“Hər yeni rol elə arzusunda olduğum roldur”

Əməkdar artist Kazım Abdullayev 35 ildir ki, sənət aləmindədir. Bu müddətdə o, müxtəlif tamaşalarda (“Ölülər”, “Mesenat”, “Hökmdar və qızı”, “Dirilən adam” və s.), eləcə də filmlərdə (“Atları yəhərləyin”, “Qorxma, mən səninləyəm”, “Əlvida, cənub şəhəri”, “Hökmdarın taleyi”, “Cavid ömrü” və s.) onlarla yaddaqalan rollar ifa edib. Lakin çəkildiyi filmlərdə ən çox mənfi rollar oynamaq ona nəsib olub. Elə bu səbəbdən Kazım Abdullayev tamaşaçılar arasında mənfi rolların mahir ifaçısı kimi tanınır. Bu günlərdə Kazım müəllimlə redaksiyamızda görüşüb, bizi maraqlandıran suallarla ona müraciət etdik. Beləliklə, müsahibimiz Akademik Milli Dram Teatrının aktyoru, Əməkdar artist Kazım Abdullayevdir.

- Kazım müəllim, hazırda teatrda məşqləri gedən hansı tamaşalarda rol almısınız?

- Hazırda çalışdığım Akademik Milli Dram Teatrında bir neçə tamaşa üzərində iş gedir. Onlardan biri də F. Dürremantın “Yaşlı qadının gəlişi” əsəri əsasında hazırlanan tamaşadır. Mənə bu tamaşada keşiş rolu həvalə olunub. Onu da qeyd edim ki, hazırda teatrın repertuarında olan tamaşaların əksəriyyətində - “Qarabağnamə”, “Mesenat”, “Qatarın altına atılan qadın”, “Teleskop” və “Xanuma”da çıxış edirəm.

- Bəs hansı filmə çəkilirsiniz?

- Demək olar ki, bu sahədəki işimdə bir qədər boşluq yaranıb. Hazırda “Xəzər” televiziyasında nümayiş etdirilən “Susmuş vicdan” teleserialının növbəti çəkilişlərindəyəm; bir də dublyajlardayam...

- Nə əcəb sizi “Qorxma, mən səninləyəm-2” filminin çəkilişlərinə dəvət etməyiblər. Səhv etmirəmsə, 1981-ci ildə çəkilmiş həmin filmdə siz Məmməd rolunda çəkilmisiniz...

- Elədir. Amma bu dəfə dəvət almadım. Görünür, bu dəfə çəkilən filmdə həmin obraz nəzərdə tutulmayıb.

- Dublyajdan söz düşmüşkən, son illər dublyaj filmlərindən səsiniz daha tez-tez gəlir. Amma etiraf edək ki, dublyaj olunan filmlər nədənsə ürəyə yatmır. Bunun əsas səbəbi nədir?

- Bəri başdan deyim ki, dublyaj sənəti kinonun ayrılmaz bir qoludur. Səsləndirilən hər bir yad, əcnəbi obrazın xarakterini qavramaq, duyğularını, hisslərini emosional şəkildə tamaşaçıya çatdırmaq xüsusi məharət tələb edir. Amma bu sahədə bizdə problemlər yaşanır. Bildiyiniz kimi, hazırda bu iş əsasən telekanallarda aparılır. Onlar da filmləri dublyaj etmirlər ki, sadəcə, səsləndirirlər. Yəni 20-30 nəfərin iştirakı ilə çəkilən bir filmi əksər televiziya kanalları dublyaj prosesində üç-dörd nəfər aktyorla səsləndirirlər. Onların qarşısına şərt qoyulur ki, bir günə bir filmi təhvil versinlər. Yəni daha az vəsait xərcləməklə vəziyyətdən çıxmağa çalışırlar. Onları da qınamıram. Çünki onların maliyyə cəhətdən gücləri o qədər çox deyil ki, böyük aktyor qüvvəsi cəlb etsinlər. Bilirsinizmi, dublyaj prosesi tərcümədən başlayır. Daha sonra gəlir mətn düzücüsü, cilalayıcısı, səslərə uyğun aktyorların seçilməsi, rejissura. Birincisı, indi bizdə tərcümə o qədər də peşəkar səviyyədə deyil. İkincisi, mətn düzücümüz yoxdur. Yəni bunun həm texniki, həm də yaradıcı səbəbləri var. Dublyaj olunmuş film, demək olar ki, 20-25 faiz yenidən yaradılmış hesab olunur... Bir sözlə, mükəmməl dublyaj odur ki, hər obrazın öz aktyoru olur və filmlər sinxron tərcümə edilir, pauzalar, vurğular yerli-yerində olur. Obraz ağlayanda onu səsləndirən aktyor da ağlayır, güləndə aktyor da gülür və fonda obrazın səsi eşidilmir. Amma bütün bunlara baxmayaraq, biz nə isə etməyə çalışırıq.

