Vətəni sevmək nümunəsi
göstərin qəhrəman
Mayın 9-da dünya ölkələri
Almaniya üzərində
qələbənin 67-ci ildönümünü
qeyd edəcəklər. Bu qələbədə Azərbaycanın
da böyük xidmətləri olub.
Bu gün qürurla və fəxrlə deyə bilərik: Azərbaycan nefti olmasaydı, SSRİ adlı
bir imperiya müharibədə qələbə
çala bilməzdi və dünya xalqları dəhşətli
fəlakətlə üz-üzə
qalardı. Bu müharibədə Azərbaycan
300 min nəfər oğul
və qızlarını
itirdi, bir o qədər də müharibədən əlil
və yaralı qayıtdı.
Azərbaycan övladları düşmən
üzərində qələbə
çalma naminə öz şirin canlarından belə keçdilər və döyüş meydanlarında
qeyri-adi, misilsiz qəhrəmanlıqlar göstərdilər.
Onlardan biri də Sovet
İttifaqı Qəhrəmanı,
əslən Şuşadan
olan Xəlil Məmmədovdur.
Almaniya SSRİ adlı
imperiyanın üzərinə
hücum edəndə
Xəlil Məmmədov
da səfərbərliyə
alınaraq müharibəyə
göndərildi. Payızda onun xidmət
etdiyi diviziyanı Qafqaz cəbhəsinə göndərdilər. 1942-ci
ilin dekabr ayında Xəlil Məmmədovun xidmət etdiyi tank batalyonu hərbi dənizçilərlə
birgə Feodosiya rayonunda Krıma çıxdı. Krım uğrunda
gedən döyüşlərdə
o yaralandı. Döyüşlərdə
göstərdiyi şücaətlərə
görə X. Məmmədovu
“Qırmızı Ulduz”
ordeni ilə təltif etdilər.
O, tank komandiri kimi öz döyüşçülərinə
münasibətdə olduqca
tələbkar, eyni zamanda qayğıkeş idi və buna
görə onu çox sevirdilər. 1943-cü ildə Qafqaz uğrunda gedən döyüşlərdə
qəhrəmanlığına görə, Xəlili ikinci dəfə “Qırmızı Ulduz” ordeni ilə təltif etdilər. 1943-cü ildə Cənub-Qərb cəbhəsinin
ön hissələri
Zaporojye şəhərinə
yaxınlaşdılar. Düşmən şəhər ətrafında
möhkəm müdafiə
sədləri qurmuşdu.
Amma bu, Məmmədovun tankçılarını ruhdan
salmadı. Məmmədovun komandanlıq etdiyi tank rotasına aid 5 tank ay işığında
çölü keçərək,
Dnepr üzərindəki körpüyə
yaxınlaşdı. Düşmən bu istiqamətdən hücumu gözləmədiyi
üçün körpünü
partlatmamışdı. Qəfildən körpüyə çıxan tankçılar
gözlənilmədən şəhərə
daxil oldular. Şəhərdə küçə döyüşləri başlandı
və Zaporojye şəhəri ələ
keçirildi. Zaporojyenin alınmasındakı
xidmətlərinə görə
Xəlil Məmmədov
“Aleksandr Nevski” ordeni ilə təltif edildi.
Bundan sonra Xəlil Məmmədovun tankçıları
sağ sahil Ukraynasının - Kiyev şəhərinin azad edilməsi əməliyyatında
iştirak etdilər. Hücum əməliyyatı zamanı
Şevçenko xutorları
adlanan yerdə düşmənin döyüş
qrupu mühasirəyə
alındı. Düşmən güclü müqavimət
göstərir və mühasirədən çıxmağa
çalışırdı. Xəlilovun komandanı olduğu batalyona düşmənə
mühasirədən çıxmaq
imkanı verməmək
tapşırılmışdı. Xəlilovun tankçıları cəsarətlə
irəli şığıyaraq
düşmənə zərbələr
endirirlər. Ancaq onlar
əsas hissələrimizdən
çox irəli getdiklərindən özləri
mühasirəyə düşdülər.
Bunu görən Xəlil Məmmədov tankçılarını
cəsarətlə düşmən
üzərinə aparır
və ona gözlənilməz yerdən
zərbələr endirir.
