“Turizmin inkişafı insanların həyat şəraitini yaxşılaşdıracaq”

2011-ci ilin “Turizm ili” elan edilməsi ilə əlaqədar ölkəmizdə bu sahənin inkişafı məqsədilə mühüm işlər görülür. Bundan əlavə, xaricdən ölkəmizə turist cəlb etmək üçün geniş layihələr həyata keçirilir. İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzi (İSİM) də turizmin inkişafı ilə bağlı islahatlara töhvə vermək məqsədilə yeni sənəd - təkliflər paketi hazırlayıb. Mövzu ilə bağlı suallarımızı cavablandıran mərkəzin rəhbəri Vüqar Bayramov təkliflər paketinin hökumətə təqdim ediləcəyini söylədi.

- Vüqar müəllim, turizmin inkişafı baxımından Azərbaycanın hansı potensial imkanları var?

- Turizmin dünya miqyasında inkişaf tempi 4,3 faizdir. Azərbaycana gələn turistlər isə dünyadakı turistlərin cəmi 0,003 faizini təşkil edir. Bu, olduqca kiçik rəqəmdir. Bununla belə, turizmi inkişaf etdirmək üçün Azərbaycanın geniş potensialı var. Lakin bu potensialı imkana çevirmək və inkişaf etdirmək istiqamətində hökumət tərəfindən müvafiq infrastruktur işlər həyata keçirilməli, rəqabət qabiliyyətli turizm biznesinin yaradılması təmin olunmalıdır. Bu sektorun inkişafı ilə bağlı müəyyən sənədlərin qəbul edilməsinə baxmayaraq, ölkəmizdə turizm sektorunun inkişaf prosesi qonşu ölkələrlə müqayisədə hələ zəifdir.

- Xaricdən turistlərin cəlb olunmasına cəhd göstərilməsi yaxşı haldır. Ancaq iş orasındadır ki, bu gün yerli turistlərin xeyli hissəsi istirahət üçün xaricə üz tutur...

- Düzdür, bir çox vətəndaşlarımız daxildəki turizm xidmətlərindən yararlanmırlar. Onlar müalicə olunmaq məqsədi ilə Rusiyanı, istirahət və əyləncə üçün isə Türkiyəni seçirlər. İstirahət üçün Gürcüstana yollanan azərbaycanlılar da kifayət qədərdir. Ümumilikdə, Azərbaycanın turizm sənayesinin rəqabət apardığı coğrafiyada əsas yeri Rusiyanın Qara dəniz və Şimali Qafqazdakı turizm müəssisələri, Türkiyənin Aralıq dənizi sahilindəki turizm mərkəzləri və Gürcüstanın Qara dəniz sahilləri tutur. Digər alternativlər də mövcuddur. Bura Qazaxıstan, Birləşmiş Ərəb Əmirliyi və İranı aid etmək olar. Belə rəqabət mənzərəsində uğurlu nəticələrin əldə olunması üçün uzunmüddətli və dayanıqlı turizm siyasətinə ehtiyac var. Hesab edirəm ki, soydaşlarımızın istirahət üçün xaricə üz tutmasının başlıca səbəblərindən biri qiymətlərin baha olmasıdır. Unutmaq olmaz ki, turistlər səfər etdikləri ölkələrdə əsasən təhlükəsizlik, gigiyena, keyfiyyətli xidmət, cəlbedici yerlər, qiymətlər və s. bu kimi amillərə diqqət yetirirlər. Sözügedən amillərdən birində problem olanda keyfiyyətli turizm amilinə xələl gəlir.

Azərbaycanda otellərin qiyməti də xeyli bahadır. Araşdırmalarımıza görə, bir nömrənin qiyməti 300-1500 manat arasında dəyişir. Lüks şəraitli “VİP” nömrələrdə sutkalıq qiymət 1000 manatdan 2 min manata qədərdir. Halbuki Amerikada 1 həftəlik səyahət bizim vətəndaşa, gediş-gəliş xərcləri də daxil olmaqla, 5-6 min dollara başa gəlir. Birləşmiş Ərəb Əmirliklərində istirahətin qiyməti 1500 dollardır. Şimali Kiprdə isə belə istirahət təxminən 1000 dollara başa gəlir. Türkiyədə Antalya kimi tanınmış turizm bölgəsində istirahət xərci 600-700 dollardır. Bir neçə mehmanxananı çıxmaqla, demək olar ki, xidmətlər dünya standartlarından xeyli geridədir. Yəni təklif olunan xidmətlərin keyfiyyəti otellərin malik olduğu ulduzlara uyğun gəlmir. 4 ulduzlu otellərimizdəki xidmət səviyyəsi xaricdəki 2-3 ulduzlu otellərdəki xidmət səviyyəsinə bərabərdir.

- Sadalanan problemlər aradan qaldırılsa, Azərbaycana ən çox haradan turist cəlb etmək mümkün olar?

