“Xalqın şairi”nin “xoşbaxtliği”

Xalq artisti, ömrünün 45 ilini H. Ərəblinski adına Sumqayıt Dövlət Musiqili Dram Teatrına həsr etmiş, Azərbaycan və dünya dramaturqlarının müasir və klassik əsərləri əsasında hazırlanmış tamaşalarda bir-birindən maraqlı 100-dən artıq obrazlar qalereyası yaratmış, milyonlarla tamaşaçının sevimlisinə çevrilmiş Valeh Kərimovun bu il 70 yaşı tamam olur.

O, ağır müharibə ilində - 1944-cü ildə Cənubi Azərbaycanın Miyana şəhərində dünyaya gəlib. 1969-cu ildə M. A. Əliyev adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunun “Dram və kino aktyoru” fakültəsini bitirdikdən sonra öz aktyor taleyini həmişəlik olaraq Sumqayıt teatrı ilə bağlayıb. 1990-cı ildə Azərbaycanın “Əməkdar artisti”, 2000-ci ildə isə “Xalq artisti” fəxri adlarına, həmçinin Prezident mükafatına layiq görülüb. 2005-ci ildən Prezident təqaüdçüsüdür.

Böyük ustalıqla yaratdıgı “şair” Moşu Göyəzənli “uşaqların anası” Söylüyə nə qədər vəfalı, sədaqətlidirsə və “başqasında gözü yoxdursa”, Valeh Kərimov da Sumqayıta, onun teatrına, 45 ildir ki səhnəsində çalışdığı, oradan tamaşaçılara gərgin və həyəcanlı, həm də sevincli anlar yaşatdığı, evi qədər doğma-əziz bildiyi teatrın səhnəsinə bir o qədər vəfalı, sədaqətlidir və başqa heç bir teatrda gözü yoxdur.

Özünün də hərdən yarıciddi, yarızarafatla dediyi kimi, Sumqayıt Teatrı onun üçün “Bolşoy Teatr”dan da “bolşoy teatr”dır. Axı o, burada həm Azərbaycan, həm də digər dünya klassiklərinin baş qəhrəmanlarının yaddaqalan silsilə obrazlarını yaratmış, bir sənətkar kimi burada püxtələşmiş, burada şöhrət tapmışdır.

45 İl əvvəl və sonralar

Sumqayıt Dövlət Gənclər Dram Teatrının fəaliyyətə başladığı 1969-cu ildə o, bir o qədər də gözəçarpmayan adi aktyorlardan biri idi, lakin çox keçmədən rejissorların diqqəti ona yönəldi.

Hələ tələbəlik illərindən onun ən çox sevdiyi, dilindən-sözündən düşməyən dramaturqlar C. Cabbarlı, H. Cavid, C. Məmmədquluzadə və Nazim Hikmət olmuşdular. Sumqayıt teatrına gəldiyi ilk gündən ən böyük arzusu həmin korifeylərin əsərlərində baş rolları oynamaq olub. Ancaq kim deyə bilərdi ki, yenicə açılmış Sumqayıt teatrına gələn digər gənc aktyorlar bu istəklə yaşamırdılar?

İndi əsrin o tayında qalmış uzaq illərdə Azərbaycanın görkəmli teatr xadimlərindən sənətə, teatra böyük, aşiqanə vurğunluq dərsi almış Sumqayıt aktyorlarının hər biri tamaşaçıya özünü tanıda biləcək rollar arzusunda idi. Valeh Kərimov da bu istəklə hər gün teatrın qapılarını açsa da, düşündüklərinin hələ xülyadan başqa bir şey olmadığını, təbii ki, çox gözəl bilirdi. Odur ki, o zamanlar sıravi aktyorlar olan Hacı İsmayılov, Hicran Hüseynov, Hacı Xəlilov, Kamil Məhərrəmov, Hidayət Ələkbərov, Elmira Həşimova, Rafiq Hüseynov, Sevil Məhərrəmova, Qurban Ələkbərov, Nazir Əliyev və digər dostları ilə hər gün istedadlı rejissorlar Nəsir Sadıqzadənin və Ağakişi Kazımovun məşqlərinə gedər, ancaq yol boyu ürəyində H. Cavid, C. Cabbarlı, N. Hikmətlə, onların qəhrəmanları ilə “dərdləşərdi”...

