Sirli yeraltı şəhərlər (2)

Morits sirri açdıqdan və ora bəzi arxeoloqların daxil olmasına imkan yaradandan sonra belə şəhər haqqında yayılan çoxsaylı şayiələr səngimək bilmədi. İş orasındadır ki, Morits şlüzün açılmasına imkan verən güzgülərdən necə istifadə edilməsi barədə sirri gizli olaraq saxlamaqda davam edirdi. Bu güzgülərin düzülüş qaydasını və onların hansı bucaq altında günəş şüalarını gizli şlüzə istiqamətləndirməsi barədə isə Morits heç bir məlumat vermədi.

Bununla belə, Morits yeraltı şəhərdə naməlum uçan obyektlərin olması barədə yayılan məlumatları təkzib edərək bunun yalan olduğunu söylədi. O bildirdi ki, yeraltı şəhərdə qədim kitabxana da yoxdur. Bu kitabxana yalnız qranit qayalardakı Çin hərflərinə oxşar yazılardan ibarətdir. Məsələ ilə bağlı 1987-ci ildə ABŞ telekanallarından birinə müsahibə verən Xuan Morits bu şəhərin olduqca yüksək səviyyədə inşa edildiyini və onda havalandırma sisteminin ağlagəlməz şəkildə hazırlandığını söylədi. Onun sözlərinə görə hələlik mənbəyi məlum olmayan yerdən yeraltı şəhərə daxil olan təmiz hava oksigen çatışmazlığını aradan qaldırıb. Özü də burada oksigen olduqca təmiz şəkildədir, sanki o hansısa filtrdən keçir. Üstəlik yeraltı şəhər oksigenlə olduqca zəngindir və yerüzündəkilər belə ona həsrət apara bilər. Sanki yeraltı şəhəri oksigenlə təmin edən xüsusi oksigen bazası mövcuddur.

Moritsin açıqlaması yeraltı şəhər ətrafında baş götürüb gedən çoxsaylı şayiələr və ehtimalların doğru olmadığını az da olsa sübut etmiş oldu. Lakin bununla belə Moritsin yeraltı şəhər haqqında olduqca az məlumat verdiyi də dərhal hiss olunurdu. Morits yeraltı şəhər haqqında olduqca çətinliklə danışır, suallara da həvəssiz cavab verirdi. Sanki kimdənsə ehtiyat edir, qorxurdu. Onun dediklərinə qulaq asanda aydın olurdu ki, alim yeraltı şəhər haqqında daha ciddi məlumatlara malikdir, ancaq bu barədə susmağa üstünlük verir. Qeyd edək ki, bəzi məlumatlara görə, Morits yeraltı şəhərlə bağlı müxtəlif ölkələrin xüsusi xidmət orqanları əməkdaşlarının diqqət mərkəzində olub. Onun hər addımı izlənilib. Yenə də mətbuatda gedən və hələlik təsdiqini tapmayan məlumatlara görə, Moritsi eyni zamanda bir neçə iri dövlətin kəşfiyyatı ilə əməkdaşlıq etməyə məcbur ediblər. Yeraltı şəhər haqqında məlumat almaq üçün bəzi xarici ölkələrin xüsusi xidmət orqanları guya Moritsi hətta işgəncələrə belə məruz qoyublar. Əgər bu deyilənlər doğrudursa, onda Moritsin yeraltı şəhər haqqında xəsisliklə məlumat verməsinin səbəblərini başa düşmək olar. Hər halda Moritsin yeraltı şəhərə daxil olmaq üçün onun ətrafındakı kanalın şülüzlə ikiyə bölünərək, ora keçidin təmin edilməsinə imkan verən sirri-xüsusi bucaqlar altında yerləşdirilən güzgülərlə kanala günəş şüalarının istiqamətləndirilməsi-gizlətməsi təsadüf ola bilməz. Ola bilsin ki, ona bu sirri açmağa əməkdaşlıq etməyə məcbur edildiyi ölkələrin xüsusi xidmət orqanları imkan verməyiblər. Onu da deyək ki, Morits yeraltı şəhər haqqında sirri qismən də olsa açdıqdan sonra, orada çox az sayda alim-arxeoloq olub. Onların da əksəriyyətinin xüsusi xidmət orqanları ilə əməkdaşlıq etdikləri istisna edilmir. Çünki yeraltı şəhərdə olan arxeoloqlar da orada qeyri-adi nəyə isə rast gəlmədiklərini bildirirlər. Onlar yeraltı şəhərdə sivil mədəniyyətimizi mat qoyan abidələrin, evlərin, xüsusi sarayların olduğunu, onun inşasında günümüzdə, məlum olmayan və dağılmaya, aşınmaya məruz qalmayan inşaat materiallarından istifadə edildiyini xüsusi vurğulayırlar. Alimləri heyrətə salan daha çox yeraltı şəhərdə oksigenin həddindən artıq bol olmasıdır. Amma, hələki oksigenin haradan şəhərə daxil olmasını aşkar etmək mümkün olmayıb. Nəhayət, yeraltı şəhərlə bağlı aparılan azsaylı tədqiqatlar da olduqca gizli saxlanılır. Niyə? Bu suala cavab tapmaq mümkün deyil. Ola bilsin ki, yeraltı şəhərdə qədim sivilizasiyaya aid yüksək texnoloji vasitələrə rast gəlinib. Bu texnologiyaların sirrinin açılması isə çox güman ki, ağır gedir. Üstəlik bu texnologiyanın sirlərinin öyrənilməsi və onun barədə məlumat verilməsi şəhəri nəzarətdə saxlayan bəzi xarici ölkə kəşfiyyatına sərf etməyə də bilər. Ona görə də yeraltı şəhər öz sirirni qorumaqda davam edir. Moritsə gəlincə, onun da yeraltı şəhərdən bəzi qiymətli əşyaları mənimsəməsi barədə faktlar mövcuddur. Ümumiyyətlə ABŞ telekanallarına verdiyi son açıqlamadan sonra Moritsi görən çox az adam olub. Onun öldüyü və sağ olduğu barədə məlumatlar demək olar ki, yoxdur. ABŞ-ın bəzi aparıcı telekanalları Moritsdən bir neçə dəfə müsahibə götürmək istəsələr də, onunla əlaqə yarada bilməyiblər. Moritsə zəng çatmır. O, əvvəllər yaşadığı evini sataraq hara isə köçüb. Yerini isə ən yaxınları belə bilmir. Ola bilsin ki, onun müəmmalı şəkildə yoxa çıxmasının arxasında hansısa sirr dayanır...

