Dünyanın alınan və satılan kəşfiyyatçıları (1)

İngilis casusun mühüm sənədlə ələ keçirildiyi barədə dərhal Vaşinqtona şəxsən məlumat verdilər. Eyni zamanda hər yerdə dostları olan Arnold da Andrenin ələ keçirildiyini öyrəndi. Bu onun üçün ölüm demək idi. Çünki Andrenin onu ələ verəcəyi generala aydın idi. Ona görə də vaxt itirmədən dərhal atına minərək tələm-tələsik cəbhə xəttini keçdi və qaçaraq ingilislərə sığındı. Andre sorğu-suala tutulan zaman məlum oldu ki, gizli məlumatları ona general Benedikt Arnold verib. Bundan xəbər tutan Corc Vaşinqton əsəbi halda: - Əgər müharibədə saysız hesabsız qəhrəmanlıqlargöstərən general da satqın, düşmən casusu çıxırsa, onda mən kimə inanım? -deyə var gücü ilə bağırmışdı.

Bəşər tarixində casuslar qədər başıbəlalı və macəralı, eyni zamanda hər hansı bir dövlətin məhvində ordudan çox iş görən ikinci peşə sahibləri tapmaq çətindir. Bu baxımdan hələ lap qədimlərdən casuslar düşmən ölkənin mühüm dövlət sirlərinin ələ keçirilməsində əvəzsiz xidmətlər göstəriblər. Ona görə də onların xidmətləri həmişə mənsub olduqları dövlətlər tərəfindən yüksək qiymətləndirilib. Bu çərçivədə də düşmən tərəfindən ələ keçirilmiş məşhur casusların azad edilməsi üçün onun xidmət etdiyi dövlətlər tərəfindən ağlasığmaz addımlara belə əl atılıb. Amma bəzən bu, ələ keçirilən casusların faciəli şəkildə ölümünə yol açıb, bəzən də olduqca gülməli hadisələr baş verib. Bəzən də dövlət başçılarının ən çox inandıqları adamların belə sonda düşmən casusu olduğu aşkar edilib. Belə casuslardan biri də ABŞ-ın müstəqilliyinin xaç atası hesab edilən Corc Vaşinqtonun ən yaxın silahdaşı və sevimlisi, müstəqillik uğrunda aparılan mübarizənin qəhrəmanlarından biri olan general-mayor Benedikt Arnolddur. ABŞ-ın müstəqilliyi uğrunda ingilislərə qarşı aparılan mübarizədə qeyri-adi qəhrəmanlıqlar göstərən Arnold bütün amerikalıların azadlıq qəhrəmanı simvoluna çevrilmişdi. Onun adı gələndə ingilis əsgərləri dərhal silahı yerə ataraq təslim olurdular. Çünki Arnold müharibədə məğlubiyyət nə olduğunu bilmirdi. Corc Vaşinqton belə, onun qəhrəmanlığı önündə baş əyərək: “Bir Arnold on min ingilis əsgərinə bərabərdir. İngilislər onun adı gələndə tir-tir əsirlər”,-demişdi. Ona görə də Corc Vaşinqton Arnolda general-mayor rütbəsi vermiş və onu ingilislərlə döyüşün ən qızğın yerinə göndərmişdi. Arnold ən çətin tapşırıqların öhdəsindən belə asanlıqla gəlirdi. Bir sözlə, Arnold Vaşinqtonun ən inanılmış iki adamından biri idi. Amma gözlənilmədən Arnold varlanmaq həvəsinə düşdü və bununla bağlı əlinin altında olan ordunun ehtiyaclarının ödənilməsi məqsədi ilə ona etibar edilən maliyyə vəsaitini öz şəxsi maraqları üçün xərcləməyə başladı.

Günlərin birində Arnoldun maliyyə fırıldaqları barədə Corc Vaşinqtona xəbər verdilər. O isə özünün sevimlisi haqqında deyilənlərə baş qoşmayaraq, adıçəkilən məsələnin araşdırılmasını müharibə başa çatandan sonraya saxlamışdı. Lakin günlərin birində Vaşinqtonun ehtiyatla Arnolddan ordunun ehtiyaclarına ayrılan pulların necə xərcləndiyini, əlavə vəsaitə ehtiyac olub-olmadığını soruşdu. Arnold dərhal anladı ki, onun maliyyə fırıldaqlarından ali baş komandanın (Vaşinqtonun) xəbəri var və buna görə onu bağışlamayacaqlar. Ona görə də özünü gözləyə biləcək təhlükədən sığortalamaq üçün yollar axtardı və sonda gələcəkdə qaçıb sığınmaq məqsədi ilə düşmən ingilislərlə əlaqə qurdu. Arnoldun ingilislərə əl açması qarşı tərəf üçün gözlənilməz olmuşdu və onlar dərhal bunu qiymətləndirərək, Arnolddan casus kimi istifadə etmək qərarına gəldilər. Arnoldun ingilislərin bu təklifini qəbul etməkdən başqa çarəsi qalmamışdı. Çünki başqa çıxış yolu yox idi. Beləliklə, Arnold öz canını xilas etmək naminə nifrət etdiyi düşmənlərinin xeyrinə casusluq etməyə başladı. Nəticədə tezliklə Vaşinqtonun komandanlığı altında olan ordu ağır itkilər verərək geri çəkilməyə başladı. İngilislər Arnoldun vasitəsilə Vaşinqtonun ən gizli hücum əməliyyatlarından xəbər tutur və dərhal onlara gözlənilməz zərbələr endirərək məğlubiyyətə uğradırdılar. Vaşinqton ətrafındakılardan kimlərinsə onu satdığını anlayırdı, ancaq onun Arnold ola biləcəyi ağlına belə gəlmirdi.

