“1 ton tullantı kağızın emalı altı ədəd ağacın qorunması deməkdir”

Yarandığı gündən indiyə qədər yer üzü bütün nemətləri ilə insanlığa xidmət edir. Birbaşa olmasa da, insan demək olar ki, ona lazım olan hər şeyi təbiətdən alır. İnsan bu nemətləri istifadə etdiyi ölçüdə də, onu qorumalıdır. Ətraf mühitin təmizliyini təmin etmək hər bir fərdin üzərinə düşən önəmli vəzifələrdəndir. Bu baxımdan da, dünyanın bir çox ölkələrində tullantıların yenidən istifadəsini təmin etmək məqsədilə onların emalı prosesinə üstünlük verilir. İstər məişət, istərsə də sənaye tullantıları emal edilərək, yenidən istifadəyə qazandırılır. Bu həm ekoloji təmizliyi, həm də israfın qarşısını almağa kömək edir.

Kağız insanlar tərəfindən ən çox istifadə olunan sənaye məhsullarından biridir

İstehsalatın demək olar ki, bütün sahələrində istifadə olunan məhsullardan biri də kağızdır. Kağız hazırda dünyada insanlar tərəfindən ən çox istifadə olunan sənaye məhsullarından biridir. Kağız və ondan hazırlanan məhsullar insanların gündəlik həyatında olduqca önəmli yerə sahibdir. Xüsusilə, elm və təhsil ocaqlarında, nəşriyyatlarda, mətbu orqanlarda, həmçinin yüngül və yeyinti sənayesində kağız və ondan hazırlanan məhsullara böyük ehtiyac var. Kağız ixtira olunmazdan əvvəl, insanlar yazı yazmaq üçün qaya və ağac parçalarından (papirus), həmçinin gil lövhələr və heyvan dərilərindən (perqament) istifadə ediblər. İlk dəfə e.ə 105-ci ildə Çində icad olunan kağızdan əsasən dövlət işlərində istifadə olunub. Çinlilər kağız hazırlamaq üçün bambuk və tut ağacından istifadə ediblər. Daha sonra (8-ci əsr) çinlilərdən kağız istehsalının sirrini öyrənən ərəblər Misirdə və Orta Asiyada (Səmərqənddə) kağız fabriki inşa edirlər və 500 il ərzində Şərqdən Qərb ölkələrinə kağız ixrac olunur. Qərb xalqları arasında kağız istehsalına ilk dəfə ispanlar başlayır. Bundan sonra İtaliyada (12-ci əsr), Almaniyada (13-cü əsr) və İngiltərədə (14-cü əsr) kağız istehsal olunur. Azərbaycanda isə kağız istehsalının tarixi daha əvvəllərə - 9-10-cu əsrlərə gedib çıxır. O dövürdə Azərbaycanda istehsal olunan kağızlar “Təbriz kağızı” kimi bütün dünyada tanınıb. Nəhayət ötən əsrin ortalarında yeni nəsil kağızların (sintetik kağız) istehsalına başlanılıb. Qeyd edək ki, ölkəmizdə sintetik kağız istehsal olnmur. Ancaq bu cür kağızlar ölkəmizə xaricdən idxal olunur. Bu kağız növü, digər kağızlardan fərqli olaraq, cırılmır, su keçirmir, nəmə və istiliyə davamlı olur. Sintetik kağızlardan daha çox divar kağızlarının (oboy) hazırlanmasında istifadə olunur.

Kağız istehsalında ağacdan xammal kimi istifadə edə bilmirik

Bütün dünyada olduğu kimi ölkəmizdə də kağıza olan təlabat olduqca yüksəkdir. Lakin, ölkəmizdəki mövcud meşə sahəsi kağız istehsalı üçün zəruri olan ağacdan əsas xammal kimi istifadə etməyə imkan vermir. Bu səbəbdən də Azərbaycanda kağız istehsal olunmadığından ölkəmizə kağız Rusiya, Ukranya, Qazaxıstan və Belarusiyadan gətirilir. Hal-hazırda ölkəmizdə meşələrin ümumi sahəsi 989,4 min hektardır. Bu da, o deməkdir ki, ərazimizin cəmi 11,4% ni meşələr təşkil edir. Ölkəmizdə adam başına təqribən 0,12 ha meşə sahəsi düşür ki, bu da ümumdünya miqyasında götürülən müvafiq orta rəqmdən 4 dəfə (0,48 ha) azdır. Məlumat üçün bildirək ki, dünya üzrə meşə örtüyünün sahəsi 4 milyard hektardan bir qədər çoxdur.