Təhlükə kosmosdan gəlirdimi?

Yeraltı şəhərlərə demək olar ki, dünyanın hər yerində rast gəlinir. Onların nə üçün yeraltında inşa edilməsi ilə bağlı müəmmalar isə davam etməkdədir. Yeraltı şəhərlərin inşa edilməsini kosmosdan gələn təhlükə ilə, düşməndən mühafizə olunmaq üçün də inşa edildiyi barədə çoxsaylı ehtimallar mövcuddur. Amma ilk baxışdan aydın olur ki, bu şəhərlərin yerin altında yüksək səviyyədə inşa edilməsi düşmən hücumundan gizlənmək üçün deyil, daha çox kosmosdan gələn hansısa təhlükə ilə bağlı olub. Çünki, əgər yeraltı şəhərlər düşməndən qorunmaq üçün olsa idi, onlar primitiv şəkildə inşa edilər, daimi deyil, müvəqqəti xarakter daşıyardı. Amma şəhərlərin olduqca yüksək səviyyədə inşa edilməsi və onların min illər boyu inşan yaşaması üçün nəzədə tutulması, orada daimi yaşamaq üçün bütün şəraitin olması alimləri məsələyə daha ciddi yanaşmağa məcbur edib. Çünki bu şəhərləri inşa edənlər olduqca yüksək sivilizasiyaya malik olublar və özlərindən sonra əbədiyyətə qədər dağılmayacaq möhtəşəm yeraltı şəhərlər qoyub gediblər. Ola bilsin ki, yeraltı şəhərləri inşa edənlər uzun müddət yer altında yaşamağa məcbur oluqlarını öncədən bilirlərmiş. Məsələyə aydınlıq gətirmək üçün ciddi faktlar əldə edə bilməyən alimlər çıxış yolu kimi bəzi xalqların əfsanələrinə müraciət ediblər. Bu əfsanələrə görə vaxtilə göydən yerə dəhşət saçan, özü ilə ölümlər gətirən ağ-qara şüalar enərək hər şeyi məhv edirmiş. Alimlərin fikrincə bu şüalar hansısa planetdə, o cümlədən vaxtilə yer üzündə gedən nüvə müharibəsi nəticəsində yarana bilərdi. Bu ölüm saçan şüalardan qorunmağın yeganə yolu isə yeraltı şəhərlərdə gizlənmək idi. Hər halda son yüzillikdə elm və texnikanın inkişafı nəticəsində qədim əfsanələrdə təsvir edilənlərin çoxunun reallığa çevrilməsi alimlərin son iddialarının doğru ola biləcəyini göstərir. Hələliksə yer kürəsində özlərinə rast gəlinən sirli sivilizasiyalarla bağlı araşdırmalar kosmosun öyrənilməsi, uzaq planetlərə kosmik uçuşların təşkil edilməsi qədər vacib hesab edilir.

