İşıqlı ömrün cığırları ilə

Elimizin, obamızın fəxri, professor Əflatun Nemətzadənin səmərəli elmi və ədəbi yaradıcılıq fəaliyyətini həmişə maraqla izləmişəm.

Amma neçə illər idi ki, onunla görüşə bilmirdim. Sorağı Moskvadan, Sankt-Peterburqdan, Polşadan, Türkiyədən gəlirdi.

İki il əvvəl bu günlərdə - martın 15-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin sərəncamı ilə Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafında xidmətlərinə görə Əflatun Nemət oğlu Nemətzadəyə “Əməkdar incəsənət xadimi” fəxri adının verilməsi xəbərini eşidəndə çox sevindim... Bu yaxınlarda Əflatun bəylə görüşdük və onun mənalı ömür yoluna işıq saldıq.

1 O, Astara rayonunun Ərçivan kəndində, müəllim ailəsində anadan olub. Orta təhsilini də doğma kəndlərindəki məktəbdə ( indiki 3 saylı tam orta məktəbində) alıb.

1961-ci ildən “Ədəbiyyat və incəsənət”, “Bakı”, “Azərbaycan gəncləri” qəzetlərində, “Elm və həyat”, “Qobustan”, “Azərbaycan”, “Literaturnaya Azərbaycan” elmi jurnallarında məqalələri, elmi araşdırmaları, hekayə və tərcümələri dərc olunub.

1963-cü ildən Musiqili Komediya Teatrında aktyor, rejissor kimi fəaliyyət göstərib. 1967-ci ildə Bakı Dövlət İncəsənət Universitetinin Musiqili teatr aktyorluğu fakültəsini bitirib. 1968-1970-ci illərdə professor Cəfər Cəfərovun elmi rəhbərliyi ilə doktorluq işini tamamlayıb. 1970-ci ildə Sankt-Peterburq şəhərində Rimski-Korsakov adına Dövlət Konservatoriyasının opera rejissorluğu şöbəsinə daxil olub. Təcrübə keçmək üçün Polşaya gedərək, Varşava, Krakov, Qdansk, Olştın teatrlarında və ali təhsil müəssisələrində fəaliyyət göstərib, Poznan şəhərində Qrotovskinin laboratoriyasında çalışıb, Bılqoş Dövlət Teatrının yaradılmasında iştirak edib.

1975-ci ildə Sankt-Peterburq Konservatoriyasını müvəffəqiyyətlə başa vurub, əvvəlcə, Yekaterinburq teatrında işləyib, sonra ulu öndər Heydər Əliyevin tövsiyəsi ilə Bakıdakı Akademik Opera və Balet Teatrına dəvət edilib. Dünya şöhrətli bəstəkar Qara Qarayevin mənəvi dəstəyi ilə A.Borodinin “Knyaz İqor” operasının ilk orijinal bəstəsi ilə nümayişinə nail olub. Həmin operanı Moskva və Sankt-Peterburq Opera və Balet teatrlarında da səhnəyə qoyub. Bakıda nümayiş etdirilən “Aldanmış ulduzlar” orijinal operası SSRİ Mədəniyyət Nazirliyinin mükafatına və diplomuna layiq görülüb. Tatarıstan Akademik Dövlət Teatrında Anarın “Şəhərin yay günləri” əsəri əsasında səhnələşdirdiyi teatr tamaşası mükafat alıb. Özbəkistanın Karsı Dövlət Teatrında N. Xəzrinin “Sahillər və talelər” pyesini səhnələşdirib. Bu tamaşaya görə birinci dərəcəli diploma layiq görülüb.

SSRİ Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 1980-ci ildə Böyük Teatrdan Yəmən Xalq Respublikasına göndərilən Ə. Nemətzadə paytaxt Ədəndə Dövlət Milli Komediya Teatrını yaradıb və orada ilk dəfə Ü. Hacıbəylinin “Məşədi İbad” komediyasını səhnələşdirib. Daha sonra Ədəndə İncəsənət İnstitutunun təməlini qoyaraq, aktyorluq, “Stanislavski və səhnə etikası” fənlərini tədris edib.

1984-cü ilə qədər Şekspirin “Otello”su da daxil olmaqla, iyirmidən çox dram, faciə, komediyanı uğurla səhnələşdirdiyinə görə mükafat və diplomlara layiq görülüb.

1984-1992-ci illər arasında Bakıda Opera və Balet Teatrında səhnələşdirdiyi xeyli sayda opera və digər tamaşalarla böyük hörmət qazanıb.

1988-ci ildə Gürcüstan Teatr Universiteti Elmi Şurasında incəsənət üzrə doktorluq işini müdafiə edib. 12 il fasilələrlə Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində aktyorluq, rejissorluq, komediya, səhnə dərslərini tədris edib, tələbələri ilə bir sıra tamaşalar və komediyalar səhnələşdirib. Azərbaycan televiziyasında opera mövzusunda verilişlər, “Opera haqqında” aylıq proqramlar hazırlayıb. Məşhur yapon yazarı Akutaqava Ryuneskonun əsəri əsasında “Yaxşılığa yaxşılıqla” tamaşasını televiziyada nümayiş etdirilməsinə nail olub.

1991-ci ildə Türkiyə Respublikasının mədəniyyət naziri Namik Kamal Zeybək tərəfindən Ankara Opera və Balet Teatrına rejissor kimi dəvət edilib. Burada Azərbaycan bəstəkarı S. Ələsgərovun “Milyonçunun dilənçi oğlu” komediyasını böyük uğurla səhnələşdirib. Mersin Dövlət Opera və Balet Teatrında baş rejissor kimi fəaliyyətə başlayıb. 1995-ci ilə qədər Ankara və Mersin Opera və Balet teatrlarında çoxlu sayda tamaşalar hazırlayıb.

