"Məni hər gün Xocalıda yandırırlar, ata"

Üz-üzə oturmuşuq - nə o danışa bilir, nə də mən. Əslində mənim üçün onu danışdırmaq, yaralarının közünü yenidən qoparmaq çətindir.

"Zaman Azərbaycan", uşaq ikən Xocalı faciəsinin ağrılarını yaşayan və Bakıdakı “Qızılqum” sanatoriyasında məskunlaşan Xəzangül Əmirova haqqında yazır.

Sözün düzü, hərdən mənə elə gəlir ki, biz hər dəfə Xocalı faciəsi ərəfəsində onsuz da yaraları göynəyən və ömürlərinin sonlarına kimi o dəhşətli anları unutmayacaq bu insanlara yenidən keçmişlərini xatırlatmaqla böyük bir günah işlətmiş oluruq. Bunu Xəzangül xanıma söyləyəndə o, başını qaldıraraq üzümə baxır. Gözlərində dərin bir kədər var və mənə elə gəlir ki, o, bu dəqiqə ağlayacaq. Ancaq əksinə olur, Xəzangül xanım gözləmədiyim bir halda:

- Yox, bu, bizim faciəmiz, erməni vəhşiləri tərəfindən başımıza gətirilən və dünyada tayı-bərabəri olmayan bir barbarlıqdır. Bunu hamı bilməlidir, qoy, bu gün erməniləri dəstəkləyənlər, heç olmasa, bir anlığa özlərini bizim yerimizə qoysunlar, gözlərinin qarşısında atalarının, övladlarının yandırıldığı, süngülərə keçirildiyi səhnəni təsvir etsinlər. İnanmıram ki, onların ürəyi belə bir vəhşətə tab gətirsin. Bir də gələcək nəsillərin, məsum uşaqların gözləri qarşısında bir daha anaları, ataları, bacı-qardaşları, məsum körpələr qətlə yetirilməsin, odlara atılmasın deyə, bunları hər gün xatırlatmalıyıq,-deyir.

Sonra Xəzangül xanım Xocalıda keçirdikləri dəhşət dolu günlərdən danışmağa başlayır. Bu, ürəkləri sızıldadan, anası və bacısının öldürülməsinin şahidi olan, atası isə gözləri qarşısında yandırılan və o vaxt cəmi 8 yaşı olan bir qızcığazın faciəli həyatıdır...

... Onda mən də çoxları kimi dəcəl, atalı-analı xoşbəxt uşaqlardan biri idim. Üç bacı - mən, Nigar, Yeganə və bir də 8 aylıq körpə qardaşım Vüsal, anam Raya və atam Təvəkküllə ən gözəl günlərimizi yaşayırdıq. Atam bizi çox əzizlər, başımıza dolanardı. Amma mən son vaxtlar onun gözlərini həmişə qəmli görərdim. Bizi əzizləyəndə, deyib-güləndə belə mənə elə gəlirdi ki, atamın bir üzü güləndə, digəri ağlayır... Bunun səbəbini sonralar bildim...

Söhbətin bu yerində Xəzangül xanımın səsi titrəyir, danışa bilmir, sinəsi qalxıb-enir. Mənə elə gəlir ki, o, artıq danışa bilməyəcək. Bu dünyada insan üçün atasının gözləri qarşısında yandırılmasını görməkdən dəhşətli şey ola bilməz. Övladlarının gözləri qarşısında atasını, anasını və ya valideynləri görə-görə onların körpələrini yandırmaq, odlara atmaq, süngüyə keçirmək, gözlərindən divara mıxlamaq kimi vəhşilikləri yalnız insanlıq simasını itirən ermənilər edə bilərdilər və Xocalıda onlar bunu etdilər də..

Bir azdan sonra Xəzangül xanım yenə danışır. Onun səsindəki yanğıya isə dözmək heç də asan deyil...

