“Azərbaycanda hüquqi maariflənmə ilə bağlı konkret konsepsiya hazırlanmalıdır”

ELVIN ƏLIYEV,

Fəxrəddin Nağıyev Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasının Dövlət quruculuğu və hüquq kafedrasının müdiri

Azərbaycan müstəqillik qazandıqdan sonra hüquqi dövlət quruculuğu istiqamətində ciddi uğurlar əldə edib. Bu istiqamətdə ölkə rəhbərliyinin uğurla apardığı siyasət hazırda da davam edir. Buna görə də, ölkə vətəndaşlarının hüquqi maariflənməsi çox böyük əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasının Dövlət quruculuğu və hüquq kafedrasının müdiri Fəxrəddin Nağıyevlə söhbətimiz də elə bu barədə oldu.

- Fəxrəddin müəllim, cəmiyyətimizin hüquqi maariflilik səviyyəsi sizi qane edirmi?

- Hüquqi maariflənmə günümüzün çox aktual məsələsidir. Cəmiyyəti, dövləti dəyişdirməyin və dövləti sözün əsl mənasında cəmiyyətin xidmətçisi etməyin ən optimal yolu maarifçilikdir. Hüquqi maarifçiliyin əsas məqsədi isə dövlət siyasətinin vətəndaşlara çatdırılmasıdır. Belə olan halda cəmiyyətin hər bir üzvü dövlətin fəaliyyəti üçün özündə məsuliyyət hiss edir. Amma onu da, təəssüflə qeyd etmək istəyirəm ki, bizim cəmiyyətimiz hələ öz inkişafının bu mərhələsinə çatmayıb.

- Ölkəmizdə aparılan hüquqi maarifləndirmə işləri sizi qane edirmi?

- Son zamanlar bu istiqamətdə görülən işlərdə bir canlanma müşahidə olunur. Artıq insanlar özünü nəyinki cəmiyyətin adi üzvü, həm də aparıcı üzvü hiss edir. Buna görə də, cəmiyyətdə daha fəal mövqe tutmağa çalışırlar. Bütün bunlar istənilən halda hələ hər şey demək deyil.

- Hüquqi maariflənmə işlərində daha çox hansı çatışmazlıqlar var?

- Maarifçilik sonu olmayan prosesdir. Bu istiqamətdə görülən işlər gələcək illər üçün hesablanmalıdır. Ümummilli lider Heydər Əliyevin bir sitatını xatırlatmaq istəyirəm: “Bizim Konstitusiyamız daimi olmalıdır. Mən demirəm ki, əbədi olmalıdır. Amma insanların bir neçə nəslinə xidmət edəcək Konstitusiya olmalıdır”. Bax bu fikir ümummilli liderin məhz dövlət xadimi olduğuna dəlalət edir. Maarifçilik də bu günə, yaxud sabaha yox, gələcək illərə hesablanmalıdır.

- Fəxrəddin müəllim, hüquqi maariflənmə işlərinin istənilən səviyyədə aparılmasına nə mane olur?

- İnsanın özündə fikir söyləyəcəyi predmet haqqında aydın fikir olmalıdır. Bu gün fikir daşıyıcılarının özündə aydın mövqe yoxdur və ya zəifdir. Yenə də Heydər Əliyevin fikrinə istinad etmək istəyirəm: “Dövlət vəzifəsi tutan, dövlət orqanlarında çalışan, cəmiyyət tərəfindən seçilərək önə çəkilən adamlar Konstitusiyanı təbliğ etməlidirlər. Mən bu gün təəssüf hissi ilə deyirəm ki, nəinki siravi insanların arasında, hətta bu Milli Məclisin deputatlarının da arasında Konstitusiyamızı yaxşı bilməyənlər var”.

- Ölkəmizdə qanunvericilik sahəsində görülən işləri necə qiymətləndirirsiniz?

- Azərbaycanda qanunvericilik təsərrüfatı, demək olar ki, tamamilə yenilənib. Ölkəmizdə konkret bir sahəyə aid ictimai münasibətlər onlarla, qanunlarla tənzimlənir. Buna örnək olaraq, bələdiyyə qanunvericiliyini göstərmək olar. Amma nəinki vətəndaşların, hətta o qanunları tətbiq edən bələdiyyə işçilərinin özlərində belə, bu qanunlar haqqında aydın təsəvvürlərinin olmaması təəssüf hissi doğurur.

- Yeni qəbul olunan qanunların vətəndaşlara çatdırılması işi sizi qane edirmi?

- Bu, çox ciddi məsələdir. Hətta 2009-cu ildə Konstitusiyamıza belə bir müddəa da daxil edildi ki, yalnız dərc edilmiş normativ hüquqi aktların icrasına görə məsuliyyət yaranır. Lap qədim zamanlardan qanuna belə bir münasibət olub. Amma hazırkı dövrdə, hüquqi maarifçilik işində, vətəndaş cəmiyyətinin əsas tərkib hissəsi olan QHT-lərin üzərinə böyük vəzifə düşür. Çox sevindirici haldır ki, QHT-lər arasında hüquqi maarifçilik işini qarşılarına məqsəd qoyanların sayı ilbəil artır. Söhbət təkcə say artımından getmir. Bu təşkilatların fəaliyyətlərinin nəticələri artıq hiss olunmaqdadır. Onların fəaliyyətlərinin nəticəsidir ki, vətəndaşlarımız artıq başa düşürlər ki, əgər sən hüquqlarına əməl olunmağı istəyirsənsə, başqalarının hüquqlarına hörmətlə yanaşmalısan və öz vəzifələrini yerinə yetirməlisən. Bilirsiniz, dövlətin mövqeyi insanlar tərəfindən həmişə qəbul edilən olub. Amma dövlətin mövqeyi QHT-lər tərəfindən vətəndaşlara çatdırılanda, insanlar buna daha inamla yanaşırlar. Vətəndaşlar elə düşünmürlər ki, bu, dövlətin mövqeyidir. Onlar hesab edirlər ki, elə bu bizim özümüzün mövqeyidir. Ona görə də mən hesab edirəm ki, normativ hüquqi aktların cəmiyyətə çatdırılmasında QHT-lərin üzərinə böyük vəzifə düşür.

