“Turizm xidmət səviyyəsinin artırılmasını tələb edir”

QVAMI MƏHƏBBƏTOĞLU,

Azərbaycan Turizm İnstitutunun (ATİ) rektoru, tarix elmləri doktoru Cəfər Cəfərov ölkədə turizmin vəziyyəti, ali təhsil ocağında təhsilin səviyyəsi, tələbələrin bu sahəyə marağı, tədris olunan ixtisaslar, kadr hazırlığı və digər məsələlərlə bağlı qəzetimizə müsahibə verib.

- Cəfər müəllim, rəhbərlik etdiyiniz ali təhsil ocağı - Azərbaycan Turizm İnstitutu artıq yeddinci ilini başa vurdu. Ötən 7 ili necə dəyərləndirərdiniz?

- Bildiyiniz kimi, Azərbaycan turizm sənayesinin inkişaf etdirilməsi, turizm, səyahət və istirahət sahəsində ixtisaslı kadrlara olan ehtiyacı ödəmək məqsədi ilə mütəxəssislərin hazırlanması və təkmilləşdirilməsi üçün 7 il bundan öncə - 2006-cı ildə Azərbaycan Turizm İnstitutu təşkil olundu. Həmin ilin iyulun 5-də ölkə başçısı bu instituta rektor təyin olunmağımla bağlı sərəncam imzaladı. Bununla da mənim, həmçinin yeni təşkil olunmuş məktəbin qarşısına mühüm vəzifələr qoyuldu. Qarşıya qoyulmuş vəzifələri qısa zaman kəsiyində həll etmək o qədər də asan deyildi. Çətinliklərə rəğmən, bu kimi işlərin öhdəsindən gələ bildik. Sözün həqiqi mənasında, institut qura bildik. Elə həmin il məktəbimizin ilk tələbələrini (200 nəfər) qəbul etdik. Üstəlik, ötən müddətdə bir sıra ilklərə də imza atdıq. Belə ki, ölkəmizdə ilk dəfə olaraq institutumuzun məzunları bakalavr pilləsində ikili diplom - həm Azərbaycan Turizm İnstitutunun, həm də Avstriyanın Krems Tətbiqi Elmlər Universitetinin diplomlarını aldılar. Sonradan bu magistratura səviyyəsində də öz həllini tapdı. Eyni zamanda üçüncü ildir ki, ATİ-də doktorantların hazırlığı həyata keçirilir. İlklərdən söz düşmüşkən, ölkəmizdəki dövlət ali məktəbləri arasında ilk dəfə olaraq ATİ-də 2008-2016-cı illəri əhatə edən strateji plan qəbul olundu. ATİ Avropa Kredit Transfer Sistemini (AKTS) ölkəmizdə bütünlüklə tətbiq edən ilk dövlət ali təhsil müəssisəsi kimi təhsil tariximizə düşdü. ATİ-nin Dünya Turizm Təşkilatına “qoşulmuş üzv” kimi təsdiq olunması isə bizləri daha səmərəli fəaliyyət göstərməyə səfərbər etdi. Bir sözlə, bu 7 ildə institutumuz uzun müddət fəaliyyət göstərən ali məktəblərin sırasında özünəməxsus yer tuta bildi.

- Bu göstəricilər həm də sizin rəhbərlik etdiyiniz ali məktəbin geniş xarici əlaqələrindən xəbər verir.

- Heç bir təhsil ocağı özünə qapanıb qalmamalıdır. O, dünyanın aparıcı təhsil ocaqları ilə əməkdaşlıq etməlidir. Odur ki, institutumuz yarandığı gündən indiyədək bu istiqamətdə mühüm addımlar atıb: 30 xarici ali məktəb, 34 beynəlxalq təşkilat və şəbəkə ilə əlaqələr qurub.

- Bəs ATİ-nin tələbələri hansı ölkələrdə təcrübə keçirlər?

- Ölkəmizdə ilk dəfə ATİ tələbələri üçün nəzərdə tutulan 22 həftəlik istehsalat təcrübəsi semestrinin (altıncı semestr praktikaya həsr olunur) tətbiqi sayəsində tələbələr təkcə ölkəmizdə deyil, Türkiyə, Şimali Kipr və İsrailin turizm müəssisələrində təcrübə keçirlər. Hazırda ATİ-nin 150-dən çox tələbəsi respublikamızda və 11 nəfər Türkiyədə, 20 nəfər İsraildə, 11 nəfər Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətində praktikadadır. Onu da deyim ki, işə təminatın əsas yolu praktikadan keçir. Praktikada özünü yaxşı göstərən şəxs həmin müəssisədə öz karyerasını da qura bilir. Yeri gəlmişkən, bəzi turizm şirkətləri də bizim tələbələri öz müəssisələrinə cəlb etməyə çalışırlar. Məktəbimizin nəzdində fəaliyyət göstərən Məzunlar Assosiasiyası bu cür əlaqələrin qurulmasında faydalı işlər görür. Buna rəğmən, biz sənaye işçilərindən ibarət İdarə Heyəti də təşkil etməyi düşünürük.

