Eldar Qəribov: “Azərbaycan maliyyə bazarının investisiya potensialı təcrübədə təsdiqini tapdı”

“Unibank” Kommersiya Bankı Müşahidə Şurasının və “AXA-MBASK” sığorta şirkətinin prezidenti Eldar Qəribov özəl biznesdə seçilən şəxslərdən biridir. O həm bankir, həm də bir ekspert kimi zəngintəcrübəyə malikdir. E.Qəribov söhbət zamanı müxtəlif mövzulara toxundu və Azərbaycan maliyyə bazarında baş verən proseslərə aydınlıq gətirdi.

- Eldar müəllim, bilirik ki, ötən il dünyanın ən iri sığorta qruplarından biri olan “AXA” şirkəti “AXA Seguros Generales, S.A.” vasitəsilə “MBASK”ın səhmlərinin 51%-ni əldə edib. Müqavilə iştirakçılarından və “MBASK”ın səhmdarlarından biri kimi, bu sövdələşməni necə dəyərləndirirsiniz?

- Suala cavab vermək üçün, əvvəlcə, dərk etmək lazımdır ki, söhbət təkcə müstəqillik dövründə deyil, yəqin ki, bütün Azərbaycan tarixində ilk dəfə qlobal şirkətlərdən biri tərəfindən qeyri-neft sektorunda fəaliyyətdə olan yerli şirkətin alınmasından gedir. Əgər siz bu sövdələşmənin qlobal böhrandan sonrakı dövrdə və şirkətlərin birləşmə bazarında investisiya fəallığının, demək olar ki, sıfıra bərabər olduğu bir şəraitdə baş tutduğunu, eləcə də Azərbaycan bazarının bu sektorunun qlobal maliyyə qrupları üçün yeniliyini nəzərə alsanız, hadisənin qeyri-adiliyi aşkar görünər. Onu da deyək ki, belə bir sövdələşmənin baş tutacağı ehtimalına həm ölkəmizdə, həm də onun hüdudlarından kənarda çox az mütəxəssis inanırdı. Ancaq sövdələşmənin baş tutması, hətta bizim özümüz üçün də Azərbaycan maliyyə bazarında nəyin mümkün olması, nəyin isə mümkünsüzlüyü ilə bağlı bir çox stereotipləri alt-üst etdi. “AXA” - “MBASK” sövdələşməsi Azərbaycanın qlobal iqtisadi sisteminə inteqrasiya etməyə hazır olduğunu göstərdi. Bu əqd qeyri-dövlət sektorunda ciddi investisiya potensialının təcrübədə təsdiqini tapması üçün bir sınaq idi və biz bu sınaqdan uğurla çıxdıq.

Əminəm ki, dünyanın ən iri şirkətlərindən birinin (redaktorun qeydi - “AXA Group” 2010-cu ildə toplanmış sığorta mükafatlarının həcminə görə dünyada və Avropa şirkətləri arasında aktivlərin həcminə görə ikinci yeri tutur) Azərbaycana gəlməsi nəinki ölkəmizin maliyyə bazarına, ümumilikdə özəl sektora marağı artıracaq. Fəxr edirəm ki, buna nail olduq və ilk növbədə, bizi bu layihədə dəstəkləmiş Maliyyə Nazirliyinə minnətdarlığımı bildirmək istəyirəm.

- Bəs bu əməkdaşlıq “AXA- MBASK” şirkətinə nə verəcək?

- “AXA” ilə imzalanmış sazişə yalnız yerli şirkətin xarici maliyyə qurumuna satılması kimi baxmaq olmaz. Bu, əslində lokal sığorta biznesinin dünyanın iri maliyyə qrupunun bir hissəsinə çevrilməsidir. Şəxsən mən bir səhmdar və Direktorlar Şurasının sədri kimi, bu addımı artıq “AXA-MBASK” şirkəti üçün sığorta və təkrar sığorta xidmətləri bazarının genişləndirilməsi üçün bir şans kimi qiymətləndirirəm. Bizim yerli bazar barədə biliklərimizin və qlobal biznes aparılması təcrübəsinin birləşdirilməsi bunu mümkün edəcək.

