Azərbaycançılıq ideologiyasının vətəndaş cəmiyyətinin formalaşmasında rolu (2)

Əvvəli ötən sayımızda

Vətəndaş cəmiyyətinin formalaşması və hüquqi dövlət quruculuğu prosesində azərbaycançılıq fəlsəfəsini vahid Azərbaycanın ideya əsası, dünya azərbaycanlılarını birləşdirən ortaq dəyər və Azərbaycanı dünyaya tanıdan milli-mənəvi irs olaraq öyrənmək və təbliğ etməklə yanaşı, onun ölkəmizin milli təhlükəsizliyinin, müstəqilliyinin, ərazi bütövlüyünün qorunub saxlanılmasında mühüm rol oynadığını da unutmaq olmaz. Bu baxımdan əminliklə qeyd etmək olar ki, Azərbaycanın yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoyduğu, sürətlə dünyaya inteqrasiya olunduğu indiki vaxtda vətəndaş cəmiyyətinin formalaşdırılması və hüquqi dövlət quruculuğu prosesində azərbaycançılığın oynadığı rolun hərtərəfli tədqiqi, onun dünya azərbaycanlıları arasında və bütövlükdə beynəlxalq miqyasda təbliği təkcə bugünün deyil, həm də sabahın tələbidir.

Vətəndaş cəmiyyətinin formalaşmasında ana dilin rolu

Heydər Əliyev vətəndaş cəmiyyətinin formalaşdırılması və hüquqi dövlət quruculuğu üçün azərbaycançılıq ideologiyasını yeni zirvəyə qaldırarkən tarixi təcribəni nəzərə alaraq onun vəhdətinə nail oldu. O, bu zaman həm Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin dövlətçilik ənənələrini yeni müstəvidə inkişaf etdirdi, həm də XX əsrin əvvəlindəki ana dili mücadilələrini əsas götürərək dövlət müstəqilliyimizin və vətəndaş cəmiyyətinin formalaşdırılması və hüquqi dövlət quruculuğu prosesində azərbaycançılıq ideologiyasını sivil inkişafımızın onurğa sütununa çevirdi. Onu da deyək ki, hakimiyyətdə olduğu bütün dövrlərdə Heydər Əliyev vətəndaş cəmiyyətinin formalaşdırılması və hüquqi dövlət quruculuğu prosesinin uğurla həyata keçirilməsində ana dilimizin qorunub saxlanılmasını önə çıxarıb və bu məqsədlə də bütün imkanlardan istifadə edib. Bu müstəvidə də Heydər Əliyev hələ imperiyanın qılıncının dalının da, qabağının da kəsdiyi bir dövrdə, 1978-ci ildə heç nədən çəkinmədən cəsarətlə və uzaqgörənliklə Azərbaycan SSR-in yeni Konstitusiyasına Azərbaycan dilini dövlət dili kimi daxil etdi. Sonralar Heydər Əliyev o dövrü belə xatırlayırdı: “Yadımdadır, 1978-ci ildə biz Azərbaycanın Konstitusiyasına Azərbaycan dilinin dövlət dili olması haqqında maddə daxil edəndə Moskvadan bizim başımıza nə qədər oyunlar açıldı, nə qədər təzyiqlər göstərildi. Ancaq biz bu təzyiqlərə dözdük” (2001-ci il oktyabrın 17-də Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin 10-cu ildönümünə həsr olunmuş təntənəli mərasimdə Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin nitqi).

Bu baxımdan da Heydər Əliyevin vətəndaş cəmiyyətinin formalaşdırılması və hüquqi dövlət quruculuğu prosesində önə çıxardığı azərbaycançılıq ideologiyasının təməlində məhz Azərbaycan dili dayanır. Çünki ölkəmizdə sabitliyin bərpası, əmin-amanlığın qorunub saxlanılmasın və vətəndaş cəmiyyətinin formalaşdırılması, hüquqi dövlət quruculuğu prosesində mühüm rol oynayan azərbaycançılıq ideologiyasını Azərbaycan dili olmadan təsəvvür etmək mümkün deyil.

Təsadüfi deyil ki, Heydər Əliyev: “Hər bir millətin dili onun üçün çox əzizdir. Bizim üçün Azərbaycan dili, ana dilimiz həddindən artıq əzizdir. Çünki çox illər ana dilimiz, Azərbaycan dili həyatımızda geniş yer ala bilməmişdir. Amma buna baxmayaraq, hər bir azərbaycanlı dilin qorunub saxlanılmasında az da olsa, çox da olsa xidmətlərini göstərmişdir. Biz Azərbaycanda Azərbaycan dilinin hakim olmasını, Azərbaycan dilinin getdikcə inkişaf etməsini təmin edəcəyik”,-deyirdi.

