Tarixin daha bir qara
səhifəsi:Göytəpə faciəsi (2)
Göytəpə işğal edildikdən sonra sağ
qalan əhali üzərinə hücum başladı. Qaladan
çıxan qadınların, qocaların və
uşaqların bir hissəsi səhralara üz tutmuşdu.
Göytəpə işğal edildikdən sonra sağ
qalan əhali üzərinə hücum başladı. Qaladan
çıxan qadınların, qocaların və
uşaqların bir hissəsi səhralara üz tutmuşdu. Rus əsgərləri
onları təqib edərək ya güllələyir, ya da
doğrayırdılar. Səhra insan cəsədi ilə dolu
idi. General Skobelevin əmri ilə əsgərlər bir
canlıya da rəhm etmirdilər. Beləliklə, Göytəpədə
20 min nəfər türkmən rus əsgərləri tərəfindən
qətlə yetirildi. Bu qətllər elə qəddarlıqla
həyata keçirilmişdi ki, rus tarixçiləri uzun illər
bu barədə danışmamağa
çalışırdılar.
Göytəpənin işğalı zamanı ruslar da
az itki verməmişdilər. Sonralar məlum oldu ki,
rusların Göytəpəni işğal etməsi onlara 6-10
min nəfərin ölməsi və təxminən, bir o qədərinin
də yaralanması hesabına başa gəlib.
Tatyana Təkinskayanın qəribə taleyi
Taleyin də qəribə
oyunları var. Əsgərlər tərəfindən qətlə
yetirilən dinc əhalinin meyitlərini at üstündə
seyr edərək bundan
coşduğunu nümayiş etdirən Skobelevin
gözü qəflətən hələ də
öldürülmüş anasının döşləriniəmməkdə
olan körpə qız uşağına sataşır. Həmin
an görünür Allahın bu körpəyə rəhmi gəlmişdi.
General atdan düşərək körpəni qucağına
götürmüş və sonralar onu özü ilə
Sankt-Peterburqa apararaq yetimlər evinə vermişdi. Qıza
Tatyana adı verilir, soyadı kimi isə Təkinskaya (Təkin
türkmənlərinin adı ilə) yazılır. Tatyana Təkinskaya
sonralar ali məktəbi bitirdikdən sonra özünün
kimliyi ilə maraqlanır. Ona Tükmənistandan olduğunu və
yaşadığı faciəni bildirirlər. Bundan sonra o,
doğma yurda qayıtmaq fikrinə düşür. Elə
taleyin hökmü ilə Türkmənistana qayıdaraq, orada
çarizm əleyhinə inqilabi fəaliyyətlə məşğul
olmağa başlayır...
Göytəpə faciəsi ilə əlaqədar maraqlı bir hadisə
Deyilənə görə, Göytəpə alınandan
sonra Skobelevin yanına əsir alınan bir türkməni gətirirlər. General ondan
soruşur ki, onlar bu döyüşdə
neçə nəfər
itki veriblər. Əsir türkmən cavab verir ki, cəmisi
3 nəfər. Skobelev
əsəbiləşərək deyir ki, axı
ölən türkmənlərin
sayı çoxdur, üstəlik, demək olar ki, heç
kim də
sağ qalmayıb. Əsir türkmən isə yenə sakitcə:- Xeyir,
ölən 3 nəfərdir,-deyir.
Türkmən sonra əlavə edir: “Ölənlər sərkərdə
Dıkma Sərdar, baxşi (aşıq), Amangəldi Qonibəy və türkmənlərin
dini rəhbəri Qurbanmurad İşandır.
Göytəpədə öldürülən 20 min nəfərdən çox
adamın yeri yeni doğulanlar hesabına doldurulacaq.
Ancaq bu 3 nəfəri bir də türkmənlər
dünyaya gətirə
bilməyəcəklər.”
Göytəpə alınandan sonra türkmənlərin
müqaviməti qırıldı. 6 gün
sonra ruslar cüzi itkilərlə Aşqabadı da işğal etdilər.