- O vaxt birinci sinifə getmişdim,- deyir, Xəzangül xanım, - onda mənə elə gəlirdi ki, dünyanın ən xoşbəxt insanıyam. Ancaq, sən demə, mənim bu xoşbəxtliyim uzun sürməyəcəkmiş. Başımıza hər gün güllələr yağırdı. Bəzən güllə yağışı dərsləri sona kimi keçməyə bizə imkan vermirdi. Onda bu dəhşətli günlərin müvəqqəti olacağını və tezliklə buna son qoyulacağını düşünürdük. Amma hər şey tərsinə oldu...

Fevralın 25-dən 26-na keçən gecə erkən yatmışdıq. Güllə səsinə oyandıq. Mən pəncərədən çölə baxdım. Sanki yer də, göy də od tutub yanırdı. Əlimizə keçən paltarlarımızı geyinərək küçəyə çıxdıq. Ancaq hara gedəcəyimizi bilmirdik. Kortəbii şəkildə meşəyə üz tutduq. Xilas olacağımıza ümid edirdik. Amma meşəyə çatmamış qardaşımı əmizdirən anamı güllə ilə vurdular. Onun ardınca güllə Yeganəyə dəydi. Biz dəhşət içində idik və nə edəcəyimizi bilmirdik. Əntiqə nənəm özünü toplayaraq anamın qanlı döşləri ağzında olan körpə qardaşımı götürmək istədi. Qardaşım isə anamın qanlı döşlərini ağzından buraxmaq istəmir, fəryad qoparırdı. Mən dəhşət dolu bu səhnəni ömrümün sonuna kimi unuda bilməyəcəyəm... Nənəm çətinliklə onu anamın qanlı sinəsindən ayıra bildi. Həmin an mən ağlaya-ağlaya can verməkdə olan Yeganəni yerdən qaldırmaq istədim. Atam məni zorla bacımdan ayıraraq əlimdən tutdu və biz meşəyə doğru qaçmağa başladıq. Həmin anlarda da hər yandan güllə yağırdı. Amma meşədə də, sən demə, insan qatilləri bizi gözləyirlərmiş. Meşəyə çatar-çatmaz yenidən güllə yağışına düşdük. Atam məni və bacımı yerə yıxaraq bizi qorumaq üçün özünü üstümüzə atdı. Lakin az keçməmiş ermənilər başımızın üstünü alaraq bizi vəhşicəsinə döyməyə başladılar. Sonra al-qan içində olan bizləri ayağa qaldırıb Əsgərana apardılar. Amma nənəm və 8 aylıq qardaşım aramızda yox idi. Əsgəranda atamı və bir neçə kişini bizdən ayırdılar. Həmin gecə mən səhərə kimi yata bilmədim. Gözümü yuman kimi anamın qanlı sinəsini və ondan ayrılmaq istəməyən qardaşımı və bir də vurularaq yerdə can verən bacımı görürdüm. Amma həmin gecə hələ bilmirdim ki, sabah məni daha dəhşətli bir faciə gözləyir...

Səhər bizi çölə çıxardılar. Soyuqdan hamımız titrəyirdik. Birdən gözüm ağaca sarılmış atama sataşdı. Üzü tüklü, insandan daha çox vəhşi heyvanı xatırladan əli silahlı ermənilərdən biri atamı vəhşicəsinə təpikləyirdi. Mən fəryad qopararaq atama tərəf qaçdım. Ermənilərdən biri məni tutaraq yerə yıxdı. Mən var gücümlə qışqırırdım: - Atamı döyməyin, atamı döyməyin...

Mənə məhəl qoyan yox idi. Erməni mənim qolumdan tutaraq qadınların üstünə fırıldatdı. Onlar məni tutmayıb, yerə düşsəydim bəlkə də sağ qalmayacaqdım. Biz böyük həyəcanla nə baş verəcəyini gözləyirdik. Saqqallı erməni atama:

- De ki, Qarabağ ermənilərindir, səni buraxaq,- dedi.

Döyülməkdən üst-başı qan içində olan atam isə başını dik tutmağa çalışaraq xırıltılı səslə:

- Qarabağ heç vaxt ermənilərin olmayıb və olmayacaq,-dedi.