Azərbaycanda artıq yaxşı tanınmış “MBASK” brendimizin nəhəng dünya sığorta şirkətinin brendi ilə birləşməsi həmçinin “AXA” texnoloji innovasiyaları ekspertizasının təcrübədə tətbiqinə imkan verir. Bu da sığorta xidmətlərini daha rəqabət qabiliyyətli və müştərilər üçün cəlbedici edəcək. Eyni zamanda “AXA-MBASK”da təkrar sığorta üçün potensial artacaq, bizim portfelimiz və potensial müştəri dairəsi isə genişlənəcək.

Bütün bunlardan başqa, mən tam əminəm ki, “AXA”nın Azərbaycan şirkətinə sahib olması, ölkədə sığorta bazarında sağlam rəqabətin inkişafına şərait yaradır. Sağlam rəqabət isə ölkənin bütün vətəndaşları üçün fayda və qazanc deməkdir.

- Eldar müəllim, Azərbaycanın bank bazarında hansı tendensiyalar “hökmranlıq” edir? Dünya böhranının nəticələrini necə qiymətləndirirsiniz, bazarın artımını təmin edən əsas amil hansıdır və əksinə, bu inkişaf hansı səbəbdən ləngiyir?

- Azərbaycanın bank sektoru dünya bank sisteminin yolunu eynilə keçir. İki il öncə bizdə olduğu kimi, likvidlik böhranından hazırda mövcud olan iqtisadiyyatın real sektoruna verilmiş kredit portfelinin vaxtının ötməsi probleminə qədər. Əlbəttə ki, bu hallar ölçüyə gəlməyəcək kiçik miqyasda və çox qısa vaxt fərqi ilə baş verir. Heç şübhəsiz ki, mümkün itkilər üzrə adekvat ehtiyatların yaradılması bank sistemində müvəqqəti itkilərə gətirəcək. Bununla yanaşı, hesab edirəm ki, ciddi narahatlıq üçün əsas yoxdur. Xüsusilə də, hazırda bazarda müşahidə etdiyimiz müsbət tendensiyaları nəzərə alsaq. Bu kontekstdə Azərbaycan Mərkəzi Bankının qlobal böhranın nəticələrinin neytrallaşdırılması ilə bağlı operativ və səriştəli, ölkə hökuməti tərəfindən dəstəklənmiş addımlarının vacib rol oynadığını qeyd etməyə bilmərəm.

Pozitiv tendensiyalara mən, ilk növbədə, böhranın əhali və işgüzar dairələrə göstərdiyi təsirin psixoloji nəticələrinin aradan qaldırılmasını aid edirəm. Belə ki, bazarda kredit tələbləri və istehlak ləng olsa da əvvəlki səviyyəyə qayıdır. İnsanları artıq qeyri-müəyyənlik narahat etmir; gələn il iqtisadi vəziyyət necə olacaq, əmək haqqı, manatın məzənnəsi nə cür dəyişəcək kimi və bank sistemi ilə bağlı suallar daha qorxutmur. Bu isə bazar iqtisadiyyatının inkişafının hərəkətverici qüvvəsi olan istehlak sektorunu stimullaşdırır. Nəticədə bankların fəallığı bərpa olunur. Əhalinin fərdi əmanətlərinin artım dinamikasını da yaxşı göstərici hesab etmək olar. Bank sisteminin inkişaf vektoru da dəyişib. Həcmin nəyin bahasına olursa-olsun artırılması uğrunda mübarizə gəlirlilik və risklərin idarə olunması üzərində diqqətin cəmlənməsi ilə əvəz olunub. Bu da bank sisteminin məhdud artımına gətirsə də, əslində inkişaf istiqamətimizin düzgün korreksiyasıdır.

