Henrix Müller:sirli şəkildə yoxa çıxan adam(2)

Müharibə başa çatandan sonra Müllerin öldüyü barədə yayılan məlumatlar yoxlanıldı. Məzarlıqdan aşkar edilən meyitdən tapılan sənədlərə əsasən, Müllerin öldüyünün təsdiq edilməsi bir müddət bu məsələni unutdurdu. Hətta Nürnberq məhkəməsində belə, Müllerin adı bəşəriyyətə qarşı cinayət törədən nasist canilərin siyahısında belə çəkilmədi.

Halbuki onun təşəbbüsü ilə Osventsim və digər qırğın düşərgələri yaradılmışdı. Bundan əlavə, o, faşist Almaniyasının təhlükəsizliyinə cavabdeh olan və minlərlə antifaşisti üzə çıxararaq həbsxanalara və ya ölüm kameralarına göndərən, adı gələndə insanı dəhşətə salan gestapoya rəhbərlik edirdi. Hitler, Görinq və Göbels kimi, Müller də müharibə illərində yüz minlərlə insanın qətlə yetirilməsində birbaşa və ya dolayısilə iştirak etmişdi. Belə başa düşmək olar ki, Nürnberq məhkəməsində hansısa “gizli əl” Mülleri himayə edərək, onun adının nasist canilərlə birlikdə çəkilməsinə mane olmuşdu. Amma Nürnberq məhkəməsi başa çatandan sonra gözlənilmədən Müller “yada” düşdü. Onun ölmədiyi və nasist cani Borman kimi, gizlənməyə imkan tapması barədə çoxlu sayda məlumatlar yayılmağa başladı. Əvvəlcə, bu məlumatları istər Qərbdə, istərsə də SSRİ-də müəyyən qədər ironiya ilə qarşıladılar. Amma Mülleri, belə demək mümkünsə, sağ görənlərin sayı get-gedə artmaqda idi. Onlardan biri də Almaniya Xarici Kəşfiyyat İdarəsinin rəhbəri və Hitlerin ən yaxın sirdaşlarından biri hesab edilən briqadafürer Valter Şellenberq idi. Onu da deyək ki, Şellenberq Müllerin qatı düşmənlərindən və əsas rəqiblərindən biri hesab edilirdi. Şellenberqin iddiasına görə, Müller özünü öldürməyib və aradan çıxıb. 1952-ci ildə yazdığı memuarlarında Şellenberq Müllerin sovet kəşfiyyatı ilə əlaqədə olduğunu və onlara işlədiyini bildirmişdi. Memuarlarında Şellenberq yazır: “Müller 1943-cü ildə Rusiya gizli xidməti ilə əlaqə yaratmışdı. 1945-ci ildə o, Berlinə hücum edən sovet qoşunlarına təslim olaraq, özünün kim olduğunu bildirmişdi. Bundan sonra onu Moskvaya aparıblar”. Yenə də Şellenberqin iddiasına görə, 1948-ci ildə guya Mülleri Moskvada görmüşdülər. Amma Şellenberq Müllerlə bağlı dediklərini sübuta yetirə biləcək hər hansı fakt ortaya qoymayıb, hansı mənbəyə istinad etdiyinə azacıq da olsa işarə vurmayıb. Məntiqi baxımdan belə çıxır ki, Şellenberq yalan danışıb? Amma Müller barədə yalan danışmaq Şellenberqin nəyinə lazım olub? Çünki onların rəqabəti və aralarında olan düşmənçilikləri artıq keçmişdə qalmışdı. Belə çıxır ki, Şellenberq Müllerin gizlənməsi barədə hansısa məlumata malik olub və ya bu barədə yalnız onun özünün bildiyi gizli mənbələrdən xəbər tutub. Çünki hər halda Şellenberq də kifayət qədər təcrübəli kəşfiyyatçı idi və onun əli hətta müharibədən sonra belə, bir çox gizli məlumatlara çatırdı. Ona görə də Şellenberqin yalan danışmasına da inanmaq çətindir. Amma yenə də yuxarıda dediyimiz kimi, təcrübəli kəşfiyyat şefinin Müllerlə bağlı iddialarını sübut edə biləcək faktı ortaya qoya bilməməsi onun dediklərini şübhə altına alıb. Belə başa düşmək olar ki, Şellenberq bununla da demək istəyib ki, SSRİ guya nasist canilərdən birini himayə edib və onun vasitəsilə müəyyən planlar həyata keçirib. Əslində Şellenberq Müllerin SSRİ kəşfiyyatı ilə əlaqədə olduğunu və DTK-ya işlədiyini söyləməsə belə, gestapo kimi dəhşətli quruma rəhbərlik edən bir hitlerçi barədə Nürnberq məhkəməsində məsələ qaldırılmaması və onun adının nasist canilər siyahına daxil edilməməsi özü belə, kifayət qədər müəmmalı görünür. Belə ki, Stalin rejimi və DTK gestapoçuları özlərinin ən qatı düşməni hesab edirdilər və bu qurumun ələ keçirilən sıravi, məsul vəzifələr tutmayan əməkdaşlarını belə, məhkəməsiz yerindəcə güllələyirdilər. Bu baxımdan Müllerin ölməsi və ya aradan çıxması ilə bağlı məsələnin Stalin və DTK rəhbərlərinin diqqətindən yayına biləcəyinə inanmaq, sadəcə olaraq, mümkün deyil. Ona görə də adi məntiqlə belə, bu məsələdə SSRİ-nin hansısa maraqları olub, ya da, həqiqətən də, DTK Müllerdən öz xeyrinə istifadə edə bilib. Belə başa düşmək olar ki, Müllerin müəmmalı şəkildə yoxa çıxmasında SSRİ-nin hansısa rolu olub

