Elxan Elatlı: “Detektiv janrda yazılan kitablar insan fantaziyasını gücləndirir”

O, son illərdə yazdığı detektiv romanları ilə ədəbiyyatımıza yeni bir xəfiyyə surətini - azdanışan, gücdən və silahdan istifadə etməyi sevməyən, daha çox təfəkkürünə arxalanan qara eynəkli Qanbay Qasımlını gətirdi... O həm də Azərbaycan oğullarının Qarabağda göstərdikləri igidlikləri peşəkarcasına qələmə aldı. Söhbət Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, “Qızıl qələm” mükafatı laureatı, “Qan ləkəsi”, “Bakıdan gələn xəfiyyə”, “Cəhənnəmdən gələn səs” və digər detektiv romanların müəllifi Elxan Elatlıdan gedir. Bu günlərdə yazıçı ilə görüşüb söhbət etdik. Elxan müəllim detektiv janrda yazdığı əsərlərindən, o cümlədən Milli Qəhrəman Mübariz İbrahimov haqqında qələmə aldığı roman barəsində maraqlı faktlar danışdı.

- Elxan müəllim, detektiv janrda çox incə detallar nəzərə alınır. Bu cür əsərlər yazanlar xəfiyyəlik sənətindən də xəbərdar olmalıdırlar. Bakı Dövlət Universitetinin mexanika-riyaziyyat fakültəsini bitirmisiniz. Bu cür peşəkar, detektiv əsərlər yazmağınızın sirri nədədir?

- Ola bilsin, bu, bir istedaddır. Mən hələ 10-15 yaşlarımda detektivə böyük maraq göstərirdim. Həmin vaxtlar kiçik cinayət hadisələri hazırlayır, sonra onları qardaşımla açırdım. Bu janra həvəsimin yaranmasında tanınmış ingilis yazıçısı Artur Konan Doylun kitablarının da təsiri olub. Əsasən də onun qəhrəmanlarından olan Şerlok Holmsun vurğunu idim.

Qanbay Qasımlı...

- “Dilənçi qadının sirri”, “Bakıdan gələn xəfiyyə” və digər əsərlərinizin qəhrəmanı Qanbay Qasımlıdır. Niyə məhz bu addan mütəmadi istifadə edirsiniz?

- Ad barədə çox düşündüm. İstəyirdim ki, Azərbaycanın Şerlok Holmsunu yaradım. Nəhayət, qərar aldım ki, bu qəhrəman türk olsun. Ona görə də əsərimin baş qəhrəmanına Qanbay - qədim türk adı verdim. Soyad kimi isə azərbaycanlılara məxsus Qasımlını götürdüm.

- Qanbay Qasımlı ilə Şerlok Holmsun hansı oxşarlıqları var?

- Qanbay Qasımlı da Şerlok Holms kimi gücdən və silahdan istifadə etməyi sevmir. Daha çox məntiqlə işləməyə üstünlük verir. Etiraf edim ki, ilk hekayələrimdə Şerlok Holmsu bir az yamsılamışam. Ancaq “Pəncərədə görünən kölgə” romanından başlayaraq, sırf öz qəhrəmanımı tapdım.

- Hansı xasiyyətləriniz Qanbay Qasımlı ilə eyni, hansılar fərqlidir?

- Mən də onun kimi az danışır, çox düşünür, çox kofe içirəm. Qanbay Qasımlı hadisələrə məntiqi yanaşır, məntiqsizliyi tez tutur. O həm də insanlarla çox ünsiyyətdə olmur. Onun bu xasiyyətləri də mənimlə eynidir. Lakin məndən fərqli olaraq, o, qadınlara qarşı laqeyddir. Mənim isə qadınlara böyük hörmətim var.

“Hadisəni prokuror dostum danışıb”

- Başqa detektiv yazıçılara nisbətən kitablarınızda ailə problemləri və xəyanət məsələlərinə daha çox toxunursunuz. Bu nədən irəli gəlir?