- Hüquqi maariflənmə işlərində KİV-lərin rolunu necə qiymətləndirirsiniz?

- Bu sahədə vəziyyət o qədər də ürəkaçan deyil. Bir sıra televiziya verilişləri istisna olmaqla, ölkə KİV-lərinin heç birində məqsədli şəkildə hüquqi biliklər təbliğ olunmur. Televiziyalarda daha çox auditoriya toplamaq məqsədilə kriminal xronikalar işıqlandırılır. Amma hesab edirəm ki, bütün televiziyalarımızın hüquqi maariflənmə işinə dəstək olmaq üçün böyük imkanları var. Sadəcə olaraq, bu işə müəyyən insanlar cəlb olunmalıdırlar. Qanunun özü də dövlətin siyasətidir. “Bu siyasət mənə əzizdir, bu siyasəti mən qəbul edirəm” deyən şəxslər onun cəmiyyətə çatdırılmasına səy göstərməlidirlər. Bu baxımdan mənim fikrimcə, TV-nin imkanları internetin imkanlarından da yüksəkdir. Çünki evimizdə televiziyalar səhərdən axşama kimi açıq qalır. Belə bir böyük auditoriyadan məqsədli şəkildə istifadə etməyin özü xüsusi yanaşma və məsuliyyət tələb edir.

- Qanunların qəbulunda vətəndaş mövqeyi nə dərəcədə nəzərə alınır?

- Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin saytına girmək kifayətdir ki, nəinki qəbul edilmiş, hətta qəbul edilməkdə olan qanun layihələri ilə tanış olub, fikir bildirəsən. Bu, çox əhəmiyyətli məsələdir. Hazırda bizdə istənilən qanunun ictimai müzakirəsinin aparılması üçün şərait vardır. Sadəcə olaraq, vətəndaş mövqeyi çatışmır.

- Ölkəmizdə vətəndaş mövqeyinin formalaşmasına necə nail olmaq olar?

- Qanunların qəbulu prosesində vətəndaş mövqeyinin formalaşdırılması sahəsində həm QHT-lərin, həm də dövlət orqanlarının üzərinə böyük iş düşür. Onlar birinci növbədə insanlara hüquqa hörmət hissi aşılamalıdırlar. Vətəndaşlar arasında buna nail olduqdan sonra isə onlara fəal həyat mövqeyi təbliğ olunmalıdır.

- Hüquqi maariflənmə işlərində təhsil ocaqlarının rolunu necə qiymətləndirirsiniz?

- Ümumiyyətlə, maariflənmə işlərində təhsil ocaqlarının əsas rol oynadığı danılmaz faktdır. Məlumat üçün bildirirəm ki, ölkəmizdə fəaliyyət göstərən bütün ali təhsil müəssisələrində ixtisasından asılı olmayaraq, istəyə bağlı Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası və hüququn əsasları fənni tədris olunur. Amma hesab edirəm ki, bu fənnin tədrisinin istəyə bağlı olması doğru deyildir. Məhz bu səbəbdən elə ixtisaslar vardır ki, orada təhsil alan tələbələrə bu fənn heç tədris olunmur. Məktəblərdə isə bu fənnin tədrisini dərs saatı düzəlməyən digər fənn müəlliminə verirlər. Bu da bumeranq kimi cəmiyyətin özünə qayıdacaq. Ona görə də istər ali məktəb müəllimləri, istərsə də hüquqşünas kadrlar orta məktəblərdə Konstitusiya fənninin tədrisinə cəlb olunmalıdırlar.

- Fəxrəddin müəllim, hüquqi maariflənmə işlərinə haradan və kimdən başlanılmalıdır?

- Ölkəmizdə hüquqi maariflənmə ilə bağlı konkret konsepsiya yoxdur. Hesab edirəm ki, Azərbaycanda hüquqi maariflənmə ilə bağlı konkret konsepsiya hazırlanmalıdır. Mənim fikrimcə, hüquqi maarifləndirmə fəaliyyətinə onun konsepsiyasının hazırlanmasından başlanılmalıdır.

- Hüquqi maariflənmə sahəsində indiyə kimi görülən hansı işi təqdir edirsiniz?

- Hüquqi biliklərin təbliği sahəsində Azərbaycan dövlətinin ən böyük nailiyyəti Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən idarə edilən elektron qanun portalının hazırlanıb istifadəyə verilməsidir. Burada 1991-ci ildən indiyə kimi Azərbaycanın bütün sahələrə dair qəbul edilmiş normativ hüquqi aktları toplanıb.

- Fəxrəddin müəllim, son olaraq ölkə vətəndaşlarına nə demək istəyirsiniz?

- Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası ölkənin bir nömrəli sənədidir. Buna görə də ölkənin bir nömrəli sənədinə münasibət nümunəvi olmalıdır.

Zaman.-2014.-15 aprel.-S.12.