Düşmənin qəfil zərbədən
çaşbaş düşməsindən
istifadə edən Xəlilovun tankçıları
mühasirədən çıxmağı
bacarırlar. Bu döyüşdə göstərdiyi
igidliyə görə
Xəlil Məmmədovu
bu dəfə “Qırmızı Bayraq” ordeni ilə təltif edirlər. Həmin dövrdə Xəlil Məmmədovun adına verilən
hərbi xasiyyətnamədə
deyilirdi: “Yoldaş Xəlil Məmmədov özünü cəsur və igid zabit
kimi göstərib. Batalyon komandiri kimi ona verilən bütün tapşırıqları
vaxtında və olduqca dəqiq yerinə yetirib. Onun batalyona bacarıqla komandanlıq etməsi nəticəsində düşmən
çoxlu sayda canlı qüvvəsini və hərbi texnikasını itirib.
1944-cü ilin yazında Məmmədovun
komandanlıq etdiyi batalyon keçilməz yollarla 250 kilometr irəliləyərək düşmənə
güclü zərbələr
vurub. Məmmədov döyüşlərdə soyuqqanlı və diqqətlidir, həmçinin
istənilən çətin
vəziyyətdən çıxış
yolu tapmağı bacarır”.
Həmin dövrdə Məmmədov
qəfil və gözlənilməz hücumlar
ustası kimi şöhrət qazanmışdı. 1944-cü il oktyabr ayında Xəlil Məmmədovun tankçıları
Karpat dağlarını
aşaraq, Rumıniya ərazisinə daxil oldular. Oktyabr ayının 11-də Rumıniyanın Merkuri Çiukuluy şəhəri
uğrunda döyüşlər
başlandı. Döyüşün qızğın vaxtında
Məmmədovun tankçıları
düşmənin şimal
istiqamətində hərəkət
edən qruplaşmasını
görürlər. Tankçılar Məmmədovun əmri ilə düşmən qruplaşması üzərinə
gözlənilməz hücum
həyata keçirirlər.
Döyüşdə düşmənin 18 avtomaşını və
40 əsgəri məhv
edilir. Döyüşün qızğın yerində Xəlil Məmmədov hücuma keçən əsgərlərimizə
atəş açmağa
hazırlaşan və
yüksək sədd arxasında gizlənən
düşmən tankını
görür. Fikirləşmək
üçün vaxt azdır və bir az da keçsə, tankın açdığı
atəş onlarla əsgərimizin həyatına
son qoyacaqdı. Belə bir
vəziyyətdə Məmmədovun
əmri ilə tankın sürücüsü
düşmənlə tarana
gedir. Nəticədə düşmən atəş açmağa
imkan tapmır və o, məhv edilir. Taran zamanı Məmmədovun
komandanı olduğu
tank da ciddi zədələnir. Onun özü
isə güclü zərbədən kontuziya
alır. Buna baxmayaraq, Məmmədovun tankçılarının qəfil
hücumu nəticəsində
strateji baxımdan olduqca önəmli yerdə yerləşən
şəhər almanlardan
təmizlənir. Xəlil Məmmədov
öz tankçıları
ilə Macarıstan və Avstriyanı almanlardan azad edərkən xoş xəbər alır.
Ona bildirirlər ki, strateji baxımdan
xüsusi önəm daşıyan Merkuri Çiukuluy şəhərini
azad edərkən göstərdiyi şəxsi
qəhrəmanlıqlara görə
Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülüb. Xəlil
Məmmədovun Sovet İttifaqı Qəhrəmanı
adına layiq görülməsi barədə SSRİ Ali Soveti
Sədrinin 1945-ci il
mart ayının 24-də imzaladığı
sərəncam həmyerlimizin
döyüş meydanlarında
göstərdiyi igidliklərə
verilən ən yüksək mükafat idi. Xəlil Məmmədova Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı
verilməsi üçün
SSRİ Ali Sovetinə göndərilən
təltif kağızında
deyilirdi: “Yoldaş Məmmədov 1944-cü il avqust ayının 21-dən sentyabrın
6-na kimi gedən döyüşlərdə alman
faşistlərinin darmadağın
edilməsi üçün
əsl şücaət,
mərdlik və qəhrəmanlıq nümayiş
etdirib. 1944-cü il, avqust ayının 21-də yoldaş
Məmmədov şəhəri
ələ keçirmək
üçün tapşırıq
alıb. O, öz batalyonunu cəsarətlə
düşmənin möhkəmləndirilmiş
müdafiə istehkamları
üzərinə aparıb.