Bu müstəvidə də Heydər Əliyev vətəndaş cəmiyyətinin formalaşması və hüquqi dövlət quruculuğu prosesində Azərbaycan dilinin, tarixinin ədəbiyyat və mədəniyyətinin yeni - azərbaycançılıq məfkurəsini yüz illər bundan sonra da güclü və qüdrətli Azərbaycan dövlətinə xidmət edəcək millii strategiyaya çevirdi. Ulu öndərin 18 iyun 2001-ci il iyun ayının 18-də imzaladığı “Dövlət dilinin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsi haqqında”, həmçinin 9 avqust 2001-ci il avqust ayının 9-da imzaladığı “Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili gününün təsis edilməsi haqqında” Fərmanı vətəndaş cəmiyyətinin formalaşdırılması və hüquqi dövlət quruculuğu prosesində böyük tarixi-siyasi əhəmiyyətə malikdir. Eyni zamanda bu tarixi fərmanlar artıq yeni əsrin və üçüncü minilliyin əvvəllərində ana dili uğrunda mübarizənin dövlət səviyyəsində milli müstəqillik uğrunda mübarizənin - azərbaycançılığı tərkib hissəsi kimi əks etdirən dövlət proqramlarıdır.

Nəhayət, Heydər Əliyev vətəndaş cəmiyyətinin formalaşdırılması və hüquqi dövlət quruculuğu prosesində azərbaycançılıq ideyasını gündəmə gətirərkən dövlətçiliyimizin və ideoloji düşüncəmizin tarixi ənənələrindən bəhrələnmiş və onu yeni şəraiadə inkişaf etdirib.

Onu da deyək ki, vətəndaş cəmiyyətinin formalaşdırılması və hüquqi dövlət quruculuğu prosesində uğurla tətbiq edilən Heydər Əliyevin azərbaycançılıq ideologiyasında tarixiliklə müasirlik möhkəm, sarsılmaz vəhdət təşkil edir. Bunu ulu öndərin 2001-ci il noybar ayının 10-da dünya azərbaycanlılarının birinci qurultayındakı çıxışında dedikləri də sübut edir. Heydər Əliyevin qurultaydakı çıxışı vətəndaş cəmiyyətinin formalaşdırılması və hüquqi dövlət quruculuğu prosesində azərbaycançılıq ideologiyasının tarixi proqram sənədi hesab edilir. Heydər Əliyev qurultaydakı çıxışında bununla bağlı: “Azərbaycan dövlət müstəqilliyini əldə edəndən sonra azərbaycançılıq aparıcı ideya kimi həm Azərbaycanda, həm də bütün dünyada yaşayan azərbaycanlılar üçün əsas ideya olubdur. Biz həmişə bu ideya ətrafında birləşməliyik. Azərbaycançılıq öz milli mənsubiyyətini, milli-mənəvi dəyərlərini qoruyub saxlamaq, eyni zamanda onların ümumbəşəri dəyərlərlə sintezindən, inteqrasiyasından bəhrələnmək və hər bir insanın inkişafının təmin olunması deməkdir. Müstəqil Azərbaycan dövlətinin əsas ideyası azərbaycançılıqdır. Hər bir azərbaycanlı öz milli mənsubiyyətinə görə qürur hissi keçirməlidir və biz azərbaycançılığı - Azərbaycan dilini, mədəniyyətini, milli-mənəvi dəyərlərini, adət-ənənələrini yaşatmalıyıq”,-demişdi.

Vətəndaş cəmiyyətinin formalaşmasında azərbaycançılıq milli təfəkkür tərzinə

çevrilir

Vətəndaş cəmiyyətinin formalaşması və hüquqi dövlət quruculuğu çərçivəsində xaricdəki diasporumuzun təşkilatlanmasında, onların arasında milli həmrəyliyin gücləndirilməsində önəmli rol oynayan və sivil Azərbaycan dövlətçiliyininin onurğa sütununu təşkil edən azərbaycançılıq ideyasının gündəmə gətirilməsi dünya azərbaycanlılarını birləşdirən ən önəmli faktorlardan birinə çevrildi. Bü müstəvidə də Heydər Əliyev tərəfindən əsası qoyulan azərbaycançılıq anlayışı qısa müddətdə milli təfəkkür tərzinə çevrilərək dünyanın müxtəlif ölkələrində məskunlaşmış soydaşlarımız üçün milli qürur, mənəvi dayaq və ümid yeri oldu.

Vətəndaş cəmiyyətinin formalaşdırılması və hüquqi dövlət quruculuğu çərçivəsində önəmli rol oynayan azərbaycançılıq ideologiyası günümüzdə Pezident İlham Əliyev tərəfindən sivil, demokratik, dövlət qurucluğu prosesində uğurla həyata keçirilməkdədir. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında, dövlət siyasətinin bütün sahələrində olduğu kimi, azərbaycanlı diasporunun güclənməsi, vətəndaş cəmiyyətinin formalaşdırılması və hüquqi dövlət quruculuğu çərçivəsində azərbaycançılığın ümummilli ideologiya olaraq möhkəmlənməsi istiqamətində ardıcıl olaraq mühüm tədbirlər həyata keçirilir.

Ardı növbəti sayımızda

Əziz Mustafa

Zaman.-2014.-11 dekabr.-S.13.