdı. Müdrik, düzgün siyasi və diplomatik bacarığa malik, yumruq kimi birlliyə nail olan qalib sərkərdə-Ali Baş Komandan cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə qalib ordumuz bu yeni hərb tarixində şanlı səhifələr yazdı. Nümayiş etdirilən video görüntülərdə qəhrəman, cəsur oğullarımızda vətənpərvərlik hisslərini,onların torpağa, el-obasına, Vətənə, xalqına millətinə, bayrağına məhəbbətini gördükcə hamımız xoş hisslər keçiririk.

Onların arasında döyüşlərin getdiyi bir vaxtda şer söyləmələri, mahnı ifa etmələri diqqət çəkirdi. Döyüş bölgələrində, arxa cəbhədə vaxtilə ədəbi əsərlərdə oxuduğumuz bədii obrazların qəhrəmanlığını, şücaət və rəşadətini gördükcə belə qənaətə gəldim ki, istənilən halda şair və yazıçılarımızın müharibə, vətənpərvərlik mövzusunda yazdıqları əsərlər, müğənnilərimizin bu qəbildən mahnıları, rəssamların fırça əsərləri, kino və teatr nümunələri həqiqətən də gənc nəslin hərbi-vətənpərvərlik ruhunda tərbiyə olunmalarında müstəsna rol oynamışdır. Zənnimcə, bu bədii əsərlərə dönə-dönə müraciət etmək, onları gənc nəslə aşılamaq çox vacibdir. Bu əsərlərin təsirini II Qarabağ savaşında qəhrəmanlıq göstərən zabit və əsgərlərimizdə, qazi və şəhidlərimizdə şahidi olduq.

Qeyd etdiyim kimi, müharibə mövzusu daim ədiblərimizin, şairlərimizin, yazıçılarımızın, rəssamlarımızın, bəstəkarlarımızın, müğənnilərimizin yaradıcılığına sirayət edib. Onlar sənət əsərləri yaratmaqla yanaşı, həm də xalqının sülhsevər, humanist olduğunu, eləcə də Vətən torpaqlarının qorunması uğurunda düşünmədən canından keçməyə hazır olduğunu da nümayiş etdirib.

Əsrlər boyu ər igidlərimiz- Babək, Cavanşir, Koroğlu, Tomris, Nəbi, Qafur Məmmədov, Mehdi Hüseynzadə, Həzi Aslanov, Mübariz İbrahimov kimi qəhrəmanlar yetirən xalqımız daim vətənpərvərlik ruhunda tərbiyələnərək, öz doğma elini, obasını, torpaqlarını, vətənini düşmənlərdən qoruyaraq azad etmişlər. Savaşlarda, cənglərdə cəsurluq göstərərək, adlarını qəhrəmanlıq dastanlarına qızıl hərflərlə yazmışlar.

Hər zaman aktual olan bəzi ədiblərimizin müharibə mövzularındakı sənət nümunələrini hörmətli oxucuların nəzərinə çatdırıram.

Çünki, ürəyində, qəlbində əsl vətən məhəbbəti, sevgisi olan cəsur, rəşadətli, mərd oğul və qızlarımızın hünərləri, igidlikləri bədii ədəbiyyatda daim ustalıqla qələmə alınır, gənc nəslin hərbi vətənpərvərlik ruhunda tərbiyə olunmalarına xidmət edir.

Yaradıcılığında müharibə mövzusuna müraciət edərək, qiymətli sənət inciləri yaradan, özü də müharibə iştirakçısı olan,

“Şerlərim çoxdan geyib öz döyüş paltarını

Çoxdan dadıb ağır günün boranını, qarını,

Misralarım əsgər kimi düzlmüş cərgə-cərgə

Döyüşəcək cəbhələrdə onlar mənimlə birgə.”

deyərək, doğma anası tək sevdiyi, inam gətirdiyi, sevə-sevə vəsf etdiyi, daim hürr və azad görmək istəyini çəkinmədən, dönə-dönə nümayiş etdirdiyi Vətənə-Azərbaycana sonsuz məhəbbət duyğusunu böyük şövqlə ifadə edən;

Mən istərəm sağ çıxmayım bahara

Təki anam düşmənə baş əyməsin.