- Azərbaycan üçün turizmdə ən böyük bazar Rusiya və keçmiş SSRİ respublikaları ola bilərlər. Çünki Türkiyəyə gedən turistlərin 70 faizi ruslar və ukraynalılardır. Dünyanın bütün ölkələrində rus turistləri kütləvilik təşkil edir. Cənub ölkələrindən isə turistlər əsasən qış turizminə üstünlük verirlər. Azərbaycanda bu sahədən gəlir götürmək üçün böyük imkanlar var.

- Mümkünsə, bir qədər də hazırladığınız “Təkliflər paketi” barədə söhbət açın.

- Bizim hazırladığımız “Təkliflər paketi”ndə turizmin müxtəlif sahələri üzrə ideya və təkliflər öz əksini tapıb. Məsələn, götürək qış turizmini. Qış turizmi yetərincə inkişaf edərsə, bu, sahibkarların iqtisadi vəziyyətinə müsbət təsir edər və sonda onlar xidmətlərə görə qiymətləri aşağı salarlar. Qış turizminin inkişafı turizm obyektlərinin ilboyu fasiləsiz işləməsinə imkan yaradar. Bu da, öz növbəsində, ölkəyə valyuta axının gücləndirər. Qış turizminin inkişafı üçün Azərbaycanda bir sıra qış idman növləri üzrə tədbirlərin təşkilinə hazırlıq görülməlidir. Bu həm ölkənin reklamı, həm də imici üçün çöx vacib amillərdən olar. Müqayisə üçün bildirim ki, hər il İsveçrə və Avstriya kimi ölkələrdə müxtəlif qış idman növləri üzrə tədbirlər, turnirlər keçirilir. Bu da həmin ölkələrə turist və valyuta axınına səbəb olur.

Qış turizmi üçün əlverişli olan regionlarda infrastrukturun (yollar, elektrik enerjisi, qaz, su təchizatı, kanalizasiya sistemi) vəziyyəti yaxşılaşdırılmalı, bu sahədə işləmək istəyən yerli və xarici sahibkarlar üçün vergi güzəştləri tətbiq edilməlidir.

- İnfrastrukturun səviyyəsini artırmaq üçün hansı işlər görülməlidir?

- Nəqliyyat vasitələri xidmət tələblərinə uyğunlaşdırılmalıdır. Avtobus dayanacaqları, metro xəritə-sxemlərlə, işarələrlə təmin edilməli, bu məlumatlar xarici dillərdə də mövcud olmalıdır. Məlumatların xarici dillərdə verilməsi də turistlərin şəhər daxilində sərbəst hərəkətini asanlaşdırar. Turizm marşrutları üzrə mövcud olan nəqliyyat vasitələrinin sayı artırılmalı, bura yeni nəqliyyat növləri əlavə olunmalıdır. Turistlərə sərnişin nəqliyyatının müxtəlif növləri - qatar, dəniz və çay gəmiləri, avia çarter reysləri, avtobuslar təklif edilməlidir.

Yerli baza infrastrukturları - su, qaz, elektrik təchizatı, kanalizasiya, telekommunikasiya sistemi, nəqliyyat yolları lazımi səviyyəyə çatdırılmalı, turistlərin tələbatına uyğunlaşdırılmalıdır. İnfrastrukturun pis təşkili antireklam xarakteri daşıyır.

Yolların kənarında kempinq (pansionat) dayanacaqları, yol-istismar xidmət sahələri yaradılmalı, müxtəlif çeşidli yerli və xarici mətbəxlərə aid yeməklər təklif edən restoranların sayı artırılmalıdır. Bu xidmətlər turistlərin istirahətini daha asan və əlçatan edə, hər bir turistin öz imkanına uyğun istirahət kompleksi tapa bilməsinə şərait yaradar. Regionlarda səhiyyə xidmətlərinin, informasiya texnologiyalarının inkişafına xüsusi diqqət yetirilməlidir. Turistlər ucqar yerdə istirahət etmələrinə baxmayaraq, ətrafla əlaqə saxlamaqda çətinlik çəkməməli, sürətli internet, peyk, rabitə və s. xidmətlərdən istifadə edə bilməlidirlər.

- Otelçiliyin inkişafı ilə bağlı təklifiniz varmı?

