Çingiz Abdullayev: “Elə yaşayın ki, qocalanda “ömrüm yuxu kimi keçdi” deməyəsiniz”

Bu günlərdə dünya şöhrətli detektiv yazar, xalq yazıçısı Çingiz Abdullayevlə görüşüb söhbət etdik. Görüş zamanı əsərləri ilə bağlı müxtəlif məsələlərə, barəsində gəzən söz-söhbətlərə toxunduq. Əlbəttə, maraqlı söhbətimiz oldu. Ancaq bu görüş mənim yadımda daha çox Çingiz Abdullayevin gənclərə nəsihəti ilə yadda qaldı. O, dönə-dönə gəncləri kitab oxumağa səslədi. “Mən həmişə gənclərə deyirəm ki, bu dünyada heç kəs qalmayacaq, hamı köçüb gedəcək. Elə yaşayın ki, qocalanda “ömrüm yuxu kimi keçdi” deməyəsiniz”, - deyən tanınmış yazar ağıllı insanların kitablarını oxumağı məsləhət görür. Kitabları 28 dilə tərcümə olunan, MDB və Baltikyanı ölkələrdə, eləcə də ABŞ, Fransa, İsveç, Norveç, Türkiyə, Albaniya, İsrail və digər ölkələrdə nəşr edilən, kitablarının ümumi tirajı 20 milyonu ötən Çingiz Abdullayevlə söhbətimizi diqqətinizə çatdırırıq.

- Çingiz müəllim, bir detektiv yazar kimi sizin haqqınızda çox söz-söhbətlər gəzir. Bu söz-söhbətlər əsasən sizin xüsusi xidmət orqanlarında fəaliyyətinizlə bağlıdır. Bu barədə nə deyə bilərsiniz?

- Mənim xüsusi xidmət orqanlarında işləməyim haqqında gəzən şayiələr yalandır. Əgər insanların nəzərdə tutduqları mənim “KQB”də işləməyimdirsə, bu, doğru məlumat deyil. Mən bu qurumda işləsəydim, bunu fəxrlə deyərdim. Ancaq hərbi sahədə müəyyən müddət işləmişəm. Daha sonra dövlət təhlükəsizlik orqanlarının kuratoru olmuşam. Sonuncu dəfə isə “KQB”nin kuratoru vəzifəsində çalışmışam. Şübhəsiz, bu orqanlardakı fəaliyyətim yaradıcılığıma böyük köməklik göstərib.

“Mən Dronqonu görmüşəm”

- Sizin bir çox detektiv romanlarınızın qəhrəmanı “Dronqo”dur. “Dronqo” adından istifadə etməyinizin xüsusi bir səbəbi varmı?

- Sözsüz ki, var. Mən SSRİ vaxtında “Ceyms Bond” kimi bir qəhrəman formalaşdırmaq istəyirdim. Həmin qəhrəmanın SSRİ-də yaşayan bütün millətlər tərəfindən qəbul edilməsini qarşıma məqsəd qoymuşdum. Mən, doğrudan da, buna nail oldum və həmin qəhrəmana “Dronqo” adını verdim. İndi fəxrlə demək olar ki, gürcülər də, tatarlar da, ləzgilər də, ruslar da “Dronqo”nu öz qəhrəmanları kimi qəbul edirlər.

- “Dronqo” sözünün mənasını izah edərdiniz?

- Dronqo quş adıdır. Bu quş heyvanları təqlid etməyi bacaran və heç nədən qorxmayan balaca bir quşdur. Mən özüm həmin quşu görmüşəm.

- Sizin solaxay killerin həyatından bəhs edən kitablarınız var. O kitabların qəhrəmanı qatil olsa da, oxucuların təsəvvüründə müdrik bir obraz kimi canlanıb. Doğrudan da, belə müdrik qatil olubmu?

- Bəli, belə bir qatil olub. Ancaq o, kitabda yazılan kimi yox, ona oxşar birisi idi. Onun həyatından bəhs edən kitab Amerikada və digər ölkələrdə geniş oxucu kütləsi qazanıb. Nəzərinizə çatdırım ki, Rusiyanın tanınmış aktyoru Yevgeni Mironov bu qatil haqqında film çəkmək üçün məndən icazə alıb və yaxın günlərdə çəkilişlərə başlayacaqlar.