Bu müqəddəs, son davada hər yara

Mənə dəysin, vətənimə dəyməsin.

deyə hisslərini bildirən əsl vətəndaş şair, Xalq şairi Süleyman Rüstəmin yardıcılığı böyük maraq kəsb edir. O, qələminin qüdrətilə müharibə mövzusunda yazdığı “Hücum”, “And”, “Gözlə”, “Qəhrəman vəsiyyəti”, “Qafurun qəlbi”, “Ana və poçtalyon”, “Gün o gün olsun ki” və s. əsərlərində vətənə sədaqət, qələbəyə dərin inam, nikbinlik aşılayır. Şair gördüyü, şahidi olduğu real hadisələri, poetik boyalarla özünəməxsus ustalıqla təsvir etdiyinə görə ürəklərə asanlıqla yol tapa bilib:

Ey vətənin sevimli, qeyrətli övladları,

Hünər meydanlarında qüdrətli övladları.

Alnı açıq, üzüağ şöhrətli övladları

Amalınız var olsun, gözünə döndüklərim

Cəlalınız var olsun, gözünə döndüklərim.

Nəsillərin səadət aynasıdır, zəfərlər,

Bizim bu dünyamızın mənasıdır zəfərlər,

Könüllərdə sevinclər dəryasıdır zəfərlər

Zəfər çalın hər zaman, gözünə döndüklərim

Vəcdə gəlsin Süleyman, gözünə döndüklərim.

II dünya müharibəsinin ilk günlərində alman faşizminə qarşı mübarizə üçün vətən oğullarını cəbhəyə, vətəni qorumağa səsləyən, onları savaşa ruhlandıran ədiblərdən biri də xalq şairi Səməd Vurğun olmuşdur.

Bilsin ana torpaq, eşitsin Vətən,

Müsəlləh əsgərəm mən də bu gündən.

Mənim bayrağıma göz dikir aləm,

Bu gün bir süngüdür əlimdə qələm.

Həqiqət qələmini süngüyə çevirərək, sözün əsl mənasında əsgərlərimizlə çiyin-çiyinə döyşən, cəbhədən-cəbhəyə hərəkət edən şair bir tərəfdən əsgərləri savaşa, igidlik və qəhrəmanlıq göstərməyə ruhlandırır, digər tərəfdən zəfərin labüdlüyünü aşılayır:

Cəbhələr çağırır, gəl düşək yola

Zəfər bizimkidir, uğurlar ola!

Şairin “Ananın öyüdü” şeri xüsusi diqqət çəkir:

Geyib əsgər paltarını silahlandı qəhrəman.

Onun polad sinəsinə sığışmadı ürəyi...

... Qulağında yaxşı qalsın mənim sənə öyüdüm

Biz sənsiz də dolanarıq, uğur olsun yoluna,

Qılıncını çalan zaman qüvvət gəlsin qoluna!

Sən düşmənin qabağında igid tərpən vüqarla,

Tüfəngini təmiz saxla, atını da tumarla!

Öz yerində olsun gərək igidin yar-yarağı,

Hər gün yeni bir zəfərlə gəlsin onun sorağı.

Ağır müharibə illərində qələmini süngu ilə əvəz edən ədiblərdən biri də xalq şairi Məmməd Rahim olub. O, da əsərlərində xalq qəhrəmanlığa, düşmənə qarşı amansız olmağa səsləyən səfərbəredici şerləri ilə yadda qalıb. Özü də şəxsən cəbhələrdə olub, döyüşçülərimizi igidliyə qəhrəmanlığa həvəsləndirib:

Vətən oğlu öz canını

El uğrunda qurban eylər,

Aşıq coşar məclislərdə

Bu şöhrəti dastan eylər.