- Bu artıq mənim yolumdur. İlk hekayələrimi çıxmaq şərti ilə romanlarım sırf detektiv janrda deyil. Məsələn, “Görünməyən izlər” romanında, hər şeydən öncə, bir qızın taleyi yada düşür. Sonra narkomaniyanın bir ailəni necə bədbəxt etməsi ortaya çıxır. Nəhayət, Qanbay Qasımlının hadisəni necə açmasından bəhs olunur. Bu mənada mənim romanlarım bu gün detektiv janrda yazılanlardan kəskin fərqlənir. Çünki məndən fərqli olaraq, onlar sırf detektiv yazırlar. Onu da deyim ki, sırf detektiv yazmağın bir asan cəhəti var. Belə ki, hər hansı bir cinayət əsasında sujet qurub, onu rahatca yazmaq olur. Ancaq mən fərqli surətlər və onların talelərindən söz açıram. Bu qayda ilə çox əsər yazmaq mümkün deyil. İstər-istəməz mövzu kasadlığı yaranır.

- Əsərləriniz real həyatda baş verən hadisələrin, yoxsa öz fantaziyanızın, təxəyyülünüzün məhsuludur?

- “Cəhənnəmdən gələn səs” romanını yazarkən tarixçi Nəsiman Yaqublunun “Xocalı faciəsi” kitabını bir daha oxudum. Bundan başqa, Xocalı ilə bağlı digər mənbələrdən də istifadə etdim. Çalışdım ki, Xocalıda ermənilərin törətdikləri vəhşilikləri şişirtməyim. Ancaq həmin romanımda öz əksini tapmış erməni vəhşilikləri faktdır. “Pəncərədə görünən kölgə” romanında da həyatdan götürülmüş faktlar var. Romanda qeyd olunur ki, baş verən hadisəni prokuror dostum danışıb. Əslində hadisə tam romandakı kimi deyil, ona oxşardır. Belə hadisələr oxucularda daha çox maraq oyadır.

“Mübariz qeyri-adi şəkildə bütün xalqı silkələdi”

- Siz Qarabağ haqqında yazdığınız romanlarla daha çox tanınırsınız...

- Oxucularım məndən bu mövzuda yazmağı tələb edirlər. Deyirlər ki, Qarabağ mövzusu sizdə yaxşı alınır. Yeri gəlmişkən, inanıram ki, bir gün Qarabağ alınacaq. Bəzən xəyallarımda Azərbaycanın işğal olunmuş torpaqlarını geri alıram. Mənim ən böyük arzum isə türk dövlətlərinin birliyinin yaranmasıdır. İstərdim, bütün türk dövlətləri birləşsin və xəyallarımızdakı Turan gerçək olsun.

- Mübariz İbrahimov haqqında “Qisas gecəsi” adlı roman yazmısınız. Necə oldu ki, bu qəhrəman haqqında kitab yazmaq qərarına gəldiniz?

- Hamı kimi, mən də onun qəhrəmanlığından təsirləndim. Mübariz öz qəhrəmanlığı ilə qeyri-adi şəkildə bütün xalqı silkələdi. Etiraf edək ki, başımız məişət problemlərinə, şoulara çox qarışmışdı. Ancaq Mübariz hamını ayıltdı. Bütün bunları düşünəndə onun haqqında əsər yazmaq istədim, amma nədənsə tərəddüd etdim. Elə mən bu fikirlərdə ikən oxucularım məndən onun haqqında roman yazmağı xahiş etdilər. Mübarizin atası ilə görüşəndən sonra “Qisas gecəsi”nə başladım.

- “Qisas gecəsi”ndə Mübarizin düşmən tərəfinə keçərək onların hərbi maşınını partlatması kimi faktlar var. Bu faktları necə əldə etmisiniz?

- Mübarizin qəhrəmanlığı ilə bağlı məndə faktlar var idi. Ancaq Mübarizin düşmən tərəfə keçməsi, orada hərbi maşını partlatması və kəndə necə girməsi barədə məlumatları mənə Moskvadakı tanışlarım verdilər. Yəqin bunlar Ermənistan tərəfindən sızan məlumatlar idi. Onu da qeyd edim ki, həmin məlumatlar əsərin tamamlanmasına bir həftə qalmış mənə çatdırılmışdı.

“Hüquq-mühafizə orqanları ilə heç bir əməkdaşlığım yoxdur”

- Əsər yazarkən hüquq-mühafizə orqanları ilə əməkdaşlıq edirsiniz?