“Elə bu səbəbdən...”

- Amma nədənsə ATİ-də xarici ölkələrin nümayəndələri görünmür, yəni təhsil almırlar...

- Bəri başdan deyim ki, tədrislə bağlı heç bir problemimiz yoxdur. Hətta 2006-cı ildə 200 tələbə, bir fakültə, 2 kafedra, 3 ixtisasla tədris prosesinə başlayan ATİ hazırda 2 fakültə, 8 kafedra, 11 ixtisas, 1200-dən artıq tələbə ilə kadr hazırlığını həyata keçirir. Bu il ATİ-yə bakalavr üzrə 375, magistraturaya 85 nəfərin qəbulu nəzərdə tutulub. O ki, qaldı konkret sualınıza... Bu, hər şeydən əvvəl, hələ ki, universitetimizdəki şəraitin istənilən səviyyədə olmamasından irəli gəlir. Yeri gəlmişkən, bu yaxınlarda 29 ölkənin 200 universitetini öz ətrafında cəmləşdirmiş İpək Yolu Universitetləri Assosiasiyasının Malayziyada keçirilən bir tədbirində oldum. (Mən bu Assosiasiyanın 9 nəfərdən ibarət İdarə Heyətinin üzvüyəm). Məlumat üçün bildirim ki, tədbirin keçirildiyi universitetin ərazisi 1500 hektar idi. Təhsil ocağı elə bir o qədər də meşə sahəsinə malik idi. Bir sözlə, burada kampus, yəni müvafiq maddi-texniki bazaya və infrastruktura malik təhsil şəhərciyi vardı. Bizim isə belə imkanlarımız yoxdur. Yeri gəlmişkən, ümumiyyətlə, bizdə belə geniş imkanlara malik tədris ocaqları, demək olar ki, yoxdur. (Doğrudur, Bakı Dövlət Universitetinin, “Qafqaz”ın, eləcə də Naxçıvan Dövlət Universitetinin müəyyən imkanları var, amma əraziləri o qədər də böyük deyil). Elə bu səbəbdən də özümüzü xarici ölkələrdən tələbə qəbuluna hazır hesab etmirik. Bu problem çözüləndən sonra xaricdən də tələbə qəbulunu düşünürük.

- Yəqin ki, bununla bağlı müvafiq qurumlara müraciətləriniz olub?

- Təbii. Zənnimcə, bu məsələnin həlli olduqca vacibdir. Çünki biz ATİ-ni regional mərkəz formasında görürük. Düşünürəm ki, ATİ bunun üçün yetişib.

- Cəfər müəllim, bəs ATİ bu tədris ilində hansı yeniliklərə imza atacaq?

- Bizim əsas işimiz turizmlə bağlı təhsilin keyfiyyətini artırmaqdır. Odur ki, turizm bilicilərini bu sahəyə cəlb etməkdə davam edəcəyik. Artıq institutumuzu bitirənləri də bu sahəyə cəlb etməkdəyik. Yeri gəlmişkən, indiyədək ATİ-dən 725 nəfər məzun olub. Onlardan 12 nəfəri magistraturanı, qalanları isə bakalavr proqramını uğurla başa vuranlardır. 72 məzunumuz Avstriyanın İMC Krems Tətbiqi Elmlər Universitetinin birgə icra etdiyimiz proqram üzrə bu ali məktəbin də diplomunu alıb. Biz öz məzunlarımıza böyük ümidlər bəsləyirik. Bildiyiniz kimi, mən turizm sahəsi üzrə mütəxəssis deyiləm, tarixçiyəm. Arzum bu təhsil ocağını sırf turizmçilərin ixtiyarına verməkdir. Bir də güman edirəm ki, bu tədris ili bizim təhsil ocağında struktur ilə bağlı reformaların sona çatdığı il olacaq. Yaxın gələcəkdə bu təhsil ocağının Xidmət Akademiyası, yaxud menecment mərkəzi kimi fəaliyyət göstərəcəyinə də əminəm. Proqram idarəçiliyi formasına keçid də hədəfdədir.

