“Hüququnu bilən istənilən şəxs onu müdafiə etməyi bacarır”

Hüququnu bilməyən insan onu müdafiə edə bilməz. Etiraf edək ki, bəzən cəmiyyətdə bu sahədə üzləşdiyimiz problemlərin çoxunun kökündə məhz bu durur. Hüquqşünas İlham Məmmədovun fikrincə, indiki dövrdə hüququnu bilən istənilən şəxs onu müdafiə etməyi bacarır. Məlumat üçün bildirək ki, İ. Məmmədov “Proqress” hüquq şirkətinin hüquqşünasıdır: “Hüquqi və fiziki şəxslərə hüquqi məsələlərlə bağlı xidmət göstəririk. Onların problemlərinin hüquqi yolla, hüquqi sənədlərlə həllinə köməklik göstərməyə çalışırıq. Təbii ki, bura əcnəbilər də daxildirlər”.

“Sizə ən çox hansı məsələlərlə bağlı müraciət edilir?”, - sualımıza onun cavabı belə oldu: “Bizim şirkətimiz daha çox hüquqi şəxslərlə işləyir. Müqavilələrin bağlanması, araşdırma və təhlillərin aparılması, kadr məsələlərinin həlli, üçüncü şəxslər qarşısında götürülmüş öhdəliklər, məhkəmə mübahisələri və digər işlərdə köməkliyimizi əsirgəmirik. Hüquqi şəxslər bəllidir ki, ən çox iqtisadi mübahisələrlə üzləşirlər. Bunlarla bağlı xidmətlər də göstəririk. Fiziki şəxslər isə ən çox ailə, əmlak məsələləri ilə bağlı müraciət edirlər. Bunları da xırdalasaq, boşanma, aliment tələbi, atalığın müəyyən edilməsi, anaya aliment ayrılması, uşağın kimdə qalması məsələlərini qeyd etmək olar. Ailə məsələləri təkcə boşanmadan ibarət deyil. Digər problemlər də var. Ailə qanunvericiliyinə görə, tərəflər arasında yarana biləcək hər hansı problemi həll etmək üçün nikah müqaviləsi bağlanmalıdır. Nikah müqaviləsi tərəflərin hüquq və öhdəliklərini müəyyən edir. Əgər gələcəkdə hər hansı problem yaranarsa, tərəflər bu müqavilə əsasında problemi ədalətli və hüquqi yolla həll edirlər. Təəssüf ki, xüsusən bölgələrdə rəsmi nikaha girmədən molla kəbini ilə ailə qururlar. Bu isə çox böyük problemlərə səbəb olur. Vərəsəliyin müəyyən edilməsi ilə bağlı da problemlər mövcuddur. Bundan başqa, fiziki şəxslərin ikinci və üçüncü şəxslər qarşısında götürdüyü öhdəliklərin həll olunması ilə bağlı da müraciətlər kifayət qədərdir. Bunlar əmlak məsələləri də ola bilər, borc məsələləri də ola bilər, hər hansı şəxslər qarşısında üzərinə götürülən zaminliklə də bağlı ola bilər və s”.

“Hüquqşünas hüquq sahəsində hər şeyi bilir” demək doğru deyil”

“Müasir dövrdə vəkilə, hüquqşünasa müraciət nə qədər effektlidir?” sualımıza müsahibimiz belə cavab verdi: “Əslində bu, işə görə dəyişir. Elə məsələlər var ki, orada tərəflər arasında mübahisələr zamanı, məsələn, məhkəmələrdə, xüsusilə cinayət işlərində - vəkilin tutulması məcburidir. Vəkildən (hüquqşünasdan) məsləhət alaraq fiziki və hüquqi şəxslərin hərəkət etmələri daha effektlidir. Elə vətəndaşlar var ki, öz hüquqlarını bilirlər. Amma bilməyən bir çox insanlar vəkilə, hüquqşünasa müraciət edirlər və effektli olur. Şərt deyil ki, müraciət edilən şəxs hüquqşünas olsun, hüququ bilən, təcrübəsi olan adamlar da məsləhət verə və yol göstərə bilərlər. Bütün hallarda məsləhət almağın, məsləhətləşməyin faydaları var. Bu, Avropa ölkələrində geniş yayılıb, Azərbaycanda da başlamaq üzrədir. Artıq daimi olaraq vəkillərlə işləyən ailələr var. Onların sayı getdikcə artmaqdadır. Bəzən bu məsələlər tanışlıqla da olur. Məsələn, elə tanışlarım var ki, ən azından zəng vurub mənimlə məsləhətləşirlər”.

“Hüquqşünas hüquq sahəsində hər şeyi bilir” demək doğru deyil. Söhbət ondan gedir ki, hüquqşünaslar da müxtəlif sahələr üzrə ixtisaslaşa bilirlər. Məsələn, kimisi bank sektorunu yaxşı bilir, kimisi əmlak sektorunu və s. Təbii ki, hüquqşünas digər vətəndaşlarla müqayisədə bütün sahələr üzrə hüquq və vəzifələri daha yaxşı bilir, bunun əsasında yol göstərir, fikirlərini bildirirlər. Hüquqşünasların işi, belə deyək, dolaşığa düşən bir məsələnin ədalətli həllinə nail olmaqdır. Amma elə insanlar da var, vəkilə müraciət etmək üçün maddi imkanları yoxdur”,-deyə qeyd edən müsahibimizin fikrincə, belə hallarda hüquqşünaslar dəstəklərini əsirgəmirlər: “Lakin hüquqşünas da var ki, gəlir oturur və saatı qurur ki, xidmət pulludur, saat hesabı pulumu ödəməlisiniz. Əslində bu, qeyri-qanuni bir şey deyil, onun haqqıdır”.

