7 aprel Ümumdünya Sağlamlıq Günüdür Həkimlər: “Soydaşlarımız öz səhhətlərinə biganədirlər”

Hər il aprel ayının 7-si dünyada Ümumdünya Sağlamlıq Günü kimi qeyd olunur. Məlumat üçün bildirək ki, 1948-ci ildə I Ümumdünya Səhiyyə Assambleyası Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının yaradılmasını qeyd etmək üçün Ümumdünya Sağlamlıq Gününün təsis edilməsi təşəbbüsü ilə çıxış edib

Hər il aprel ayının 7-si dünyada Ümumdünya Sağlamlıq Günü kimi qeyd olunur. Məlumat üçün bildirək ki, 1948-ci ildə I Ümumdünya Səhiyyə Assambleyası Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının yaradılmasını qeyd etmək üçün Ümumdünya Sağlamlıq Gününün təsis edilməsi təşəbbüsü ilə çıxış edib. 1950-ci ildən etibarən Ümumdünya Sağlamlıq Günü qeyd edilməkdədir. Bu əlamətdar gün münasibətilə hər il Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı dünya üçün prioritet sayılan bir problemi diqqət mərkəzinə gətirir. Biz də bu gün münasibətilə müxtəlif sahənin həkimləri ilə həmsöhbət olub, bizi maraqlandıran suallara cavab aldıq. Məsələn, bizə maraqlı idi ki, insanlarımız ən çox hansı xəstəliklərdən əziyyət çəkirlər? Vətəndaşlarımızın öz sağlamlıqlarına münasibəti həkimlərimizi qane edirmi?

Tanınmış göz həkimi, Amerika Oftalmologiya Akademiyasının üzvü Çingiz Cərullazadə dedi ki, Azərbaycanda göz xəstəlikləri ilə bağlı ümumi vəziyyət digər ölkələrlə müqayisədə o qədər də acınacaqlı deyil. Onun sözlərinə görə, ən çox müşahidə olunan göz xəstəliklərindən katarakta, yəni mirvari suyu, qlaukoma, gözün diabeti, yaxından görməməni, çəpgözlüyü xüsusi qeyd etmək olar.

Çingiz Cərullazadə deyir ki, elə xəstəlik var ki, iqlimlə, elələri də var ki, sivilizasiya ilə əlaqədar çoxalır: “İsti ölkələrdə göz xəstəlikləri şimalla müqayisədə daha geniş yayılıb. Dünyada havanın temperaturu yüksəlir. Bu isə yeni-yeni mikrobların yaranmasına səbəb olur. Bir də var, həyat tərzi ilə əlaqədar artan xəstəliklər. Ümumilikdə isə 40 yaşdan sonra nəinki göz, ümumiyyətlə, bütün hüceyrələr qocalmağa başlayır. Həmin yaşda insan tam formalaşmış olur, lakin sonra inkişaf dayanır”. Bəzi insanlarımızın müayinə üçün xaricə üz tutmalarına gəlincə, həmsöhbətimiz: “Mən 10 il Rusiyada yaşamışam və orada Elmi-Tədqiqat Göz İnstitutunda işləmişəm. Həmin instituta Gürcüstandan, Ermənistandan, Azərbaycandan xəstələr gələndə mənə həvalə edirdilər. Çünki rusiyalı həkimlər qafqazlıların xüsusiyyətlərini bilmirlər. Hər coğrafi zonanın öz xəstəlikləri var. Hətta Azərbaycanın özündə belə, göz xəstəlikləri hər bölgəyə görə dəyişir. Məsələn, gözün kataraktası xəstəliyi Lənkəranda bir cür, Qazaxda başqa cür keçir. Həkim xəstənin orqanizminin xüsusiyyətlərinə bələd olmalıdır. Bu baxımdan başqa ölkədən olan həkim bizləri yaxşı tanıya bilməz. Dərmanlar da belədir. Almaniyada çox effektiv təsir göstərən dərmanlar Azərbaycanda tamam başqa cür təsir göstərir. Bəzən isə, ümumiyyətlə, təsir göstərmir. Bu o demək deyil ki, dərman keyfiyyətsizdir, sadəcə, iqlimlə əlaqədar öz təsirini itirir”. Ç.Cərullazadə dedi ki, valideynlər övladlarına, özlərinə erkən vaxtlardan fikir verməlidirlər: “İnsanın hər şeyi gözə bağlıdır. Gözsüz dünyadakı hər şey bir növ əhəmiyyətini itirmiş olur”.