Yeri gəlmişkən, onu da deyək ki, “Baharın 17 anı” filmi efirə çıxandan sonra məşhur kəşfiyyatçı Ştirlitsin məhz Müller olması barədə çoxlu sayda ehtimallar ortaya çıxdı. Ştirlitsin bütün hərəkətləri müəyyən qədər gestapo şefini - Mülleri xatırladır. Hətta Müllerin SSRİ-yə qaçdığına inanmayanların çoxu belə, Ştirlits obrazının arxasında konkret olaraq faşist Almaniyasında SSRİ-nin xeyrinə işləyən ən yüksək səviyyəli hitlerçinin dayandığını cəsarətlə vurğulamağa başladılar

Qərb mətbuatında, o cümlədən xüsusi xidmət orqanlarında belə hesab edirlər ki, Müller SSRİ-yə həm də müharibədən sonra yenidən təşkil edilən Qərbi Almaniya kəşfiyyatı barədə daha geniş məlumat almaq üçün təcrübəli məsləhətçi kimi lazım olub. Belə ki, 1946-cı ildə yenidən yaradılan bu quruma faşist Almaniyasının ən təcrübəli generallarından biri olan general-mayor Helen Reynxardt rəhbərlik edirdi. O, öz ətrafına, ilk növbədə, sağ qalan və adı müxtəlif cinayətlərdə hallandırılmayan gestapoçuları - əks-kəşfiyyat zabitlərini toplamışdı. Öz növbəsində, Himmler tərəfindən canlı ensiklopediya adlandırılan və qeyri-adı yaddaşa malik olan gestapo şefi Henrix Müller Helenin ətrafına yığdığı kəşfiyyatçlar və gestapoçuların çoxunu yaxından tanıyırdı və ya onlar haqqında müəyyən məlumatlara malik idi. Xatırladaq ki, Hitlerə qarşı həyata keçirilən sui-qəsdin üstünü açmaq üçün Müller yüzlərlə kəşfiyyatçının və yüksək vəzifəli şəxslərin şəxsi işlərini araşdırmalı olmuşdu. Sonda isə o, sui-qəsdin arxasında admiral Kanarisin və polkovnik Hans Osterin dayandığını müəyyən edə bilmişdi. Necə deyərlər, o vaxt Müller alman kəşfiyyatı əməkdaşlarının çoxunu tanımağa nail olmuşdu. Ona görə də o, Helen Reynxardtın ətrafına yığdığı keçmiş kəşfiyyatçılar barədə SSRİ xüsusi xidmət orqanlarına əvəzsiz məlumatlar verə bilərdi...

SSRİ analoji təcrübəyə malik idi...

Müllerin SSRİ-nin xeyrinə casusluq fəaliyyətinə cəlb edilməsinin mümkünlüyünü göstərə biləcək çoxlu sayda faktlar mövcuddur. Birincisi, hələ 1943-cü ildə Almaniyada yüksək vəzifələr tutan şəxslərin əksəriyyəti müharibənin uduzulacağını hiss etmişdi. Onlardan bir qismi öz canlarını xilas etmək üçün ABŞ və Böyük Britaniya, digər qismi isə SSRİ kəşfiyyatı ilə əlaqəyə girmək istəyirdi. Hitlerə qarşı həyata keçirilən sui-qəsdin arxasında məhz reallığı daha dərindən hiss edən və Almaniyanı, həmçinin öz canlarını müxtəlif yollarla xilas etmək istəyən yüksək səviyyəli dövlət rəsmiləri dayanmışdı. Bu müstəvidə Müllerin də SSRİ kəşfiyyatı ilə əlaqəyə girə bilməsi istisna edilmir.