- Daxili turizmin inkişafı üçün sahibkarlarımız 1 və 2 ulduzlu otellərin inşasına üstünlük verməli, təklif edilən xidmətlərin çeşidini genişləndirməli və qiymətləri aşağı salmalıdırlar. Hazırda daxili turizmin zəif olması bir sıra sosial-iqtisadi səbəblərlə bağlıdır. Belə ki, turizm obyektlərində, eləcə də işgüzar turizmlə əlaqədar otellərdə qiymətlər bahadır. Sahibkarlar əsasən ulduzların sayını çoxaltmaqla, qiymətləri artırmağa üstünlük verirlər. 4-5 ulduzlu otellər yerli vətəndaşlar üçün deyil, əsasən xarici turistlər və iş adamları üçün münasibdir. Bu da daxili turizmə mənfi təsir göstərir. Daxili turizmin inkişafı yerli iş adamlarının gəlirlərinin artmasına yardımçı ola bilər. Bu da, öz nöbəsində, iş adamlarının bu sahəyə daha çox investisiya qoymasına, təklif edilən xidmətlərin sayının, keyfiyyətinin artmasına səbəb olar. Bundan başqa, yerli əhali turizm imkanlarından yararlanmaqla, daha keyfiyyətli və ucuz qiymətə istirahət edər. Nəticədə yerli turistlərin xarici ölkələrə axını azalar, valyutamız Azərbaycanda qalar. Dövlət isə otellərin qiymət siyasətinə nəzarəti gücləndirməlidir. Bu sahəyə nəzarət edən xüsusi qurum yaradılmalıdır və həmin qurum mütəmadi olaraq otellərdə xidmətlərin səviyyəsini və qiymətlərin monitorinqini aparmalıdır. 2 və 3 ulduzlu otellərin, hostellərin (yataqxana tipli, əsasən gənclər üçün nəzərdə tutulan ucuz qiymətli yerləşdirmə obyekti) yaradılmasına investisiya qoyan iş adamları üçün vergi güzəştləri tətbiq edilməlidir.

Otel personalının və oteldə çalışan işçilərin bilik və bacarıqları inkişaf etdirilməli, infrastrukturun müasir səviyyədə qurulmasına və təkilf edilən xidmətlərin genişləndirilməsinə fikir verilməlidir.

- Turistlərin cəlbi üçün tarixi abidələrdən istifadə barədə nə deyə bilərsiniz?

- Dünyanın bir çox ölkələrində turizmin bu növündən geniş istifadə olunur. Amma bunun üçün tarixi abidələr abadlaşdırılmalıdır, istirahətin təşkili müasir tələbata uyğun formalaşdırılmalıdır. Bu yolla həm tarixi gələcək nəsillər üçün qoruyub saxlamaq, həm də turistlərin istirahətini maraqlı etmək olar. Azərbaycanda mövcud olan Qobustan qayaüstü rəsmləri, İçərişəhər tarix muzeyini, Şəki Xan Sarayını və. s yerləri tarixi abidələr kimi misal göstərmək olar. Bu yerlərə müxtəlif nəqliyyat vasitələri ilə turist marşrutları təşkil etməklə, turistlərə bələdçilik və tərcümə xidmətləri göstərməklə, onların istirahətini daha asan və mənalı etmək olar. Görməli yerlər haqqında informasiya xidməti təşkil olunmalı, müxtəlif maarifləndirici bukletlər çap edilməli, turizm saytları yaradılmalı, turistlərin səfərləri üçün xüsusi turlar təşkil olunmalıdır. Turizmdə reklamın rolu böyükdür, çünki reklam turizm məhsuluna olan təlabatın xarakteri və ölçülərinə bilavasitə təsir göstərir. Bu mənada reklam xidməti yaxşılaşdırılmalıdır.

- Ölkəmizdə fəaliyyət göstərən turizm agentliklərinin işini qənaətbəxş hesab edirsinizmi?

- Turist agentlikləri tərəfindən həyata keçirilən xidmətlərin səviyyəsi də yaxşılaşdırılmalıdır. Səyahət marşrutunun hazırlanması, mehmanxanada və nəqliyyat vasitələrində yerlərin bronlaşdırılması, turistin getdiyi bölgədəki yerləşdirmə vasitələri, gömrük və sərhəd rəsmiyyəti, valyuta məzənnəsi və s. haqqında informasiya xidməti həyata keçirilməlidir. Bu xidmətlər turistlərə bir paket kimi təqdim edilə bilər ki, bu da onların xidmətlər üçün bir neçə ünvana baş çəkməsini və vaxt itirməsinin qarşısını alar. Turizm sənayesində internetin və müasir informasiya texnologiyalarının tətbiqinə xüsusi diqqət ayrılmalıdır. Şəbəkə marketinqi həyata keçirilməli, təklif edilən xidmət “on-line” rejimi üzərindən satılmalı, ərazicə uzaq olan müştərilərlə əlaqə yaradılması təmin edilməlidir. İnternetin köməyi ilə biletlərin satılması, otel nömrələrinin bronlaşdırılması, uzaqdan qeyri-nəğd hesablaşmaların həyata keçirilməsi təmin edilməlidir.

- Vüqar müəllim, turizminin inkişafı həm də yeni iş yerlərinin açılması deməkdir. Bu mənada “Turizm ili”ndən nə gözləyirsiniz?

- Qeyd etdiyim kimi, Azərbaycanın yay və qış turizmin inkişafı baxımından böyük potensialı var. Bu sahəni inkişaf etdirməklə Azərbaycanda həm yeni iş yerləri açılacaq, həm də dolayısilə insanlarımızın həyat şəraiti yaxşılaşacaqdır. Əsas odur ki, səsləndirilən fikirlər, edilən təkliflər söz olaraq qalmasın, konkret iş görülsün.

NICAT İNTIQAM

Zaman.-2011.-12-13 iyul.-S.9.