“Pirəbədil” xalçası- dillər əzbəri

Azərbaycan xalçaçılığında Quba-Şirvan xalçaları arasında “Pirəbədil” çeşnili xalça özünəməxsus yer tutur. Bu çeşnili xalçanın toxunulmasının və Pirəbədil (Pirəbədil kəndi 1930-cu illərə qədər Quba qəzasının Pirəbədil nahiyəsi adlanırdı) adını daşımasının çox maraqlı tarixçəsi var.

Bu barədə bizə məlumat verən Şabran Rayon Tarix Diyarşunaslıq Muzeyinin elmi işçisi Gülnarə Əzimovanın sözlərinə görə, XX əsrin əvvələrində Bakı şəhərində dövlət qulluğunda çalışan Məhəmməd Əfəndiyev (o, Qəzənfər Musabəyovun əmisi olub) 1910-cu ildə Sankt-Peterburqdan Bakı qubernatorunun adına sərgidə nümayiş etdirmək üçün parça üzərində xalça eskızi gətirir: “Həmin çeşnini Məhəmməd Əfəndiyevə verirlər ki, onu Qubaya göndərib xalça toxutdursun. Məhəmməd Əfəndiyev çeşnini Pirəbədilə gətirir, atası Mahmud kişi (Qəzənfər Musabəyovun babası) ilə məsləhətləşir. Diba xanım Musabəyova (Qəzənfər Musabəyovun anası) işdən xəbərdar olanda öz qayınlarının arvadları - Münəvvər, Gülər, Vəsixanım Əfəndiyevalarla həmin xalçanı toxumaq qərarına gəlirlər. Hazırlıq işlərini Diba xanım üzərinə götürür. Xalçanın sapının əyrilməsi, boyanması, bir sözlə, onun hazırlanması bir il çəkir. Həmin xalça 1912-ci ildə Sankt-Peterburqda keçirilən “Xalça simpoziumunda” iştirak edir və qızıl medala layiq görülür. Onu da deyim ki, çeşni ilk dəfə Pirəbədil kəndində toxunduğuna görə “Pirəbədil” adını daşıyır”.

“Pirəbədil” xalçasını yerli xalça ustaları “Burma” da adlandırırlar” sözləri ilə söhbətini davam etdirən Gülnarə xanım dedi ki, indi dünyanın əksər ölkələrinin muzeylərində “Pirəbədil” xalçaları saxlanılır. Yeri gəlmişkən, Londonda yaşamış pirəbədilli Hacı Kərim Əhmədov (o, dünyasını dəyişib) deyirdi: “Mən London şəhərində ən böyük muzey olan Viktoriya muzeyinin yaxınlığında yaşayıram. Bu muzeydə müxtəlif vaxtlarda gətirilmiş iki “Pirəbədil” xalçası vardır. Mən həmişə bu xalçalara baxarkən fəxr edirəm ki, ana vətənim Pirəbədil bu xalça sayəsində dünyada tanınır”. Zənnimcə, xalçalarımızın dünyada şöhrət qazanmasının başlıca səbəbi onların milli ənənələrlə bağlı xarakterik cəhətləri, bədi xüsusiyyətləri, texnologiyalarının bənzərsizliyi və bu sənətin orjinal etimologiyasıdır. Bir məsələni də vurğulamaq istərdim. “Pirəbədil” xalçasının adı, şöhrəti şeirlərdə də tərənnüm olunub. Səhv etmirəmsə, tanınmış şairimiz Hüseyn Arif bir şeirində deyirdi: “Çiçi”, “Pirəbədil” dillər əzbəri...”

Məlumat üçün bildirək ki, hazırda Şabranda “Pirəbədil xalça” MMC tərəfindən xalçaçılıq inkişaf etdirilməkdədir. Bu müəssisə, sözün həqiqi mənasında, əsl sənət ocağını xatırladır.

Gülnarə Əzimova

Zaman.- 2011.- 29-31 dekabr.- S. 5.