Neqativ amillərdən danışsaq, ilk növbədə, daşınmaz əmlak bazarında aktivliyin əvvəlki kimi aşağı səviyyədə olmasını qeyd etməliyik. Sözsüz ki, məhkəmə qərarlarının icrasında qeyri-mükəmməl proseduralar, girova qoyulmuş əmlakın satılması üzrə hərraclarda məsrəflərin yüksək olması və ilk növbədə, həyata keçirilən fiskal siyasətdə bəzi çatışmazlıqlar orta və kiçik biznesin işgüzar fəallığına mənfi təsir göstərir. Kiçik və orta müəssisələr bütün ölkələrdə “müqəddəs inək” rolunu oynayırlar. Belə ki, məhz bu müəssisələr əhalinin əsas məşğulluğunu və büdcəyə vergi daxilolmalarını təmin edirlər. Ölkə başçısı dəfələrlə bu müəssisələrin fəaliyyət şəraitinin yaxşılaşdırılması üçün zəruri tədbirlərin görülməsini qeyd edib və hökumətə bu barədə tapşırıqlar verib. Bir çox işlər artıq görülüb. Kim nə deyirsə-desin, bu, hiss olunur və aydın görünür. Məsələn, Dövlət Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun yaradılması, lisenziyalı fəaliyyət növlərinin xeyli azaldılması, müəssisələrin yaradılması və onların fəaliyyətinə nəzarət üçün “vahid pəncərə” sisteminin tətbiqi, əsassız yoxlamaların aparılmasına qoyulan qadağa və bir sıra başqa tədbirlər. Mənfi amillərə əhalinin maliyyə savadlılığının aşağı səviyyədə olmasını da aid etmək olar.

- Necə düşünürsünüz, əhalinin maliyyə savadlılığını necə artırmaq olar və bu, banklar üçün nə dərəcədə faydalıdır?

- İlk növbədə, hesab edirəm ki, əhalinin maliyyə savadlılığı tədricən, məhz təkamül prosesi nəticəsində artacaq. Yeri gəlmişkən, nə qədər qəribə səslənsə də, böhran hadisələri bunu sürətləndirir. Məlumdur ki, əhalinin iqtisadiyyatda baş verənləri dərk etmək arzusu kütləvi informasiya vasitələrində çoxlu sayda yazıların dərc edilməsinə səbəb olur. Bu isə, öz növbəsində, vətəndaşların bilik səviyyəsini yüksəldir.

Ümumiyyətlə, bank xidmətlərindən istifadə edən əmanətçilər və borcalanların davranışı bank biznesinin davamlılığına kifayət qədər təsir göstərir. Biz istəyirik ki, həm vəsaitlərin yerləşdirilməsi, həm də onların kredit şəklində cəlbi ilə bağlı qərarlar şüurlu surətdə qəbul olunsun. Xüsusilə də, kreditləşmədə öz-özünə əmələ gələn bir qərar olmasın, ölçülüb-biçilmiş olsun. Maliyyə savadlılığı banklar və müştərilər arasında münasibətləri xeyli dərəcədə sadələşdirə və eyni zamanda daha şəffaf edə bilər.

- Sizcə, Azərbaycan bank sistemi yüksək rəqabət üzündən və gəlirlərin azalması şəraitində fəal konsolidasiya dövrünə daxil olmağa hazırdırmı? Rəqibləriniz tərəfindən biznes aktiv surətdə iriləşərsə, “Unibank”ın strategiyası necə olacaq?

- Ölkəmizin bank sektorunda rəqabət, doğrudan da, çox yüksəkdir. Bazarda çoxlu sayda kiçik bankların olmasını, yeni xarici və yeni sahiblərin əlinə keçmiş köhnə bankların təcavüzkar ekspansiyasını, özəl depozitlərin artımını və yaxşı müştərilərin məhdudluğunu müşahidə etmək olar. Bütün bunlar bank bazarında rəqabəti artıran amillərdir. Və bu rəqabətin getdikcə daha da artacağı tendensiyası var. Lakin bank sektorunun kredit təsisatların birləşməsi hesabına möhkəmlənməsi barədə danışmaq hələ tezdir. Zənnimcə, burada əsas amil psixoloji faktordur. Bu, əsas sahibkarların tərəfdaşlıq şəraitində işləməyə hazır olmamasıdır. Bildiyiniz kimi, bazarda hələ ki ən uğurlu konsolidasiya nümunəsi “Unibank”ın yaradılmasıdır. Lakin bizim bazar üçün unikal təcrübəmizin olmasına baxmayaraq, biz də inkişafın bu cür variantını nəzərdən keçirmirik. Hazırda daha çox filial şəbəkəmizin genişlənməsinə və bazarın bizim üçün yeni olan seqmentlərinin mənimsənilməsinə ümid edirik.

Tural Rüstəmli

Zaman.-2011.- 29-30 mart.- S.12.