- Yox, hüquq-mühafizə orqanları ilə heç bir əməkdaşlığım yoxdur. Bircə onu deyə bilərəm ki, polis əməkdaşları da kitablarımı oxuyurlar. Bu yaxınlarda keçirdiyim görüşlərin birində hətta yüksəkrütbəli zabitlərimizin mənim kitabalarımı oxuduqları və Qanbay Qasımlını sevdikləri barədə məlumat aldım. Ancaq müəyyən səbəblərə görə, bu və ya digər əsərim üzərində işləyərkən onlardan yardım istəməmişəm. Amma hüquq-mühafizə orqanları ilə əlaqə yaratmaq fikrim var. Hətta təkliflər də almışam. Hələlik, bu barədə düşünürəm.

“İstəmərəm ki...”

- Bəlkə söhbətimizi ailə həyatınızla davam etdirək?

- Həyat yoldaşım Sevda xanım müəllimədir. Yeganə qız övladım var. Türkiyənin Hacəttəpə Universitetinin Tibb fakültəsində təhsil alır. Beyin cərrahı olmaq niyyətindədir.

- Övladınızın yazıçı olmasını istərdinizmi?

- Yox. Əvvəllər peşəkar yazıçılar deyəndə ki, ailə üzvlərimin yazıçı olmasını istəmərəm, mənə qəribə gəlirdi. Ancaq son illər mən onları başa düşməyə başladım. Bilirsinizmi, yazıçılıq çox qəribə sənətdir. Gecə-gündüz yatmadan çalışarsan, əsər yazarsan, ancaq yenə də oxucuların sevgisini qazana bilməzsən. Uzun illər yazanlar var ki, oxucular onları qəbul eləmir. Bu mənada bir neçə yazıçını çıxmaq şərti ilə yazıçıları xoşbəxt saymıram. Ona görə də nəinki övladımın, heç sevdiyim birisinin bu işə baş qoşmasını istəmərəm.

- Bəzi yazıçılar deyirlər ki, detektiv əsər yazmaq daha asandır. Bu fikrə sizin münasibətiniz necədir?

- Mən bu fikrin əleyhinəyəm. Detektiv janrda yazmaq üçün insanda yazıçılıq istedadı ilə yanaşı, detektivlik qabiliyyəti də olmalıdır. Həmin fikri deyənlər ona əsaslanırlar ki, detektiv yazanlar bir sujet xəttindən kənara çıxmırlar. Yəni cinayət baş verir, cinayətkar tapılır və roman başa çatır. Ancaq bu belə deyil. Mənim kitablarımda süjet çoxşaxəlidir. Bayaq “Görünməyən izlər” romanını qeyd etdim. Orada üç süjet xətti var və yalnız üçüncüsü detektivdir. Ona görə də mən detektiv janrı heç də asan saymıram.

“Detektiv oxuyanlar axtarışa meyilli olurlar”

- Əsərləriniz xarici dillərə tərcümə olunubmu?

- Bu yaxınlarda Türkiyədə “Dilənçi qadının sirri” romanım bəyənilib. Hətta onu çap etmək də istəyirlər. İrandakı vətənpərvər ziyalılarımız da kitablarımı çap etdirmək niyyətindədirlər. Moskvada yaşayan soydaşlarımız da əsərlərimə maraq göstərirlər. Belə ki, onlar Moskvada çıxan “Millətin qəzeti” vasitəsilə əsərlərimi izləyirlər.

- Gənclərə, əsasən də detektiv janrda əsərlər oxuyan gənclərə nə tövsiyə edərdiniz?

- Detektivdə insanı düşündürən məqamlar çoxdur. Belə kitablar oxuyanlar həmişə düşünməyə, axtarışa meyilli olurlar. Bir də, müşahidələrimə əsasən onu deyim ki, detektiv janrda yazılan kitablar insanın fantaziyasını gücləndirir. Odur ki, gənclərə belə əsərləri oxumalarını məsləhət görürəm.

RUSLAN ÇİNGİZOĞLU

Zaman.-2011.- 23-24 iyun.- S.12.