“Əhali dəstək verərsə bu sahədə daha çox uğur qazanmaq olar”

Ölkəmizdə tullantı kağızlar emal edilərək, karton istehsalı həyata keçirilir. Bakı şəhəri və Respublikamızın ayrı- ayrı regionlarından toplanmış kağız tullantıları Azərbaycan Kağız ve Karton İstehsalatı Kombinatına gətirilir. Burada müxtəlif növ kağızlar istehsal edilir və daha sonra bu kağızlardan Xırdalan Karton Fabrikində karton məhsulları istehsal olunur. Bakı və Sumqayıt şəhərlərinin müxtəlif yerlərində qurulan Kağız toplama məntəqələrinə gətirilən tullantı kağızlar təmizləmə prosesindən keçirildikdən sonra Kağız emalı zavoduna göndərilir. Müsahibimiz “Azərsun” şirkətinin kağız məhsulları qrup direktoru Elşən Osmanov kağızın istehsalı barədə qəzetimizə ətraflı məlumat verdi: “Toplanan tullantı kağızlar əvvəlcə yad maddədən təmizlənir. Daha sonra təxminən 600 və 800 kq ağırlığında olan kağızlar preslənərək təkrar istehsala verilir. İlkin mərhələdə kağız tullantılar su ilə qarışdırılaraq xəmir halına salınır. Içərisinə müxtəlif kimyəvi maddələr əlavə olunaraq aparatlar vasitəsilə qurudulur və hazır hala gəldikdən sonra xüsusi labaratoriyada standartlara uyğun olub-olmadığı yoxlanılır. Əgər istifadəyə yararlı deyilsə, yenidən emal olunaraq proses təkrarlanır. Tullantı kağız məhsulları beş-altı dəfə tekrar emal olunduqda, tərkibindəki liflər öz keyfiyyətini saxlaya bilir. Bu proses bir neçə dəfə də təkrar oluna bilər. Bu zaman isə kağızın keyfiyyətini artırmaq üçün daha çox nişasta və digər maddələr əlavə olunmalıdır. Bu gün Türkiyə və İran kimi qonşu ölkələrdə kağız on dəfədən artıq emal edilir. Bu zaman da təbii ki, kağızın tərkibindəki lazımi maddələr öz funksiyasını itirir və əlavə olunacaq kimyəvi maddələrin miqdarını artırmaq lazım gəlir. Ancaq tullantı kağızın normal emalı beş- altı dəfə olarsa, keyfiyyətli məhsul əldə etmək mümkündür”. E. Osmanov onu da qeyd etdi ki, kağız tullantılarının təkrar emala qazandırılmasına əhalimiz tərəfindən də lazımi dəstək verilərsə ciddi nailiyyətlər əldə oluna bilər: “Əgər əhali dəstək verərsə, bu istiqamətdə daha çox uğur qazanmaq mümkündür. Bu addım tullantıların miqdarı azalacaq, təbii ehtiyatın qorunmasına yardım edəcək. Eyni zamanda enerji sərfiyyatının azalmasına və ölkə iqtisadiyyatının güclənməsinə təkan verəcək”.

Tullantı kağızların emala qazandırılması bir il ərzində aşağıdakı nailiyyətlərin əldə olunmasına səbəb olur:

- 850 min yetişmiş şam ağacının kəsilməsinin qarşısı alınır

- 1.8 mln ton CO2 qazının atmosferə buraxılmasının qarşısı alınır

- Elektrik enerjisi sərfiyyatı 205 mln KWh azalır

- 2 mln m3 suyun sərf olunmasının qarşısı alır

“Tullantı kağızların emalı yaşıllıqların

qorunmasına xidmət edir”

Tullantı kağızın emal olunaraq yenidən istifadəsi ekoloji təmizliyin təmin olunmasında mühüm rol oynayır. Bu addım yaşıllıqların qorunması yol açır ki, bu da təmiz hava, sağlam həyat deməkdir. Qəzetimizə müsahibə verən ekoloq Telman Zeynalov hesab edir ki, ətraf mühitin qorunması adına ölkənin müxtəlif bölgələrində tullantı kağız toplayan məntəqələrin qurulmalıdır: “Tullantı kağızları toplamaq üçün respublikanın müxtəlif bölgələrində məntəqələr qurmaqla insanları cəlb etmək olar. Təqdim olunan kağız qarşılığında həmin insanlara müəyyən bir məbləğ ödənərsə, o da həmin pulu yeni kağız almağa sərf edər”. T. Zeynalov yaşıllıqların qorunması adına atılan addımları yüksək qiymətləndirdi: “Əgər tullantı kağızlar yığılaraq yenidən emal olunursa, bir ton kağızın emalı altı ədəd ağacın məhv olmasının qarşısını almaq deməkdir. Bu addım yaşıllıqların qorunması deməkdir ki, bu da insanın sağlamlığına xidmət edir. Bu yolla xəstəliklərin də qarşısı alınmış olur”.

Nemətləri “tükənməyəcək” düşüncəsi ilə istifadə etmək bir gün onlardan məhrum olmaq faktı ilə qarşılaşmağımıza səbəb ola bilər. “Mənfi” və ya “müsbət”- atdığımız hər bir addım özümüzə geri qayıdır. Hər bir fərd “mənim əlimdən bir şey gəlməz” şüarına qarşı “əlimdən gəldiyi qədər” deyib, ətrafına fayda vermək üçün çalışmalıdır.

Zaman.-2014.-16 aprel.-S.13.