Burada rus əsgərləri Skobelevin əmri ilə yaşı ondan çox olan bütün türkmən kişilərini
qətlə yetirdilər.
1884-cü ildə isə ruslar türkmənlərin son alınmaz
qalası hesab edilən Mərvi işğal etdilər. Bununla da ruslar Türkmənistanın işğalını
başa çatdırdılar.
Onu da deyək ki,
ruslar Orta Asiyada Türkmənistanı,
digər bölgə dövlətləri ilə
müqayisədə, xeyli
gec işğal etdilər. Buna da səbəb türkmənlərin
rus işğalına
güclü müqavimət
göstərməsi idi.
Skobelevin ölümü
Göytəpə qırğınına rəhbərlik edən general Skobelevi də qətlə yetirdiyi dinc insanların ahı tutdu. Türkmənistanın işğalına
görə, hökumətin
ali medalları
ilə təltif edilən Skobelev Parisdəki konfranslardan birində Avropa əleyhinə kəskin bəyanatla çıxış
etdi. Bu isə
Avropanı ayağa qaldırdı. Nəticədə
çar Skobelevi təcili geri çağırdı və
ona bu çıxışına
görə tez-tez irad tutmağa başladılar. Rusiya-Osmanlı
müharibələri zamanı
işğal edilən
Ədirnədə məscidin
kaşılarını belə
sökdürərək Moskvaya
daşıtdıran və
dinc əhalini, həmçinin əsirləri
talan edərək, qətlə yetirərək
onların var-dövlətini
əlindən alan Skobelevin milyonlarla rubl var-dövləti, qızılı,
gümüşü vardı.
General bu var-dövlətin
bir hissəsini anasına verərək onu Bolqarıstana
göndərmişdi. Qızıl-gümüşün bir hissəsi
isə onun özündə idi.
Amma o taladığı var-dövləti yeyə bilmədi. Gözdən düşəndən sonra əyyaşlığa
meyl edən Skobelev Göytəpə qırğınından bir
qədər sonra infarkt keçirərək
öldü. Onun anası
isə Bolqarıstanda
naməlum şəxslər
tərəfindən qətlə
yetirildi.
12 yanvar Türkmənistanda Milli Hüzn Günüdür
Türkmənistan tarixində Göytəpə qırğını
qanlı səhifə
kimi durur. Türkmənlər bu qətliamını unuda bilmir və faciəni
qəlblərində ən
ağır bir tarixi gün kimi yaşatmaqda davam edirlər. 1990-cı ilin yanvar ayında
Türkmənistan Prezidenti
Saparmurad Niyazov1881-ci il 12 yanvar Göytəpə qətliamının
hər il Milli Hüzn Günü kimi qeyd edilməsi barədə sərəncam
imzaladı. Sərəncamda
qeyd edilirdi ki, bundan məqsəd
ruslarla türkmənlər
arasında düşmənçilik
salmaq deyil, Göytəpənin qəhrəman
müdafiəçilərinin və
qətlə yetirilən
20 min türkmənin xatirəsini
yad etməkdir. Saparmurad Niyazov bununla əlaqədar verdiyi açıqlamada: “Göytəpə faciəsinin
anılması və onun qurbanlarının xatirəsinin yad edilməsi bizim müqəddəs vəzifəmizdir”,-demişdi.
Bu gün Göytəpə qalasının yerində
böyük bir məscid yerləşir.
Hər il yanvar ayının 12-də Türkmənistanın
dövlət bayraqları aşağı endirilir və minlərlə
adam bu günü hizn və kədərlə yad edir. Həmin
gün Türkmənistanın hər yerindən on minlərlə
adam Göytəpəyə gələrək faciə
qurbanlarının, həmçinin, son nəfəsədək
qəhrəmanlıqla döyüşən insanların xatirəsini
yad edirlər. Son
Əziz Mustafa
Zaman.- 2010.-26-29 iyun.- S. 9