Gəlmə düşman, gəlmə düşman,

Məndən sənə olmaz-aman.

Hər daşımda var bir aslan,

O qalxanda tufan eylər.

Çala bilməz sər tərlanı,

Bu elləri yaxşı tanı.

Gəl başına gen dünyanı

Məğrur ordum zindan eylər.

Çox güvənmə, gəl özünə

Mil salaram cüt gözünə.

Bir damcı qan əvəzinə

Qoç Koroğlu min qan eylər.

M.Rahimin müharibə mövzusundakı əsərləri arasında özündə dərin lirizmi, həm də epizmi ehtiva edən “Leninqrad göylərində” adlı poemansında şair öz gözəl, səmimi hisslərini, duyğularını yüksək səviyyədə ifadə etmiş, təkcə əsərin qəhrəman, qırıcı-təyyarəçi, həm yerlimiz Hüseynbala Əliyevin deyil, bütövlükdə Azərbaycan xalqının igidliyini, şücaətini, rəşadətini tərənnüm etmişdir. Təbii ki, şairin bu qəbil şerləri vətən oğullarımız üçün bir çağırış, bir örnək olmuşdur.

Şair-tərcüməçi Ələkbər Ziyatayın müharibə mövzusunda qələmə aldığı “Qana qan deyə”, “Nifrət”, “Qalxan et dərdə qəzəb bayrağını” adlı şerləri diqqət çəkməklə, bu gün də müasir səslənir, əsgərlərimiz, doğma vətənimizin sərhədlərini qoruyan, onun keşiyində duran döyüşçülərimizi hər an ayıq-sayıq olmağa, düşmənə ağır zərbələr vurmağa səfərbər edir; vətən torpaqlarını qorumağa çağırır:

Bu mehriban Vətən, bu doğma dağlar

Pərilər yığnağı qaynar bulaqlar.

Ceyranlı meşələr bülbüllü bağlar

Baxan göy üzünə salan sislərə,

O insan donunda qurd faşistlərə

Çəkil, bu torpaqlardan ey, duman deyə,

Səsləyir elləri qana qan deyə.

İntiqam eşqilə bu ana torpaq,

Tutmuş övladının qanı ilə bayraq.

İntiqam səsləri ərşə qalxaraq,

Çevrilir çaxnaşan sıx buludlara,

Dönər şimşəklərə, yanar odlara.

Qalmasın yağıdan bir nişan belə

Səsləyir elləri, qana qan deyə.

Qəlbi daim Vətən sevgisi ilə alışıb yanan, əsl mübariz-vətəndaş şair olan Xalq şairi Cabir Novruz Qarabağ müharibəsinə həsr olunmuş şerlərində vətən torpağını erməni faşistlərindən geri almaq üçün ölüm -dirim mübarizəsinə səsləyir:

Xəyallarım qan içində uçur mənim,

Şəhidlərim qan içində qucur məni,

Səhərlərim qan içində açır mənim,

Röyalarım, yuxularım qan içində.

Bu qan bizə çalın-çarpaz sinə dağı

Dağım, düzüm, göyüm, yerim qan içində...

Qan içində verdik yada Qarabağı,

Gərək onu alaq geri qan içində...

Şair digər şerlərində Ali Baş Komandanın müdrikliyinə və qətiyyətinə müzəffər, şanlı, cəsur, yenilməz Azərbaycan ordusuna güvənərək, tezliklə hərbin bizim qələbəmizlə bitəcəyini böyük ümidlə, əminliklə qələmə alır:

Vaxt keçəcək, dövr edəcək,

Qan-qadalı hərb bitəcək.

Yağıları qovacağıq

bu torpaqdan,

Mütləq geri alınacaq

Şuşa, Ağdam,

Mütləq geri alacağıq

Kəlbəcəri.