- Amma insafən deyək ki, “Spase”nin təqdim etdiyi “Həzrəti Yusif” serialını çox uğurlu dublyaj nümunəsi hesab etmək olar.

- Doğrudur. Dublyajı aylarla davam etdirilmiş “Həzrəti Yusif” serialında hər kəs öz səsini ayrıca yazdırıb. Yəni onun dublyajında bu sənətə xas olan xüsusiyyətlərə riayət olunub. Güman edirəm ki, bu sahə də diqqətdən kənarda qalmayacaq.

- Kazım müəllim, bu gün tamaşaçılar televiziya seriallarından da şikayətlənirlər...

- Yeri gəlmişkən, bildiyiniz kimi, ölkə başçısı İlham Əliyev milli televiziya filmlərinin istehsalına 5 milyon manat maliyyə yardımı göstərilməsi barədə sərəncam imzalayıb. Artıq həmin vəsait də telekanallar arasında bölüşdürülüb. Ümid edirəm ki, bu addım həmin sahədə, sözün həqiqi mənasında, çevriliş etməyə imkan verəcək.

“İslahatlar labüd idi”

- Hazırda çalışdığınız sənət ocağında aparılan islahatlara da münasibətinizi bilmək maraqlı olardı. Yəni bu, teatrda hiss olunurmu?

- Bəri başdan deyim ki, islahatlar labüd idi. Teatrı tərpətmək lazım idi. O keçmiş xatirələrlə yaşayırdı. Amma… Mərahim Fərzəlibəyov, Bəhram Osmanov, Ağakişi Kazımov kimi rejissorlarla çalışmışıq. Hazırda teatrda rejissor ştatı yoxdur. Mənim fikrimcə, bu, düzgün deyil. Bir də, mənə elə gəlir ki, 65 yaş məsələsi aktyorların başının üstündən Domokl qılıncı kimi asılmamalıdır. Unutmayaq ki, aktyoru saxlayan, yaşadan elə səhnədir.

- Sizcə, bu islahatları keçirməkdə gecikməmişik?

- Deyə bilmərəm. Amma teatrda bir canlanma var. Ötən il “Teatr. Çexov. Yalta-2011” devizi altında A. P. Çexov adına Yalta Teatrında keçirilən IV Beynəlxalq Teatr Festivalında yazıçı-dramaturq Hüseynbala Mirələmovun “Xəcalət” pyesi əsasında Əməkdar incəsənət xadimi Bəhram Osmanovun səhnələşdirdiyi eyniadlı tamaşa böyük uğur qazandı. Hansı ki, həmin tamaşa islahatlara qədər repertuarımızda idi. Bu sözləri elə türk yazıçısı Tuncer Cücenoğlunun “Uçqun”u haqqında da demək olar. Sadəcə, hazırda aparılan islahatlar bu sahədə olan inkişafı daha da sürətləndirməyə xidmət edir.

“Erməniyə nifrət oyada bilmişəm”

- Kazım müəllim, siz erməni obrazlarını daha məharətlə yaradırsınız...

- Görünür, onların iblis xislətini kino vasitəsilə millətimə çatdırmaq mənim payıma düşüb. Azərbaycan Televiziyasının “Ekran” Yaradıcılıq Birliyində çəkilən “Bəsdir, ağlama” filmində erməni obrazı oynamışdım. İkinci dəfə həmin obraza qayıtmaq istəmirdim. Amma elə oldu ki, “Bakı film” kinostudiyasının çəkdiyi “Seçilən” filmində prezidentə sui-qəsd hazırlayan beynəlxalq terrorçu Zorik Babayan rolu da mənə həvalə olundu.

- Bəs dediniz ki, bir daha…

- Doğrusu, ssenari məni tutdu. Razılıq verdim.

- Kazım müəllim, belə rolları oynamaqla özünüzə mənfi imic formalaşdırmadınız ki?

- Bu rollara görə məni təbrik edənlər də olub, mənə qıyqacı baxanlar da... Demək, rolları inandırıcı oynamışam. Yəni erməniyə nifrət oyada bilmişəm. Bu mənada üzərimə düşən missiyanı yerinə yetirmişəm. Bir də sizə bir şey deyim. Düşməni heç vaxt zəif göstərmək olmaz. Sovet dönəmində düşməni, yəni faşistləri çox zəif göstərirdilər. Onlar isə Moskvaya qədər gəlib çıxmışdılar. Heç zəif də Moskvaya qədər gəlib çıxa bilərdi?

- Ondan sonra bu tipli rollarda görünmədiniz.

- Sözün düzü, bu yaxınlarda da bir filmdə mənə erməni obrazını həvalə etmək istədilər. Amma razı olmadım. Məncə, bu səpkidə rollar kifayətdir. Deyəsən, mənfi obrazlar mənim yaradıcılığıma biçilib. Bütün filmlərdə, demək olar ki, mənfi rollarda oynamışam.

