“Əshabi-Kəhf” ziyarətgahı

MƏRDAN QURBANOV

“Əshabi-Kəhf” mağara əhli, mağara sakinləri mənasına gəlir. “Qurani-Kərim”də bu hadisə haqqında “Kəhf” surəsində məlumat verilir.

Bu surədə bir vaxtlar bir bölgənin zalım rəhbərlərindən xilas olmaq üçün bir mağaraya sığınan, Allahın möcüzəsi olaraq üç yüz il yatdıqdan sonra oyanan bir qrup gəncdən bəhs edilir. (Kəhf surəsi 9-26-cı ayələr) Bu hadisənin e.ə. təxminən 250-ci ildə romalıların Hz. İsaya inanan möminlərə qarşı amansız işkəncələr edilən dövrə təsadüf edildiyi ehtimal olunur. Rəvayətə görə, 300 il yuxuya gedən gənclər oyandıqda xristianlıq yayılaraq Bizans imperiyasının rəsmi dini olmuşdu. Lakin gənclər özlərinə yad dünyanı görüb, yenidən əbədi yuxuya getmişlər.

Hadisənin harada baş verdiyi dəqiq məlum deyil. Dünyanın bir sıra bölgələrində “Əshabi-Kəhf” adı ilə tanınan mağaralar var ki, onların da “Qurani-Kərim”də adı keçən mağara olduğu iddia edilir. Daha çox ehtimal olunan yerlər arasında Türkiyənin Efes şəhərinin, Fələstinin və Azərbaycanın Naxçıvan şəhərinin də adı çəkilir. Bu məsələ Qurani-Kərimin 18-ci surə, 17-ci ayəsində belə açıqlanır: “Baxsaydın, günəşin mağaranın sağ tərəfindən doğub meyil etdiyini, sol tərəfdən onlara toxunmadan batdığını, onların da mağaranın genişcə bir yerində olduqlarını görərdin...”. Mağaranın içərisinə girəcəkdən baxarkən, yəni girişdən sağ və sol nəzərdə tutulur, məhz Naxçıvandakı Əshabi-Kəhf ziyarətgahında içəri girən adamın sağı gündoğana düşür. Qurani-Kərimdəki bu fikirlər mağaranın Naxçıvanda olmasını sübut edir. “Beləcə insanları onlardan xəbərdar etdik ki, Allahın vədinin haqq olduğunu, qiyamətin şübhə götürməz olduğunu bilsinlər. Bu sırada onlar aralarında “Əshabi-Kəhf”in vəziyyətini araşdırırdılar. Dedilər ki: “Üzərlərinə bir bina tikin. Rəbbləri onları daha yaxşı bilir”. Onların vəziyyətinə vaqif olanlar isə: “Bizlər kəsinliklə onların yan başlarında bir məscid tikəcəyik” - dedilər. Naxçıvandakı “Əshabi-Kəhf” də, indiki məscid də qeyd olunanların yaxınlığındadır. Mağaranın quruluşu, təbii coğrafi şəraiti ilə tanışlıq buranın ilkin yaşayış məskənlərindən biri olmasını söyləməyə imkan verir. Mağarada qışın soyuğundan, yayın istisindən qorunmaq üçün hər cür şərait var. Son illərə qədər mağaranın girəcəyindən çıxan bulaq içməli suyu tam təmin edə bilirdi. İndi bulaq quruyub. Mağaradakı təbii sığınacaqlar ayrı-ayrı otaqları xatırladır. Uzun illər yandırılmış tonqalların təsirindən divarlar xeyli qaralmışdır. Buranın təbii girişi çox çətin keçilə bilən, sürüşkən qayadan ibarət idi ki, bu da mağaradakıları düşmənlərin və vəhşi heyvanların hücumundan qoruyurdu. Ərazi bütövlükdə qayalar və daşlardan ibarət olmasına baxmayaraq, burada çoxlu ağac və kollar var. Bu gün “Əshabi-Kəhf ziyarətgahı” dini-mədəni abidə kompleksi Azərbaycanda tanınmış dini turizm obyektidir. Hər gün yüzlərlə insan bu ocağa gələrək ziyarət edir. Allah yolunda qurbanlar kəsir. İlin hansı dövründə olursan ol, burada əcnəbi turistlərə rast gəlmək mümkündür. Son illərdə “Əshabi-Kəhf”də iki dəfə abadlıq, bərpa işləri aparılıb, zəvvarlar üçün rahatlıq yaradılıb, 13 km məsafədə rahat yol salınıb.

Ziyarətgahda qara daş, yəni meteorit də var. Bu daşın göydən nə zaman və necə düşməsi haqqında məlumat yoxdur. “Əshabi-Kəhf” ziyarətgahında olan məsciddə iki yazılı daş var. Onlardan birinin tarixi bəlli olmasa da, digəri 1109-cu ilə aiddir. Üzərində Qurani-Kərimin “Kəhf” surəsinin ayələri yazılan bu daşlar Naxçıvan xanlığı tərəfindən qoyulub. Çox təəssüf ki, Azərbaycanda yerləşən bir çox ziyarətgahlarda olduğu kimi, burada da insanlar İslam dini ilə heç bir əlaqəsi olmayan dini ayinlər keçirirlər. Bəziləri ziyarətgah ərazisində yerləşən dar cığırdan keçərək arzularına çatacaqlarına inanır, bəziləri isə “damcıxana” deyilən yerdə oturub saatlarca başına damcı düşəcəyini gözləyir. “Damcıxana” məscidin yuxarı tərəfində, bir neçə metr hündürlükdə yerləşir. Açıq salon şəklində olan həmin yerdə tavandan su damır. Həm xəstələr, həm də hər hansı bir arzusu olan niyyət edib oturur. Damcının başa və ya çiyinə düşməsi niyyətin tez hasil olacağı, aşağı ətraflara, bədənin hər hansı bir yerinə düşməsi isə nisbətən gec hasil olacağı kimi yozulur. Damcı düşməsə, deməli, niyyət qəbul olunmur. Heç bir dini əsası olmayan bu ayinlər insanların məlumatsızlığından irəli gəlir. “Əshabi Kəhf” ziyarətgahının rəsmi internet səhifəsində bu sözlərə yer verilib: “Toplanmış materiallar sübut edir ki, bura gələnlərin əksəriyyəti əməl edilən adət və inancların ata-babadan qalma olduğunu söyləməklə əsl mahiyyətini bilmirlər. Hansı ki inancların, demək olar ki, hamısı çox qədim tarixə malik olmaqla, xalqımızın qan yaddaşında yaşadılan, Naxçıvanda qədim türklük pasportunu daş çağından günümüzə qədər qoruyub saxlayan, heç bir dinin dəyişə bilmədiyi mənəvi sərvətimizdir.” Bu cümlələr bir daha bu ayinlərin İslam dini ilə heç bir əlaqəsi olmadığını təsdiqləmiş olur.

Daş, qaya parçalarını öpərək onlardan nəsə gözləmək çox gülməli göründüyü qədər təəssüf edicidir. Hansısa ziyarətgahın ətrafındakı bir daşı, qayanı öpmək, ağaclara ip bağlamaq kimi ayinlərə əksər müsəlman ölkələrində rast gəlmək mümkündür. Halbuki bu ziyarətgahlar yalnız Allaha dua etmək, ondan imdad diləmək üçün bir vasitə olmalı, Onun yerini tutmamalıdır.

Zaman.-2011.- 10-12 sentyabr.- S.5.