Bilkənt Universiteti Musiqi və səhnə fakültəsinin teatr bölməsinin rəhbəri professor Cüneyt Gökser tərəfindən Bilkənt Universiteti teatr bölümünə və Dövlət Konservatoriyasına Mersindən dəvət edilib, ayda iki dəfə Ankaraya gələrək, “Səhnə”, “Musiqili səhnə”, “Rol” fənlərini tədris edib.

1995-ci ildən 2002-ci ilədək Bilkənt Universiteti Teatr Bölümü rəhbərinin yardımçısı işləyib. Dünya şöhrətli professor İhsan Doğramacının dəstəyi ilə Türkiyədə ilk dəfə “Teatr rejissorluğu” və “Opera rejissorluğu” bölümlərini yaradaraq, rektorluğun arzusuna uyğun hər iki bölümün dərs proqramlarını hazırlayıb.

1999 və 2000-ci illərdə məşhur İshaq Paşa sarayında “Ağrı dağı” operasını iki dəfə səhnəyə qoyub. İşlədiyi universitetlərdə rejissorluq, opera rejissorluğu, rol, səhnə, opera dramaturgiyası, səhnə etikası, musiqi tarixindən mühazirələr oxuyub.

Həmin illərdə o, Ankarada nəşr olunan qəzetlərdə “Azərbaycan” səhifəsi açaraq, respublikamızın bugünkü gerçəklərini, müstəqil Azərbaycan dövlətinin qurucusu, ulu öndər Heydər Əliyev və Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin yeritdiyi müdrik siyasəti, ölkəmizdə iqtisadiyyat, siyasət, demokratiya, hüquq, səhiyyə, təhsil, musiqi, ədəbiyyat, teatr, 31 Mart və Xocalı soyqırımları və sair mövzularla bağlı 20-yə yaxın “Azərbaycan səhifəsi” hazırlayıb.

Yeddi il üzərində çalışdığı “Oyanış” romanı 2007-ci ildə Ankarada çap olunub. Romanda sovet diktatorluğu sistemində türklərin faciə dolu yaşamları qələmə alınıb. “Sənin, Mənim və Bizim” teatr tamaşası Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən qəbul olunub. “Yaxşılığa yaxşılıqla” ssenarisinin müəllifidir. Elmi araşdırmaları, publisistik məqalələri, şeir və hekayələri, tərcümələri Azərbaycan, Rusiya, Yəmən, Gürcüstan, Polşa, Türkiyədə müxtəlif qəzet və jurnallarda çap olunub. “Dodaqdan qəlbə” operasının librettosunu yazaraq, 1996-cı ildə Ankara Teatrında səhnəyə qoyub. Türkiyə Mədəniyyət Nazirliyinin sifarişi ilə Mesopotamiya tarixi ilə bağlı “İnanna” operasının librettosunu yazıb. Operanın premyerası 11 fevral 2006-cı ildə Ankara Teatrında nümayiş etdirilib. Ayrıca “İnanna” romanı üzərində işlərini davam etdirir. Ulu öndər Heydər Əliyevin və möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyevin siyasi fəaliyyəti ilə bağlı “Üstün zəka” adlı kitabını 2007-ci ildə Ankarada çap etdirib. İndiyədək səkkiz kitabı işıq üzü görüb. Tərcümə etdiyi əsərlərinin sayı da az deyil. 1988-ci ildə Tbilisidə S. Rustavelli Teatr Universitetinin Elmi Şurasında “Müsbət estetik ideal xarakterlərinin səhnə sənətinə uyğunlaşması” mövzusunda elmi işini müdafiə edib və sənətşünaslıq doktoru adına layiq görülüb. Tanınmış aktyor İsmayıl Dağıstanlının səhnə həyatını araşdırıb. Türkiyədə ilk dəfə olaraq, opera rejissorları üçün “Opera rejissorluğu”, vokal, rejissorluq və dirijorluqla bağlı “Opera sənəti” dərs kitablarını yazıb və çap etdirib. Universitetlərin teatr bölümləri üçün Türkiyədə ilk dəfə “Aktyorluq sənəti elmi” dərs kitabını yazıb.

Türkiyədə nüfuzlu jurnallarda “Azərbaycanda teatrın vəziyyəti və estetik prinsipləri” barədə və komediya teatr, türk dili mövzularında elmi məqalələri dərc olunub. 2000-ci ildə Türkiyə Cümhuriyyəti Universitetlərarası Elmi Şurası tərəfindən dosentlik, 2006-cı ildə Qazi Universitetində professor elmi adını almışdır.

Həmyerlimiz Əflatun Nemətzadənin ömür yolunun səhifələri ilə tanış olduqca ürəyimiz hədsiz sevinclə dolur. Doğrudan da, bu qədər işi görmək, Azərbaycanın adını xarici ölkələrdə uca tutmaq, öz müstəsna istedadı və geniş yaradıcılığı ilə xariqələr yaratmaq hər kəsə nəsib olmur.

Əflatun Nemətzadənin zəngin və mənalı ömür yolu, doğrudan da, nümunədir, etalondur, böyük şərəfdir.

Nə yaxşı ki, bu şərəfli ömrün yeni-yeni səhifələri yazılır və hələ neçə-neçə illər yazılacaq və xalqımıza şöhrət gətirəcək.

Azər Abdullayev,

“Astara” qəzetinin baş redaktoru.

Zaman.-2013.-5 mart.-S.7.