“Tamadalığa pis baxmıram”

- Kazım müəllim, teatrda da roldan imtina etmisiniz?

- İstər 20 il çalışdığım Sumqayıt Dövlət Musiqili Dram Teatrında, istər sonralar aktyoru olduğum Bakı Bələdiyyə Teatrında, istərsə də hazırda çalışdığım Akademik Milli Dram Teatrında bu vaxta qədər mənə həvalə edilən hər hansı roldan imtina etməmişəm. Əksinə, zahiri, konkret əsərdəki həcmindən, xarakterindən asılı olmayaraq, hər bir obraza fərdi yanaşıb, ona ürəyimi vermişəm. Yəni rejissor məni hansı rolda görübsə, o rolda da oynamışam.

- Belə çıxır ki, Milli Dram Teatrı sizin 3-cü iş yerinizdir? Yenə də gözünüz hansısa teatrda var?

- Allah eləməsin. Bura mənim, əgər belə demək mümkünsə, sonuncu dayanacağımdır.

- Bu yerdəyişmələrin əsaslı səbəbləri varmı?

- Elə bir əsaslı səbəb olmayıb. Amma nə gizlədim, Bələdiyyə Teatrından çıxandan sonra düz iki il işsiz qaldım.

- Nə əcəb o ağır günlərdə tamadalıq etmək fikrinə düşmədiniz?

- Əslində tamadılığa pis baxmıram. Mənim fikrimcə, o boyda məclisləri də idarə etməyi, oradakı şəxslərlə dil tapmağı bacarmaq lazımdır. Nə yazıq ki, mən bunu bacarmıram.

“Həmişə öz işim barədə düşünməyi xoşlayıram”

- Kazım müəllim hansı rolda özünü oynayıb?

- Hər rolda əslində mən varam. O rolların mənfisindən, müsbətindən asılı olmayaraq.

- Dediyiniz kimi, həqiqətən də, bir insan xarakteri yaradırsınız, onun həyatını yaşayırsınız. Tamaşadan sonra o insanın sizin timsalınızda çəkdiyi ağrı-acılar gec keçir?

- Demək olar ki, oynadığım rolun təsirindən birdən-birə çıxa bilmirəm. Bu mənada hər oynadığım rol ən azı 10-12 saat mənimlə olur.

- Arzusunda olduğunuz hansısa rol varmı?

- Var, təbii ki. İnsan həmişə arzu ilə yaşayır da... Mənə belə gəlir ki, oynayacağım hər yeni rol elə mənim arzusunda olduğum roldur.

- Siz necə, digər həmkarlarınız kimi rejissorluq etmək fikrinə düşmüsünüz heç?

- Yox, mən həmişə öz işim barədə düşünməyi xoşlayıram.

- Kazım müəllim, siz Ədil İskəndərovun tələbəsi olmusunuz. Onu necə xatırlayırsınız?

- Ədil müəllim kinostudiyada Kinoaktyor Teatrı yaratmaq istəyirdi. Elə bu niyyətlə bizim təyinatımızı ora verdirmişdi. Amma iş elə gətirdi ki, 1974-cü ildə onu Kinostudiyanın direktoru vəzifəsindən birdən-birə kənarlaşdırdılar. Yeni təyin edilmiş direktor isə dedi ki, bu məsələdə sizə heç bir köməklik göstərə bilmərəm. O zaman Ədil müəllimin zalda dediyi sözlər indi də xatirimdədir: “Bağışlayın ki, sizə heç bir koməyim dəymədi”. Beləcə, mən və mənim kurs yoldaşlarım Kinostudiyada işlə təmin olunmadıq...

“Yalnız mənzilə ehtiyacım var”

- Yəqin ki, Prezident təqaüdü alırsınız?

- Mən yalnız bir il Prezident mükafatı almışam. Qalan dövrlərdə isə maaşımla, bir də bu, ya digər çəkilişlərdən əldə etdiyim vəsaitlə ailəmin gündəlik tələbatını qarşılamağa çalışmışam. Bu gün mənim bir aktyor kimi yalnız mənzilə ehtiyacım var.

- Hər sənət sahibi övladının bu sənəti davam etdirməsini istəmir. Xüsusən də sənət adamları... Uşaqlarınızda atalarının sənətini davam etdirmək istəyi olubmu?

- Mənim qızım Xarici Dillər Universitetini, oğlum isə İqtisad Universitetini bitirib. Lakin nədənsə sonradan oğlum sənət əhli olmağa qərar verdi. Hazırda o, montaj rejissoru kimi fəaliyyət göstərir.

Qvami Məhəbbətoğlu

Zaman.- 2012.- 17 yanvar.- S. 8.