“Heç vaxt şeir yazmamışam”

- Kitab yazmaq üçün faktları necə əldə edirsiniz?

- Faktları toplamaq üçün müəyyən görüşlər keçirirəm, sənədlərlə tanış oluram. Qeyd edim ki, mənim arxivdən faktları əldə etməyə icazəm var, həmçinin oradan da topladığım faktlardan kitablarımda istifadə edirəm.

- Yazıçılıq fəaliyyətinizə nə vaxtdan başlamısınız?

- Mən yazıçılığa hələ məktəb illərindən başlamışam. Hələ o vaxtdan nə isə yazmağa çalışırdım. Sonra hüquq fakültəsinə daxil oldum. Ali təhsil aldığım müddətdə mən “Komsomol projektoru” qəzetinin baş redaktoru işləyirdim. Orada da çox yazılarım çıxıb və həmin vaxtdan 40 ilə yaxın bir müddət keçməsinə baxmayaraq, dostlarım yazılarımı indiyə kimi saxlayırlar.

- Ailə həyatınız haqqında məlumat verməyinizi xahiş edərdik?

- Evliyəm və iki övladım var. Övladlarım da kitablarımı oxuyurlar, xoşlarına gəlir.

- Maraqlıdır, detektiv yazar kimi tanınan Çingiz Abdullayev nə vaxtsa lirikaya müraciət edibmi?

- Bəli, bir neçə lirik hekayə yazmışam, indi də yazıram. Ən uğurlu hekayələrimdən biri, “Bir toyun əhvalatı”dır. Yeri gəlmişkən, həmin hekayə Azərbaycan dilinə də tərcümə olunub. Bu hekayəni oxucularım çox bəyənib. Onların sözlərinə görə, “Bir toyun əhvalatı” XX əsrin üç ən yaxşı hekayəsindən biridir. Şeir isə heç vaxt yazmamışam.

- Fərqli bir janrda kitab yazmısınızmı?

- Sezardan bəhs edən tarixi roman yazmışam. Böyük bir romandır. Roman ingilis və fransız dillərinə tərcümə edilib. Bu romanı 10 ilə yaxın bir müddətdə yazmışam. Qeyd edim ki, onu Azərbaycan dilinə tərcümə etmək üçün ən azı 2-3 il vaxt lazımdır. Tərcüməçilər, hələlik, bu məsuliyyətli işə başlamağa çəkinirlər.

- Hazırda Azərbaycanda, demək olar ki, ən çox oxunan janr detektivdir. Sizcə, bunun səbəbi nədir?

- Mən sizə deyim ki, təkcə Azərbaycanda yox, bütün dünyada detektiv janrda yazılmış əsərlər çox oxunur. Ən çox baxılan filmlər də detektiv janrda çəkilən filmlərdir. Bunun əsas səbəblərindən biri də həmin janrda yazılan kitabların, yaxud çəkilən filmlərin real hadisələrdən götürülməsidir. Eyni zamanda bu janrda yazılan əsərlərin fərqli və maraqlı süjet xətti olur. Bu da oxucuların marağına səbəb olur.

“Mən istərdim ki, Qarabağdan, Xocalıdan, Şuşadan yazım...”

- Elə mövzular olurmu ki, haqqında yazmaq istəyəsiniz, ancaq yaza bilməyəsiniz?

- Əlbəttə, indi senzura yoxdur və istədiyini yaza bilirsən. Ancaq elə mövzular da var ki, onlara müraciət etmək hələ tezdir. Məsələn, mən istərdim ki, Qarabağdan, Xocalıdan, Şuşadan, Bakıda baş vermiş hadisələrdən ətraflı yazım. Ancaq hələ müharibə qurtarmayıb. Müharibə başa çatmamış hər şeyi yazmaq olmur. Ona görə yox ki, mən nədənsə qorxuram və ya çəkinirəm. Ona görə ki, bu müharibədə bizim də səhvlərimiz, nöqsanlarımız olub. İndi hamısını açıq-aşkar yazmaq, düşünürəm ki, düzgün deyil. Ancaq müharibə qurtarandan sonra bütün faktları yavaş-yavaş yazacağıq.

- Kitablarınız 28 dilə tərcümə olunub. Daha hansı dillərə tərcümə olunacağı gözlənilir?