“Vətəndaşların öz hüquqlarını bilmələri vacibdir”

Bəs hüququ bilməyin bir vətəndaş üçün üstünlüyü nədir? İlham Məmmədov deyir ki, bunun çox böyük üstünlükləri var: “Mənim qənaətimə görə, indiki halda qanunu bilən insan hüququnu müdafiə edə bilir. Müəyyən çətinliklər ola bilər, ancaq əksər hallarda məsələ vətəndaşın xeyrinə həll olur. Vətəndaşlarımız bir çox hallarda müxtəlif qurumlarda öz hüquqlarının tələbi baxımından çətinliklərlə üzləşirlər. Əgər bir vətəndaş notariusa gedib imzasını təsdiq etdirməyi bacarmırsa, çətin ki, ondan qeyri-qanuni nə isə tələb edən birinə tabe olmaya. Dünyanın istənilən ölkəsində qeyri-qanuni nə isə ola bilər. Hüququn işləmədiyi yerdə heç bir müəssisə, dövlət və qeyri-dövlət təşkilatı işləyə bilməz. İnsanların doğru maarifləndirilməsi, təbliğat işlərinin aparılması lazımdır. Hər hansı bir dövlət müəssisəsinə yaxınlaşanda nə ilə bağlı müraciət edirsinizsə, işin icrası ilə məşğul olan məmurdan işin həlli ilə bağlı məsləhət almaq olar. Məmurun vətəndaşa problemin həll edilməsi üçün səlahiyyətləri daxilində yardım etməsi onun vəzifə borcudur. Bundan başqa, bəzi orqanlarda (notarius, polis, məhkəmə, vergi və s.) aidiyyəti üzrə istənilən sənədin yazılma qaydası və nümunəsi olur. Həmin nümunələrdən istifadə etməklə özünüz sizə lazım olan sənədi doldura bilərsiniz. Vətəndaşların öz hüquqlarını bilmələri vacibdir. Bəzən onların məlumatsızlığından istifadə olunur.

Bəzən bizdə çox yalnış olaraq deyirlər ki, vətəndaşlar öz hüquqlarını bilsəydilər, hüquqşünas olardılar. Xeyr, belə deyil. Məsələ hüquqşünas olmaqda deyil, məsələ nəyi necə edəcəyini bilməkdədir”.

“Azərbaycan öz hüquq sistemini ildən-ilə təkmilləşdirir”

İ. Məmmədov qanunlarımızın dilinin qəliz olduğunu deyir: “Təbii ki, ildən-ilə qanunlarımızda dəyişikliklər olur. Amma ümumən götürəndə hüquq ədəbiyyatımızın dilində çətinliklər var. Professional hüquqşünaslar da, vəkillər də, hakimlər də müəyyən çətinliklər yaşayırlar. Bəzən hansısa bir maddənin müəyyən bir işlə əlaqədar tətbiq edilməsində çətinliklər yaranır. Bəzən yanlış və ya tam başqa bir mənada anlaşılmalar da olur. Bu məsələlərin həlli ilə bağlı yuxarı instansiyalara müraciət olunur və onlar şərhlər, izahatlar verirlər. Məhz bundan sonra aşağı instansiyalarda, inzibati orqanlarda tətbiq edilir. Məsələn, vergi qanunvericiliyi ilə mülki qanunvericilikdə məhkəmə mübahisələri zamanı ziddiyyətlər yaranır. Bunlar da dediyim kimi, şərhlər verilməklə aydınlaşdırılır. Təbii ki, zamanla bunlar aradan qalxacaq. Azərbaycan gənc dövlətdir, öz hüquq sistemini ildən-ilə təkmilləşdirir. Gördüyünüz kimi, Milli Məclis hər sessiyada qanunlara dəyişiklik edir, yeniləri qəbul olunur və s. Onu da deyim ki, bütün dəyişikliklər müsbətə doğrudur. Mən bir hüquqşünas olaraq, qanunların dəyişməsi ilə işlərin asanlaşdığını görürəm. Çətinliyə doğru heç nə yoxdur. “Elektron hökumət”ə keçid də çox ciddi mənada qanun pozuntularının qarşısını alacaq. Hətta mən deyərdim ki, biz “elektron hökumət”dən fantastik nəticə gözləyirik. Artıq elektron xidmətin tətbiq olunduğu sahələrdə məmur süründürməçiliyinin qarşısı tamamilə alınmağa başlayıb. Bu, insanların psixologiyasına da çox yaxşı təsir edir. Onlar xidmətdən razıdırlar və s. Yaxın gələcəkdə ölkəmizdə bu sahədə çox böyük müsbət nəticələrin şahidi olacağımıza inanıram”.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyəsi əsasında səhifəni hazırladı:

Nicat İntiqam

Zaman.-2014.-3 iyul.-S.13.