Sirr açılır

Vaşinqton ətrafındakılardan kimlərin ona xəyanət edə biləcəyi barədə gecə-gündüz fikirləşərkən gözlənilməz bir təsadüf onun köməyinə çatdı. 1780-ci il sentyabr ayının 22-də Arnold ilə gizli əlaqə saxlayan ingilis kəşfiyyatının mayoru və Böyük Britaniya Silahlı Qüvvələrinin baş komandanının adyutantı Con Andre gizli şəkildə cəbhə xəttini keçərək onunla görüşdü. Arnolddan Vaşinqtonun cəbhə xəttində planlaşdırdığı növbəti hücum əməliyyatı haqqında məlumat alan Andre geri qayıtdı. O, Arnoldun xüsusi hücum əməliyyatı haqqında verdiyi planı çəkməsində gizlətmişdi. Andrenin cəbhə xəttini sərbəst keçə bilməsi üçün Arnold ona özünün imzası olan xüsusi buraxılış vərəqi vermişdi. Qoşunların təmas xəttində çayı keçmək istəyərkən patrul onu saxladı. Andre Arnold tərəfindən imzalanan buraxılış vərəqini əsgərə təqdim etdi. Amma onun bəxtindən patrul savadsız idi və onu buraxılış vərəqi deyil, Andrenin təzə geyimi və ayağındakı o dövr üçün qiymətli hesab edilən dəri çəkmələri maraqlandırırdı. Ona görə də o, Andredən paltarlarını və çəkməsini soyunaraq verməsini tələb etdi. Andrenin başqa çıxış yolu yox idi və o, əsgərin dediklərinə əməl etməli oldu. Andre çəkmələrini çıxararkən Arnoldun verdiyi gizli məlumatlar olan sənədi əsgər gördü. Dərhal da hiss etdi ki, qarşısındakı elə-belə adam deyil. Ona görə də onun paltarlarını və çəkməsini ələ keçirmək fikrindən vaz keçərək, Andreni qarşısına salaraq hərbi komendantlığa gətirdi. Araşdırma zamanı məlum oldu ki, bu, düşmən tərəfə Vaşinqtonun növbəti hücum əməliyyatı barədə ötürülən sənəddir.

İngilis casusun mühüm sənədlə ələ keçirildiyi barədə dərhal Vaşinqtona şəxsən məlumat verdilər. Eyni zamanda hər yerdə dostları olan Arnold da Andrenin ələ keçirildiyini öyrəndi. Bu onun üçün ölüm demək idi. Çünki Andrenin onu ələ verəcəyi generala aydın idi. Ona görə də vaxt itirmədən dərhal atına minərək tələm-tələsik cəbhə xəttini keçdi və qaçaraq ingilislərə sığındı. Andre sorğu-suala tutulan zaman məlum oldu ki, gizli məlumatları ona general Benedikt Arnold verib. Bundan xəbər tutan Corc Vaşinqton əsəbi halda:

- Əgər müharibədə saysız hesabsız qəhrəmanlıqlar göstərən general da satqın, düşmən casusu çıxırsa, onda mən kimə inanım? -deyə var gücü ilə bağırmışdı.

Vaşinqtonun göstərişi ilə hərbi məhkəmə Andreni ölüm cəzasına məhkum etdi. Bundan xəbər tutan ingilislər Andrenin azad edilməsi üçün Corc Vaşinqtona külli miqdarda pul, həmçinin onu əsir düşən onlarla zabitlə dəyişməyi təklif etdilər. Ancaq Vaşinqton Andrenin əvəzində Arnoldun verilməsini tələb edirdi. İngilislər isə buna razı olmadılar. Nəticədə Andreni dar ağacından asdılar.

Düşmən tərəfə qaçan Arnoldu satqınlığına görə ingilislər tez-tez ələ salır, onu təhqir edirdilər. Xüsusilə zabitlər sanki Arnoldun əsəbləri ilə oynamaqdan həzz alırdılar. Çünki Arnold vaxtılə onlara ən ağır zərbələr vuran bir general idi və o vaxt ingilislər onu ələ keçirərək parça-parça etmək niyyətində idilər. İndi onlar keçmiş düşmənlərindən onu ələ salmaqla qisas alırdılar. Arnold da belə təhqirlərdən boğaza yığılmışdı. Ona görə də günlərin birində onu təhqir edən zabiti duelə çağıraraq öldürdü. Amma yenə də ingilislər onu ələ salmaqda, təhqir etməkdə davam edirdilər. Bunu görən Arnold daha iki dəfə onu ələ salan zabitləri duelə çağıraraq öldürdü. Yalnız bundan sonra zabitlər Arnolda sataşmağa ürək etmədilər. Əvəzində Arnold hara gedirdisə, onunla soyuq davranılırdı. İngilislər öz casusları olsa belə dünənki düşmənlərini bağışlaya bilmirdilər. Ona görə də Amerikanın azadlığı uğrunda misilsiz qəhrəmanlıqlar göstərən Arnold həyatını vətəndən uzaqlarda qəm-qüssə, kədər içində və tənha şəkildə başa vurdu.

Zaman.- 2011.-10-12 sentyabr.- S. 7.