“Turızmdə peşə təhsılı önəmlıdır”

- Bir neçə ay öncə “Nabran Holiday Village” turizm mərkəzində faciə baş verdi. Bununla bağlı sizin fikirlərinizi də bilmək maraqlı olardı.

- Bəri başdan deyim ki, istirahət mərkəzlərinin normal fəaliyyəti üçün təkcə otelin, yaxud həmin ərazidə yaxşı iqlimin olması yetərli deyil. Orada çalışacaq, keyfiyyətli kadrların olması daha vacibdir. Belə olmasa, arzuolunmaz qəzalar da qaçılmaz olacaq. Hesab edirəm ki, konkret Nabranda baş vermiş hadisə də elə bacarıqlı kadrların olmaması ucbatından baş verdi. Onu da deyim ki, turizm mərkəzlərində çalışanlar peşə məktəbinin süzgəcindən keçməlidirlər. Müəssisə rəhbərləri də bu işin marağında olmalıdırlar. Yəni onlar kadr hazırlığına investisiya qoymalıdırlar. İşçiyə təkcə xalat geyindirməklə iş bitmir ki... Yəni turizmin inkişafı kadrlardan asılıdır. Bu sahədə kadr hər şeydən öndə olmalıdır. Bu sahədəki uğurun 90%-i də kadrlarla bağlıdır. Bir sözlə, yaxşı mütəxəssis olmadan keyfiyyətli turizmdən danışmaq doğru deyil. Doğrudur, bu iş müəyyən müddət tələb edir. Bayaq dediyim kimi, artıq 725 məzunumuz var. Güman edirəm ki, onların istehsalatda onların mövqeyi möhkəmləndikcə Azərbaycan turizmində güclü bir irəliləyiş olacaq.

- Cəfər müəllim, bu sahədə çalışanların hamısının ali təhsil almaları vacibdir?

- Turizm sənayesində ali təhsil tələb edən ixtisaslar da var, ali təhsil tələb etməyən ixtisaslar da. Məsələn, aşpazdan ali təhsil tələb olunmur. Ümumiyyətlə, otelçilik sahəsində çalışanların təxminən 20 faizinin ali təhsilli olmasına ehtiyac var. Qalanları üçün isə peşə təhsili olduqca önəmlidir. Yeri gəlmişkən, ATİ-nin nəzdində Bakı Turizm Peşə məktəbi də fəaliyyət göstərir. Özü də bura maraq böyükdür. Gələcəkdə bu məktəbi Təlim Oteli formasına çatdırmaq niyyətindəyik. Unutmayın ki, dünyada peşə təhsilli adamların görə biləcəkləri işlər daha çoxdur.

- Bu sahədə dil bilmək də önəmli amil hesab olunur...

- Təbii. Bizim məktəbdə təhsil 3 dildə (azərbaycan, rus və ingilis) tədris olunur. Yəni azərbaycan dilini bilən tələbə üçün rus və ingilis dilləri məcburidir. Bundan başqa, tələbə 3-cü dil də (ispan, ərəb, alman, fransız) öyrənməlidir. Bilirsinizmi, turizm sahəsində xarici dil bilmədən çalışmaq müşkül məsələdir. Burada bir məsələni də vurğulamaq istərdim. Turizmin inkişafı üçün hər bir ölkə vətəndaşında, hər şeydən əvvəl vətən, torpaq sevgisi olmalıdır. İlk növbədə bu hisslər turizm sahəsində çalışan insanlarda olmalıdır. Turizm sahəsində çalışan kadrlar öz xalqının mədəniyyətini, tarixini, adət-ənənələrini yüksək səviyyədə bilməli, onu təbliğ etməlidir.

“Turızm destınasİyasi təşkıl etməlıyık”

- Cəfər müəllim, qonaqpərvərliyin turizmdə rolu barədə nə deyə bilərsiniz?

- Turizm elə qonaqpərvərlik anlamındadır. Turizm sahəsində çalışan gülərüz, mehriban olmasa, o, uğur qazana bilməz. Amma bu heç də o demək deyil ki, hər şey bununla bitir. Gərək bu sahədə bununla yanaşı, professionallıq da olmalıdır. Təbii ki, xalqın ənənəvi qonaqpərvərliyi də burada müəyyən rol oynayır.