“Əhalinin sıxlığı, antisanitar şərait virus xəstəliklərini artırıb”

5 saylı Şəhər Kliniki Xəstəxanasının Mədə-bağırsaq şöbəsinin həkimi Fərasət Məmmədova son dövrlər insanların qaraciyər xəstəlikləri ilə bağlı daha çox müraciət etdiklərini söylədi: “Əgər əvvəllər mədə-bağırsaq problemlərindən gileylənirdilərsə, indi müraciət edənlərin çoxu qaraciyər xəstəliklərindən əziyyət çəkir. Qaraciyərdə piylənmə əgər əvvəllər 40-45 yaşlı insanlarda qeydə alınardısa, indi 25 yaşlılarda, xüsusilə də oğlanlarda çox rast gəlinir”.

F.Məmmədova, xüsusilə, şəhərlərdə əhalinin sıxlığı, antisanitar şəraitlə əlaqədar infeksion və virus xəstəliklərinin çox olduğunu söylədi. Onun sözlərinə görə, sivilizasiyanın inkişafı, gənclərin sərbəst yaşamalarından istifadə edib, bəzi səhvlərə yol vermələri onların müxtəlif viruslara yoluxmalarına səbəb olur”.

Soydaşlarımızın öz sağlamlıqlarına münasibətlərinin onu qane etmədiyini bildirən həmsöhbətimiz: “İnsanlarımız maarifləndirilməlidir. Həmçinin onların maddi vəziyyətləri imkan verməlidir ki, vaxtında həkimə müraciət etsinlər. Təəssüf ki, bizdə vəziyyət bir qədər fərqlidir, insanlar az qala həkimə şərt qoyurlar ki, yalnız bir-iki müayinədən keçəcəklər. Bəzən olur ki, xəstə bir neçə müayinədən keçməlidir, amma razılaşmır. Varlılar isə müayinə üçün xaricə daha çox üz tuturlar. Bu problemin həlli üçün inkişaf etmiş ölkələrdəki kimi, bizdə də insanların sığortası olmalıdır”.

“Gənc xanımlara ailə qurarkən fikirləşməyi tövsiyə edirəm”

1 saylı Dəmiryol Xəstəxanasının mama-ginekoloqu Cəmilə İsmayılovanın “son vaxtlar qadınlar ən çox hansı xəstəliklərdən gileylənirlər?” sualımıza cavabı belə oldu: “Qadınlar arasında sonsuzluq, həmçinin gənc xanımlarda endokrin və hormonal balansın pozğunluğu xeyli artıb. Bunun isə müxtəlif səbəbləri var. Qidaların keyfiyyətsizliyini, cəmiyyətimizdə baş verənlərin orqanizmə təsirini, infeksion xəstəlikləri bu səbəblər sırasına aid etmək olar. Bundan əlavə, ekologiyanın təsiri nəticəsində sinir sistemində problemlər baş qaldırır ki, bu da sadaladığımız səbəblərdən biridir”.

Həmsöhbətimiz təsadüfi cinsi əlaqələrin də bu səbəblər sırasında öndə gəldiyini qeyd etdi. Onun sözlərinə görə, bunun nəticəsində istər kişilər, istərsə də, qadınlar müxtəlif xəstəliklərə yoluxurlar ki, bu da sonradan fəsadlara yol açır.

Cəmilə İsmayılova gənc xanımlara ailə qurarkən fikirləşməyi, öncədən həkim müayinəsindən keçməyi tövsiyə etdi: “Qohum nikahlardan yayınmaq lazımdır. Gənc qızlara 18 yaşdan aşağı ailə qurmamağı tövsiyə edirəm. Çünki bu yaşadək orqanizmdə hormonal balansın tənzimlənməsi prosesi tam başa çatmır”.

“Uşaq şikəst, anomaliyalı doğulur, valideynlər düşür əlhaya”

Soydaşlarımızın öz sağlamlıqlarının qeydinə qalmaq səviyyəsinin onu qane etmədiyini bildirən Cəmilə İsmayılova dedi ki, bizdə xanımların da çoxu vaxtında həkimə müraciət etmir: “Uşaqlığın mioması, döş vəzinin xərçəngi, yumurtalığın kistaları kimi geniş yayılan elə qadın xəstəlikləri var ki, simptomsuz olur, yəni hansısa əlamətlə özünü büruzə vermir. Ona görə də qadınlar həkimə müraciət edəndə məlum olur ki, artıq iş-işdən keçib”.