Türkiyədə yeraltı şəhərlər

Sirli yeraltı şəhərlərə bizə qonşu olan Türkiyədə də rast gəlinir. Özü də onların sayı bir deyil, çoxdur. Belə yeraltı şəhərlərdən biri Qaymaqlıdır. Qaymaqlı yeraltı şəhəri çoxmərtəbəli evlərdən ibarət yeraltı kompleksdir. Burada, ilin bütün vaxtlarında sabit temperatur (27 dərəcə) mövcuddur. Halbuki, məntiqi baxımdan yeraltı şəhərdə hava soyuq olmalı idi. Şəhər altında inşa edilən və əksəriyyəti 7 mərtəbədən ibarət olan yeraltı evlərin çoxu iki otaqlıdır. Burada yemək saxlamaq, bişirmək üçün xüsusi otaqlar, o cümlədən, su və kanalizasiya sistemi var. Kanalizasiya sistemi müasir şəhərlərdə olduğu kimi üst mərtəbələrdən başlayaraq alt mərtəbələrə doğru uzanır. Bəzi otaqlarda su sistemləri indinin özündə belə işləyir. Amma bu otaqlara suyun haradan daxil olması hələki müəyyən edilməyib. Hazırda Qaymaqlıda arxeoloji tədqiqatlar aparıldığından şəhərin nə məqsədlə salındığı məsələsinə aydınlıq gətirilməyib. Qaymaqlı şəhəri də insanı heyrətə salacaq dərəcədə olduqca yüksək səviyyədə inşa edilib. İlk baxışdan da hiss olunur ki, yeraltı şəhəri inşa edənlər günümüzdə belə insanı heyrətə salan sivilizasiyaya malik olublar. Türkiyədəki digər yeraltı şəhər Dərinquyudur. Bu şəhər 1963-cü ildə bir təsadüf nəticəsində aşkar edilib. Belə ki, yerli sakinlərdən biri, evinin altındakı zirzəmidə qəribə çatların əmələ gəldiyini görüb. O, bu çatların haradan yarandığını öyrənmək və onun ev üçün nə qədər təhlükəli olub-olmadığını araşdırmaq qərarına gəlib. Araşdırma zamanı o evin altında yeraltı tunel aşkar edib. Bu tuneldən təmiz hava gəlirdi. Təcili şəkildə tapıntı barədə yerli hakimiyyət orqanlarına məlumat verən yerli sakin bununla da arxeoloqların diqqətini tapıntıya cəlb edə bilib. Məlum olub ki, yerin altında 10 min insanın yaşamasına imkan verən yeraltı şəhər mövcuddur. Bu yeraltı şəhər də çoxmərtəbəlidir və biri-biriləri ilə geniş tunellər ilə əlaqəlidir. Amma burada evlərin çoxu 20 mərtəbədən ibarətdir və onların hamısında su-kanalizasiya sistemləri aşkar edilib. Şəhərdə olduqca dəqiq riyazi hesablamalar əsasında inşa edilən ventilyasiya sistemi var. Burada da havanın temperaturu il boyu 27 dərəcədir. Şəhərdən müxtəlif istiqamətlərə çoxsaylı tunellər uzanır. Onların bir çoxu insan ayağı dəyməyən meşəliklərə və çöllüklərə gedib çıxır. Bəzi tunellər isə yerin altı ilə yüzlərlə kilometr uzanır. Onların hara gedib çıxdığı isə hələ ki, müəyyən deyil.

Türkiyədəki digər yeraltı şəhər isə Tatların adlanır. Bu şəhər 1975-ci ildə aşkar edilib. Tatların yeraltı şəhəri də Qaymaqlı və Dərinquyu yeraltı şəhərlərini xatırladır və hazırda onlarda arxeoloji tədqiqatlar davam edir. Onu da deyək ki Xuan Moritsin aşkar etdyi yeraltı şəhərlə müqayisədə Türkiyədəki yeraltı şəhərlər nisbətən sadə şəkildə inşa edilib və onlarda hələ ki, bizi heyrətə salan sivilizasiyaya aid yüksək texniki avadanlıqlara rast gəlmək mümkün olmayıb. Son -Əzız Mustafa

Zaman.-2013.-20 dekabr.-S.5.