Amma düşmən güclü
müqavimət göstərib.
Bunu görən Məmmədov
batalyonun ağzını
cənub-qərb istiqamətinə
döndərib. Düşməni gözləmədiyi yerdə yaxalayan Məmmədovun tankçıları
onun müdafiə xəttini yararaq sürətlə şəhərə
daxil olublar və onu ələ
keçiriblər. Şəhərin ələ keçirilməsi
digər hərbi hissələrimizə də
düşmən üzərinə
sürətli hücumu
davam etdirmək imkanı verib.
1944-cü il, avqustun 23-də Məmmədovun
komandanlıq etdiyi batalyon döyüş tapşırığını yerinə yetirərək çay kənarına qədər irəliləyib.
Burada düşmənin bərəsini
partladan Məmmədovun
tankçıları çayı
keçərək düşmən
üzərinə hücumu
davam etdiriblər.
Düşmən hücumu dayandırmaq
üçün döyüş
meydanına əlavə
tank batalyonları yeritməyə
məcbur olub. Amma Məmmədovun tankçıları
düşmən tanklarının
ətrafına dolanaraq,
sürətli hücumla
gözlənilmədən şəhərə
daxil olub, oranı ələ keçiriblər. Bu döyüşlər
ərzində Məmmədovun
tankçıları düşmənin
4 tankını, iki özüyeriyən artilleriya
qurğusunu, 64 səhra
topunu, 191 avtomaşınını,
108 pulemyotunu, 1378 alman
əsgər və zabitini məhv edib, hərbi yüklərlə dolu 3 eşelonunu, 350 avtomaşınını,
22 artilleriya qurğusunu
ələ keçirmiş
və təxminən
4 min əsgər və
zabitini əsir götürüb”.
Bundan əlavə,
Xəlil Məmmədovu
yaxından tanıyanların,
o cümlədən döyüş
dostlarının məktubları
da onun döyüşlərdə
qeyri-adi qəhrəmanlıqlar
göstərdiyini sübut
edir. 1978-ci il, aprel ayının 27-də
polkovnik A. D. Yankovski “Bakinskiy Azerbaydjan” qəzetinə məktub göndərmişdi. Məktubda
deyilirdi: “Bakıda müharibə dövründə
mənim batalyon komandirim olmuş Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, istefada
olan general-mayor Məmmədov
Xəlil Məmmədoviç
yaşayır. General-mayor X.
Məmmədov 30 illik
fasilədən sonra vaxtilə xidmət etdiyi hərbi hissəni ziyarət edib. O, iki il ərzində bu hissəni düşmən üzərinə
hücuma aparıb”.
Yankovski redaksiyaya yazdığı
məktubunda Xəlil Məmmədova həsr etdiyi şeiri də göndərib. Xəlil Məmmədov
öz xalqını, Azərbaycanı çox sevirdi. İllər ötür və
biz öz qəhrəmanlıqları
ilə Azərbaycanın
başını ucaldanları
unutmamalıyıq. Aşqabadda Xəlil
Məmmədovun büstünü
qoyublar. Çox
istərdim ki, respublikamızda da, heç olmasa, bir küçəyə onun adını versinlər...
Azərbaycan torpağında hazırda
müharibə gedir və onun da
öz qəhrəmanları
var. Biz Xəlil Məmmədovun
xatirəsini yad etməliyik, çünki
gənc nəsil ondan Vətəni sevməyi və müdafiə etməyi öyrənib, onun döyüş yolu bizim gənclərimiz üçün əsl qəhrəmanlıq nümunəsidir.
SIMA BABAYEVA,
Filologiya elmləri
namizədi,
Azərbaycan Respublikası
Dövlət
Arxivinin direktor müavini
Zaman.-2012.-8-9 may.-S.13.