Əziz Mustafanın “Günah”ı

Həmkarımız Əziz Mustafa mərhum müğənni Şahnaz Əliyevaya həsr etdiyi “Şahdağın nəğməkar qızı” kitabından sonra oxucularının görüşünə bu günlərdə yeni əsəri - “Günah”ı ilə gəlib. Bəri başdan qeyd edək ki, “Günah” onu əlinə alanları elə ilk sətirlərindən özünə cəlb edir. Odur ki, “Günah”ı, necə deyərlər, birnəfəsə oxumaq mümkündür.

Əsərdə əksəriyyətimizə tanış olan kənd həyatı əksini tapıb. Elə onun süjet xəttini də kəndin baş həkimi, iki qız atası Çingizin və tibb bacısı, iş adamı Səlimin həyat yoldaşı Nərgizin şeytana uyaraq günah işlətmələri təşkil edir. Elə bir günah ki, ondan xilas olmağın yeganə yolu ancaq tövbədir. Allah tövbəni qəbul edəndir. Amma sonradan məlum olur ki, onların tövbəyə gedən yolları da bağlanıb. Məhz bu günah ucbatından onların, xüsusilə, Çingizin başı çox bəlalar çəkir: o, dəfələrlə ölümlə üzləşir. Onu bu bəlalardan anasının ruhu xilas edir. Son anda Çingiz Nərgizlə birgə öz doğma ocağını tərk etmək məcburiyyətində qalır... Bəs sonra müəllif hadisələri necə cərəyan etdirir? Bu suala cavab tapmaq üçün “Günah”a üz tutmağınız məsləhətdir. Əks halda, bu namus məsələsinin necə yuyulduğundan xəbərsiz olacaqsınız. Bircə onu qeyd etmək istəyirik ki, əsər gözlənilməz sonluqla bitir.

Əziz Mustafa hadisələri pərakəndə, sistemsiz təsvir etmir. Vahid bir xətt ətrafında inkişaf etdirir. O, fikrini oxucuya tam aydınlığı ilə çatdırmaq üçün müqəddəs kitabımız olan “Quran”dan, eləcə də xalq yaradıcılığından istifadə edir. Məsələn, təmizlikdən və məsumluqdan söz düşəndə o, Nərgizin dili ilə şanapipik quşu ilə bağlı rəvayətə müraciət edir. Yeri gəlmişkən, müəllifin təbiət lövhələri də uğurlu alınıb. Əsərdə təbiət təsvirləri də üstünlük təşkil edir. Əziz Mustafa təbiət təsvirlərini gözəllik xatirinə yaratmır, onları hadisələrin gedişi ilə əlaqələndirir. Əsərdə əhvali-ruhiyyə təsvirləri, yəni surətlərin nigarançılığı, məyusluğu da müəllif tərəfindən ustalıqla canlandırılıb.

Əziz Mustafa klassiklərimizdən də bəhrələnməyə çalışıb. Belə ki, Səlimin onun evi qarşısına yığışan camaatı sakitləşdirməsi səhnəsində Kefli İsgəndərin priyomu müəllif tərəfindən özünəməxsus şəkildə verilib. Bütün bunları isə Əziz Mustafanın ədəbiyyatımızı, tariximizi dərindən bilməsinə dəlalət edir.

Müəllifin dili də canlıdır. Necə deyərlər, dumduru xalq dilidir. Bu mənada kitabı oxuyarkən sanki bir adamın söylədiyi hekayətə qulaq asırsan. Özün də bilmədən hadisələrin iştirakçısına çevrilirsən. Müəllifin qənaətinə görə, yaşadığımız ağrıların hamısında bir hikmət var. Bir də, məhəbbət elə bir bəladır ki, o bəzən heç sərhəd də tanımır...

Əziz Mustafanın “Günah”ı mənə romandan çox, povest təəssüratı bağışladı. Çünki əsərdə süjetin inkişafı Çingiz və Nərgizin başına gələn hadisələrlə bağlıdır. Doğrudur, əsərdə Səlim-Asya xətti də var. Lakin bu xətt də əsərin ümumi süjetinin tərkib hissəsidir, yəni onu tamamlayır.

Qeyd edək ki, müəllifin özünün dediyi kimi, “Günah” onun sırf təxəyyülünün məhsulu deyil, yəni əsərdə baş verənlər həyatdan götürülüb. Bu mənada onların prototipləri də olub.

Kitabı mütaliə edərkən ondakı dramaturji materialı, dramatizmi də duymamaq mümkün deyil. Ümid edirəm ki, “Günah” bizim peşəkar rejissorlarımızın gözündən yayınmayacaq. Və “Günah” nə vaxtsa özünün səhnə həllini də tapacaq.

Əziz Mustafa hazırda yeni bir əsər - “Sən kimsən, qoca”? povesti üzərində işləyir. Onu də elə bu il oxucularına təqdim etmək niyyətindədir. Dediyinə görə, o, ömrünün sonuna kimi belə “günahlar” işlətməkdə davam edəcək və öz oxucularını sevindirəcək. Təki belə günahlarınız olsun, Əziz bəy!

Məlumat üçün bildirək ki, Əziz Mustafa 1957-ci ildə Şəkinin Baş Göynük kəndində anadan olub. İndiki Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin mədəni-maarif fakültəsini bitirib. Uzun müddət müxtəlif sahələrdə fəhlə kimi çalışıb. Ötən əsrin doxsanıncı illərindən isə dövri mətbuatda fəaliyyət göstərir. Hazırda çalışdığı “Zaman-Azərbaycan”la taleyini 1994-cü ildən bağlayıb.

QVAMI MƏHƏBBƏTOĞLU

Zaman.- 2011.- 29-30 sentyabr.- S.8.