- Kitablarım artıq 29-cu dilə - Çin dilinə də tərcümə olunacaq. Onlar tərcümə üçün məndən icazə alıblar. Kitab hələ çıxmayıb, ancaq hazırda tərcümə işləri gedir. Kitablarım sonuncu dəfə Rumıniya, Estoniya və Ukraynada tərcümə olunub. Bu yaxınlarda isə Türkiyə və Danimarkada yeni kitablarım çıxıb. Qeyd edim ki, bu ilin may ayında Rumıniyada, iyul ayında isə Almaniyada olmalıyam. Bu ölkələrin nüfuzlu təşkilatlarından mənə dəvətlər gəlib. Hər halda mənə mükafat verməyi düşünürlər. Bunlar onu göstərir ki, xaricdəki oxucularım əsərlərimi bəyənirlər.

- Yazdığınız kitablar əsasında 9 film çəkilib. Yeni filmlərin çəkilişi gözlənilirmi?

- Axırıncı dəfə kitablarımın əsasında iki Azərbaycan kinosu çəkilib. Bunlardan biri Mehriban Ələkbərzadənin çəkdiyi “Məhkumlar” filmidir ki, bu, ictimaiyyətə məlumdur. Bu yaxınlarda isə “Çevrilmiş dünya” adlı təzə filmin təqdimatı keçiriləcək. Bu filmin rejissoru Ənvər Əblucdur. Qeyd edim ki, bu, ilk Azərbaycan-İran filmidir və burada iranlı aktyorlar da rol alıblar.

“Bu dünyaya nəyə görə gəldiyimizi, nəyə görə yaşadığımızı və necə yaşamalı olduğumuzu bilməliyik”

- Son olaraq gənclərə nə tövsiyə edərdiniz?

- Kitab oxusunlar. Şərt deyil ki, mənim kitabımı oxusunlar, ümumiyyətlə, kitab oxusunlar. Bəziləri elə fikirləşirlər ki, bazarda və ya dükanda nəsə satmaq üçün kitaba ehtiyac yoxdur. Ancaq mənim belələrinə yazığım gəlir. Kitabsız bu dünyanı tanımaq, dərk etmək mümkün deyil. Ona görə kitab oxumaq mütləq lazımdır. Çalışın, çox şey öyrənəsiniz, biləsiniz. Mən həmişə gənclərə deyirəm ki, bu dünyada heç kəs qalmayacaq, hamı köçüb gedəcək. Elə yaşayın ki, qocalanda “ömrüm yuxu kimi keçdi” deməyəsiniz. Mən çox adam tanıyıram, yaşlananda deyirlər ki, “heç özüm də başa düşmədən ömrüm yuxu kimi keçib getdi”. Ancaq bu dünyaya nəyə görə gəldiyimizi, nəyə görə yaşadığımızı və necə yaşamalı olduğumuzu bilməliyik.

“Yaxşı kitabı seçib oxumaq ağıllı insanlarla ünsiyyətdə olmaq deməkdir”

- Hansı kitabları oxumağı məsləhət görürsünüz?

- Əlbəttə, kitablar arasında seçim etməyi bacarmaq lazımdır. Yaxşı kitabı seçib oxumaq ağıllı insanlarla ünsiyyətdə olmaq, onların dəyərli fikirlərindən faydalanmaq deməkdir. Baxın, Nizaminin yaşadığı dövrdən 1000 ilə yaxın bir müddət keçməsinə baxmayaraq, hələ də onun əsərlərini milyonlarla insan oxuyur. Bu artıq sübutdur ki, o, qiymətli əsərlər yazıb. Füzuli də belə yazıçılardan olub. Mən Kərbəlada olanda bu dahi şairin qəbrini ziyarət etdim. Onu İmam Hüseyin məscidində dəfn ediblər. Maraqlıdır ki, Füzulinin orada dəfn olunmasından təxminən 500 il keçib, ancaq həmin məsciddə başqa kimsəni dəfn etməyiblər. Görün, o necə yazıçı olub ki, ona belə hörmət bəsləyirlər. Onları oxumaq, öyrənmək lazımdır. Qeyd edim ki, Tolstoyu, Dostoyevskini və Balzakı da milyonlarla insan oxuyur.

Ruslan Çingizoğlu

Zaman.- 2011.-23-25 aprel.- S. 4.