Atamdan gözləmədiyi cavabı alan saqqallı erməni var gücü ilə yenidən onun qarnını təpikləməyə başladı. Bir azdan o atama:

- Sənin uşaqların da buradadır. Qarabağ ermənilərindir, de, səni də, uşaqlarını da buraxaq, yoxsa nə özünə, nə də uşaqlarına rəhm etməyəcəyik, - dedi.

Atam bu dəfə də dedi:

- İstəyirsiniz hamımızı öldürün, Qarabağ Azərbaycanındır, bunu bilin, murdar köpəklər...

Saqqallı geriyə çəkildi. Əvvəlcə mən onun nə etmək istədiyini başa düşə bilmədim. Yalnız onun əlində kibrit çöpünü görəndə atamı yandıracağını anlayaraq dəhşətə gəldim. Həmin an məni tutub zorla saxlayan qadınların əllərindən çıxaraq yenidən atama doğru qaçdım:

- Atamı yandırmayın, onu buraxın, - deyə fəryad etməyə başladım. Atama çatar-çatmaz məni saqqallılardan biri tutaraq saxladı. Həmin an da ağzıma güclü bir zərbə dəydi. Zərbənin təsirindən ağzımdan, burnumdan qan fışqırmağa başladı. Amma mən bu zərbənin ağrısını, ağız-burnumdan axan qanı hiss etmir, var-gücümlə od tutub yanan atama doğru dartınır və nalə çəkirdim. Saqqallı erməni məni bərk-bərk tutaraq buraxmırdı, atamsa yanmaqda davam edirdi. Onun ürək sızıldadan iniltilərini eşitdikcə ürəyim parça-parça olurdu... Bu dünyada atasının gözü qabağında yandırılmasını, onun əzab dolu iniltilərini eşitməkdən dəhşətli şey ola bilməz. Adını insan qoyan heç bir kəs körpə övladlarının gözü qabağında atasını yandırmaq kimi bir vəhşətə əl ata bilməz. Amma insanlıq simasını itirən ermənilər bunu etdilər. Yanğın gücləndikcə atamın iniltiləri daha da artırdı. Mən bu dəhşətə tab gətirə bilməyib bayıldım... Özümə gələndə key kimi olmuşdum və bir müddət ətrafımda baş verənləri anlamaqda çətinlik çəkdim. Bir neçə gün sonra bizi ermənilərlə dəyişdirərək Ağdama gətirdilər. Burada girovluqdan azad edilən çoxlu adam vardı. Onların arasında nənəmi və onun qucağında hələ də paltarından anamın qanı getməmiş səkkizaylıq qardaşımı gördüm... Başımıza çox şeylər gəldi, qardaş. Talenin hökmü ilə Bakıya, “Qızılqum” sanotoriyasına gəlib çıxdıq. Burada böyüdüm, ərə getdim, bir oğlum var. Bunlar unudulası mümkün olmayan dərddir, qəbirdə də bizi yandıracaq. Bilmirəm, bəlkə də kimlərinsə yadına Xocalı dəhşətləri hər il fevral ayı gələndə düşür. Amma bizlər o günlərin ağrısını hər gün yaşayırıq. Gücüm yalnız: - Səni Xocalıda ermənilər bir dəfə yandırdılar, məni isə hər gün yandırırlar, ata - deyə nalə çəkməyə çatır...

Sözardı. Xəzangül Əmirova hazırda həyat yoldaşı, oğlu, həmçinin Xocalıda donaraq sonradan ayaqları kəsilən bacısı Nigarla birlikdə Xəzər rayonundakı “Qızılqum” sanatoriyasında məcburi köçkün həyatı yaşayır. O vaxt öldürülən anasının qana batan döşlərini ağzından heç cür buraxmaq istəməyən Vüsal Əmirov isə 21 yaşlı bir gəncdir və ailə həyatı qurub...

Mustafa Əziz

Zaman.-2012.-11-13 fevral.- S13.