Qarabağa bütün yollar

açılacaq...

Hərb bitəcək... amma heç vaxt

Şəhidlərin göynəkləri

kəsməyəcək...

Vaxt keçəcək, dövr ötəcək...

Qan-qadalı hərb bitəcək...

İnamım var bizim böyük qələbənin

gəlişinə...

Xalq şairi Qabil isə vətən torpaqlarının düşmən torpağından azad olunmasını, rəşadətli, yenilməz, cəsur Azərbaycan əsgərinin qətiyyətində, mübarizliyində görür və buna inanır, böyük ümidlər bəsləyir:

İşğal altında qalır

Torpağımız-daşımız,

Nələr görmür gözümüz,

Nələr çəkmir başımız.

Qarışıb bir-birinə

Baharımız-qışımız

Çadır göstərmək olub

Hər çatana peşəmiz...

Sərgi olmasın deyə

Bu Mmil-Muğan düzləri

Ümid sənədir ancaq

Azərbaycan əsgəri!

Yellənsin sülh bayrağı,

Bu bayrağa kəm baxan.

Həm baxmayan,

Həm baxan

Bədgüman istəmirəm,

Sevindirsin milləti

Qoy sülhün şad xəbəri.

Ümid sənədir ancaq,

Azərbaycan əsgəri!

Bu illər ərzində qələbəyə, zəfərə inam bizi bir an belə tərk etmədi Respublikamızın iqtisadiyyatı gücləndi, hərbi sənayemiz qüdrətləndi, güclü, modern ordu formalaşdı. Nəhayət ki, sentyabrın 27-də Ermənistan Silahlı qüvvələri Qarabağda təmas xəttini pozaraq hücuma keçdikləri zaman müzəffər Azərbaycan ordusu əks hücuma keçərək, 44 günlük savaşda tarixi qələbə qazandı. Düşməni canlı, texniki itgilərə məruz qoyaraq torpaqlarımızı işğaldan azad etdi, suveren hüquqlarımızı o ərazilərdə bərpa etdi, 3 rəngli, ay ulduzlu bayrağımızı orada daimi dalğalandırdı.

Bu tarixi qələbə sübhəsiz ki, əsgər və zabitlərimizin hərbi-vətənpərvərlik ruhunda tərbiyəsindən onların vətənə, torpağa, dövlətə, ölkə başçısına-Ali Baş Komandana məhəbbətindən, bağlılığından irəli gəlmişdir.

Hərbdə qalib gəlsək də xalqımız humanist olduğundan biz daim yer üzündə sülh, barış istəyirik. Biz daim bəşəriyyəti dinc, həyatı gülər görmək istəyirik.

Yazımı məhz bu notlarla, şair Novruz Gəncəlinin “Ananın səsi” şeri ilə yekunlaşdırmaq məncə, yerinə düşər:

Ana qəlbim odlanır,

Söz düşəndə davadan.

Bəs deyilmi, ey insanlar,

Töküldü qan, axdı qan?

Bəs deyilmi, qara torpaq

Su içdi göz yaşından.

Yer üzündə dostu olsun,

Gərək insan insanın.

Qəlbimdəki bu arzular,

Arzusudur zamanın.

Mən anayam, bu səsimdə

Yerin, göyün dərdi var.

Sülhə gəlin, ey insanlar

Yoxsa dünya məhv olar!

Silahları yandırın,

Ərşə qalxsın tüstüsü

Hər obada, hər bir eldə,

Qanad açsın sülh sözü.

Üzü gülsün insanların

Bayram etsin yer üzü.

Bədii nümunələri diqqətə gətirən

Qafar Əsgərzadə

Əməkdar jurnalist, pedaqogika üzrə

fəlsəfə doktoru, dosent

Yeni Təfəkkür.- 2021.- 12 mart.- S.4.