- Elədir. Amma heç kimə sirr deyil ki, həmin şöbələrdə fəaliyyət göstərənlərin əksəriyyəti turizm üzrə mütəxəssislər deyil. Onlar özləri də yeni bilgilərə ehtiyacları olduğunu etiraf edirlər. Artıq bu problem də çözülür. Belə ki, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin Şəmkirdə təşkil olunmuş kollegiyasının (mən həmin kollegiyanın üzvüyəm) qərarına əsasən şöbə müdirləri üçün iki dəfə həftəlik kurslar təşkil etdik. Növbəti dəfə də belə tədbir keçirmək niyyətindəydik. Digər tərəfdən, ATİ fəaliyyətini təlim, tədqiqat, tədris mərkəzi kimi qurub. ATİ-nin Təlim Mərkəzi qısa müddətli kurslar təşkil edir, insanlar bu yolla ikinci təhsilə və ya ixtisasa da yiyələnə bilirlər. Məsələn, sənayedə çalışan adam, yaxud tarixçi, ədəbiyyatçı bələdçilik ixtisasına yiyələnə və bu ixtisas üzrə sertifikat ala bilər. Bu tipli kursları keçib, sertifikat və bələdçi kartı almış peşəkar turizm bələdçilərinin sayı 30-dan çoxdur.

- Ölkəmizdə turizmin inkişafı ilə bağlı sizin digər fikirlərinizlə də tanış olmaq maraqlı olardı.

- Bizim Xəzər kimi dənizimiz var. Lakin yaxın illərdə dünyanın dəniz turizm bazarına girməyimiz mümkün olmayacaq. Çünki Aralıq dənizi hövzəsi artıq bu sahədə hegemonluq edir. Bizim dəniz turizmimiz bu gün daxili ehtiyacı ödəyir. Biz bu gün müxtəlif tədbirlər, o cümlədən festivallar, konqreslər təşkil etməklə ölkəmizə daha çox turist cəlb edə bilərik. Son illər Bakıda bu istiqamətdə müəyyən işlər gedir. Artıq Bakı beynəlxalq tədbirlərə evsahibliyi edir, dünyanın biznes mərkəzlərindən birinə çevrilir. Bir zamanlar bu, bir xəyal idi. İndi Bakıda inşa olunan otellər 5-10 ildən sonra daha çox qonaq qəbul edəcək. Bütün bunlar həm də xidmət səviyyəsinin artmasını tələb edir. Bir məsələni də vurğulayım. Turizm yalnız yeyib-içmədən ibarət deyil ki... Turizm obyektləri yalnız mövsümi xarakter daşımamalıdır. Yəni yalnız yayda çalışmaqla iş bitməməlidir. Mənim fikrimcə, elə qiymət artımı da bundan irəli gəlir. Yəni sahibkar qısa zaman kəsiyində qoyduğu pulu çıxarmaq üçün xidmət haqqını artırır. Bu gün təbiətimizi, mədəniyyətimizi, milli parklarımızı normal şəkildə ortaya qoyub turizm destinasiyası təşkil etməliyik. Bununla yanaşı, həm də vaxtında özü-özünə yeniləşə bilən geniş infrastruktur, idman və sağlamlıq şəraiti kimi məsələlər həll olunmalı, turizm xidmətləri təklif edilməlidir. Məsələn, Antalyada ilin üç fəslində ənənəvi turizm təşkil olunduğu halda, qışda buradakı otelləri yerli futbolçuların təlim-məşq toplantıları, eləcə də bu kimi tədbirlər hesabına doldurulur və sairə. (Yeri gəlmişkən, Qəbələ rayonu bu istiqamətdə işini qurub və həmin bölgəyə xeyli turist cəlb edib). Yəni turizmin inkişafı bu sahə ilə məşğul olan müəssisələrin rəhbərlərinin də marağında olmalıdır. Mən onlara dəfələrlə demişəm: tutalım ki, hər hansı bir müəssisənin yaxınlığında tarixi abidə var. Həmin abidənin ziyarəti o müəssisənin rəhbərinə aid olan məsələ olmasa da, o, turistləri həmin məkana da cəlb etməlidir. Çünki bu həm də həmin müəssisə rəhbərinin biznesinə xidmət edən məsələdir. Onu da deyim ki, turizm obyektlərinin yaxınlığında maraqlı turizm destinasiyası nə qədər çox olarsa, həmin otelə üz tutanların sayı da arta bilər. (Yeri gəlmişkən, həmin rəhbər obyektinin yerləşdiyi ərazinin abadlaşdırılmasında da fəal iştirak etməlidir). Yəni turizm bir biznesdir. Biznesin də uğur gətirməsi üçün obyekt cəlbedici olmalıdır. Bununla da ciddi məşğul olmaq lazımdır.

Zaman.-2013.-31 avqust.-S.7.