Digər tərəfdən də, SSRİ kəşfiyyatı Hitler Almaniyasında rəhbər vəzifələrdə çalışan bəzi adamların ələ alınmasında müəyyən təcrübəyə malik idi. Məsələn, vaxtilə Henrix Müllerin əks -kəşfiyyat üzrə köməkçisi, SS ştandartenfüreri, SSRİ-yə işləyən agentləri müəyyən edərək üzə çıxarmaq və zərərsizləşdirmək məqsədi ilə yaradılan “Rote kapelle” (“Qırmızı kapella”) əks-kəşfiyat qrupunun rəhbəri Fridrix Panntsinger müharibə dövründə əsir alınmışdı. SSRİ xüsusi xidmət orqanları dərhal onu öz xeyirlərinə casusluğa cəlb edə bildilər. Sonra isə onu Helenin yanında işləmək üçün göndərdilər. Amma Fridrix Panntsinger Helenin yanına gələn kimi SSRİ xüsusi xidmət orqanları tərəfindən casusluğa cəlb edildiyini etiraf etdi. Bu məsələ dərhal Qərb mətbuatına çıxarıldı və Avropada güclü əks-səda verdi. Qərbdə SSRİ-ni nasist canilərdən casus kimi istifadə etməkdə günahlandırmağa başladılar.

1945-ci ildə SSRİ xüsusi xidmət orqanları “Kent” (Anantoli Qureviç) ləqəbli casusun köməyi ilə gestapoda həbs edilənlərə ən ağır cəzalar verilməsinə rəhbərlik edən SS qauptşturmfüreri Haynts Panvitsi öz xeyirlərinə casusluğa cəlb edə bildilər. Halbuki Haynts Panvitsin cəza alayı 1942-ci ildə Çexoslovakiyanın Liditsa kəndini yerlə yeksan edərək, onu yandırmış, kənddəki bir canlıya belə rəhm etməmişdi. Bundan əlavə, Panvits 1941-ci ildə Almaniyada SSRİ casuslarını aşkara çıxararaq, ölüm kürsülərinə göndərənlərdən biri idi. Buna baxmayaraq, SSRİ xüsusi xidmət orqanları Liditsa cəlladı adı verilən Haynts Panvitsi öz xeyirlərinə casusluğa cəlb etməkdən çəkinməmiş və bu zaman özlərinin tez-tez dilə gətirdikləri sovet əxlaqı və mənəviyyatını tapdalayaraq, bunun siyasətdə heç bir əhəmiyyətə malik olmadığını nümayiş etdirmişdilər.

SSRİ xüsusi xidmət orqanları həmçinin Şellenberqin yanında işləyən və əsasən İsveçrə məsələləri ilə məşğul olan SS oberşturmfüreri Haynts Felfeni də öz xeyirlərinə casusluğa cəlb etmişdilər. Felfe 1961-ci ilə kimi SSRİ-yə yüzlərlə gizli məlumat ötürmüşdü və bu, “Soyuq müharibə” dövründə SSRİ-yə ABŞ və onun Qərbdəki müttəfiqlərinə qabaqlayıcı cavab tədbirləri həyata keçirməyə imkan vermişdi. Yalnız 1961-ci ildə Qərbi Almaniya əks-kəşfiyyatı Felfeni iş başında yaxalaya bilmişdi. Ola bilisn ki, məhz buna görə də pərdəarxasından SSRİ tərəfindən himayəyə götürülən və adı müxtəlif cinayətlərdə çəkilən onlarla nasist cani Nürnberq məhkəməsinə cəlb edilməmişdi

Kəşfiyyatçı Rudolf Barakın açıqlamaları

Müllerin müəmmalı şəkildə yoxa çıxması ətrafında qızğın diskussiyalar bütün ötən əsr boyu davam etdi. “Soyuq müharibə” illərində Müller barədə söylənilən hər fikir beynəlxalq aləmdə güclü rezonans doğururdu. Belə sensasiyalı açıqlamalardan biri də Çexoslovakiya kəşfiyyatının keçmiş şefi və daxili işlər naziri Rudolf Barak tərəfindən edildi. Barakın dediyinə görə, 1955-ci ildə onu Moskvaya çağıraraq, Henrix Mülleri həbs etmək barədə tapşırıq veriblər. Rudolf Barak: “Moskvada DTK rəhbərliyində Müllerin Latın Amerikasında, o cümlədən Argentinada yaşaması barədə məlumat vardı. O vaxt mənə Mülleri həbs etmək barədə tapşırıq verən DTK şefi Serov bunun SSRİ-yə nə üçün lazım olması haqda bir kəlmə də demədi. Onun susmasından və əlavə heç nə demək istəməməsindən başa düşdüm ki, DTK Müllerdən əvvəlcədən planlaşdırdıqları hansısa əməliyyatda istifadə etmək istəyir”,-deyir.

Zaman.-2012.-11 may.-S.13.