Hamilə xanımlarla bağlı vəziyyətə gəlincə, Cəmilə İsmayılova dedi ki, onlar qidalanmaya fikir verməli, vaxtında müayinədən keçməli, həkim nəzarətində olmalıdırlar: “Qadınlar arasında maarifləndirmə zəifdir. Xüsusilə də kənd yerlərində, rayon yerlərində hamilə xanımlar bir dəfə də olsun yoxlamadan keçmirlər. Nəticədə uşaqlar şikəst, anomaliyalı doğulur və valideynlər düşürlər əlhaya. Halbuki bunu hamiləlik zamanı nəzərə almaq lazım idi”.

“İnsanlar avtomobillərinə daha diqqətlə yanaşırlar, nəinki səhhətlərinə”

Kardioloq Abdulla Abdullayev isə son vaxtlar ürəyin işemiyası, stenokardiya və infarkt hallarının xeyli artdığını söylədi. Onun sözlərinə görə, əgər əvvəllər revmatizm xəstəliyindən 40-45 yaşlı adamlar əziyyət çəkirdilərsə, indi hətta 20-25 yaşlılar da bu xəstəliyə düçar olurlar. Abdulla həkim dedi ki, xəstəliklərin artmasının səbəbi ekologiya, informasiyanın çoxluğu, stress, gərginlik və sairədir. A.Abdullayev ürək xəstəliklərinin inkişaf etmiş ölkələrdə də geniş yayıldığını bildirdi və bunun səbəblərini belə əsaslandırdı: “Çünki həmin ölkələrdə tütündən istifadə, oturaq iş, tez hazırlanan, ayaqüstü qidalardan istifadə geniş yayılıb”.

“Həddindən çox qida qəbul edib, az enerji sərf etmək ürəyin işemiyasına səbəb olur”,-deyə qeyd edən həmsöhbətimizin sözlərinə görə, qidalanmaya düzgün riayət edilməsi, əmək fəaliyyəti ilə məşğul olmaq, vaxtlı-vaxtında həkim müayinəsindən keçmək infarktın qarşısını ala bilər.

“Soydaşlarımızın öz səhhətlərinə münasibəti sizi qane edirmi?” sualımıza Abdulla həkim yarızarafat-yarıgerçək belə cavab verdi: “Mən deyərdim ki, bu gün Azərbaycanda bir çox insanlar öz şəxsi avtomobillərinə daha diqqətlə yanaşırlar, nəinki öz səhhətlərinə. Məsələn, vaxtlı-vaxtında maşınlarını texniki baxışdan keçirir xarab olanda və yaxud nasazlıq hiss edəndə ustaya müraciət edib düzəltdirirlər. Amma özlərinə gəldikdə isə laqeydlik edirlər”.

“Həkimə ehtiyacları ola-ola falçıya gedirlər”

Onun sözlərinə görə, bunun digər səbəbi insanların həkimlərə etibarının, inamının azalması ola bilər.

Müsahibimizin fikrincə, insanların savadsızlığı da bu məsələdə önəmli rol oynayır: “Xüsusilə, rayon, kənd yerlərində insanlar həkimə ehtiyacları ola-ola molla, falçı yanına gedirlər. Bu isə sonradan daha ağır fəsadlara səbəb olur. Axı bir falçı xəstə insanı necə sağalda bilər? İnsanlar bunu anlamalıdırlar. Digər bir problem isə dərmanların keyfiyyətsizliyi ilə bağlıdır. Dərmanlar bahalaşıb, keyfiyyəti aşağı düşüb. SSR-i dövründə dərmanların üzərinə belə bir mətn yerləşdirilirdi: “Bu dərmanın SSRİ ərazisində istifadəyə yararlı olduğu təsdiq olunur”. Həmin dövrdə gətirilən dərmanlar müəyyən klinikalarda sınaqdan keçirilirdi və yalnız bundan sonra istifadəsinə icazə verilirdi. İndi isə elə dərmanlar var ki, onunla bağlı məlumatı heç bir yerdən əldə etmək mümkün deyil”.

Nicat İntiqam

Zaman.-2011.-7-8 aprel.-S.8.