Ona, əvvəlcə, o qədər də nəzərə çarpmayan kiçik rollar verilirdi. Ancaq Valeh həmin rolları elə xarakterik, qabarıq, yaddaqalan cizgilərlə yarada bilmişdi ki, bu da onun rejissor tərəfindən tezliklə “gözaltı” olunaraq, “sıravilər” cərgəsindən çıxarılmasına səbəb olmuşdu. Onun Fəxrəddini (N.B.Vəzirov - “Müsibəti-Fəxrəddin”), Zauru (Altay Məmmədov - “Yadındamı?”), Balaşı (C.Cabbarlı - “Sevil”), Müsyö Jordanı (M.F.Axundov - “Müsyö Jordan və Dərviş Məstəli şah”), Xudayar bəyi (“Danabaş kəndinin əhvalatları”), Gəray bəyi (“Komsomol poeması”), Xlestakovu (“Müfəttiş”), Yedigeyi (“Əsrə bərabər gün”), Əzizi (“Duel”), Hamleti (“Hamlet”) və digər rolları aktyoru Sumqayıt tamaşaçılarının sevimlisinə çevirmişdir. Yüksək sənətkarlıqla, milli koloritdə yaratdığı Moşu (Vaqif Səmədoglu - “Bəxt üzüyü”) obrazı isə onu nəinki respublikamızda, hətta onun hüdudlarından çox-çox uzaqlarda da tanıtdırıb-sevdirmiş, aktyora böyük populyarlıq və şöhrət gətirmişdir. Çoxlarının onu komik aktyor kimi tanımasına baxmayaraq, Valeh Kərimov həm də ciddi rollar aktyorudur. Onun Fəxrəddinini, Zaurunu, Hamletini görənlər Valeh müəllimin öz qəhrəmanlarının nakam, bəxtsiz talelərini necə böyük ustalıqla, dərin ürək ağrısı ilə “özününküləşdirdiyinin”, obrazların həyəcan və duyğularını, onların daxili narahatlıqlarını tamaşaçıya sirayət edəcək dərəcədə təsirli, ürəkağrısı ilə çatdıra bilməsinin şahidi olmuşlar.

Və günlərın bır günü...

KƏRİMOVun KƏRƏMOVa “Toy”da toy tutması

Bir gün aktyor dostlarımız mənim Sumqayıtda “lövbər” saldığım 12 nömrəli yataqxanaya (Valeh müəllimlə dostluğumuz elə oradan başlayıb) “lo xəbər”lə gəldilər: tamaşası hazırlanmaqda olan “Toy” komediyasında Valehə heç bir rol verilməyib. Yenicə tanınmağa başlayan aktyora görkəmli dramaturq Sabit Rəhmanın bu populyar əsərində rol verilməməsi hamını məyus etmişdi. Məsələ onda idi ki, baş rol olan Kərəmov üçün xalqımızın sevimli aktyoru Əliağa Ağayev xüsusi olaraq dəvət edilmişdi və digər aparıcı rollar da artıq bölünmüşdü. Şübhəsiz ki, çox sevdiyi bir tamaşada rol ala bilməməsi, bunu açıq-aşkar büruzə vermək istəməsə də, bir aktyor kimi ona çox ağır gəlirdi və buna təkcə o yox, hamı təəssüf edirdi...

Bir gün axşamüstü tamaşanın məşqindən qayıdan dostumuz, istedadlı aktyor Hidayət Ələkbərov (Allah ona rəhmət eləsin) gülə-gülə mənə dedi ki, “sabah məşqə gəl, gör Valeh qardaşın orda nə həngamə qoparır”. Ertəsi gün məşqə baxanda Valehin böyük istedada malik yaradıcı aktyor olduğunun bir daha şahidi olaraq, onun əsərə pyesdən kənar daxil etdiyi, lakin tamaşanı daha yaddaqalan edən “roluna” böyük maraqla, heyranlıqla baxdım.

Sən demə, tamaşadan kənarda, rolsuz qalmış Valeh müəllim bunu özünə bağışlaya bilməyərək, çox götür-qoy etdikdən sonra tamaşaya “daxil olmaq” üçün maraqlı bir çıxış yolu tapır. Rejissordan xahiş eləyir ki, ona kütləvi səhnələrdə, rolsuz iştirak etməyə icazə versin. “Axı bu sənə nə verəcək?” sualına “səhnədə görəcəksiniz” cavabını verir.

Səhərisi gün artıq bütün yaradıcı heyət Kərəmovdan daha çox, Kərimovdan - Valehdən danışırdı... Hər halda o zaman səhnədə iki aktyorun - xalq artisti Əliağa Ağayevin və gənc aktyor, tamaşada heç bir rolu olmayan Valeh Kərimovun oyunu daha böyük marağa səbəb olmuşdu. Bəli, “Toy”da onun konkret bir rolu olmasa da, tamaşanın böyük uğur qazanmasında, bəzən gündə iki dəfə olmaqla həm teatrda, həm də məktəblərdə və zavodlarda anşlaqla göstərilməsində rolu şəksiz idi.

Bəs Valeh müəllim neyləyə bilmişdi ki, tamaşaçılar onun oyununu görmək üçün axın-axın tamaşaya baxmağa can atırdılar?

... Qaldığımız yataqxanada həyatda rastlaşdıgımız qəribə adamlar barədə bir dəfə söz düşərkən, onların gələcək rollar üçün maraqlı prototiplər ola biləcəyi fikrini söyləyərək, mən Valeh müəllimə Şəki rayonunun Sarıca kəndindən qonşu kəndə - dəllək Həsənin “hüzuruna” başımı qırxdırmağa gedəndə onun başımıza gətirdiyi oyunlardan, qəribəliklərindən söhbət açmışdım. Həsən dayı əslində çox yaxşı adam idi, ancaq eyni zamanda qəribə xasiyyətli, baməzə bir kişi idi. Çox zəif bir damarı vardı - nərdtaxta oyununun dəlisi idi, bütün günü oynasaydı, “yoruldum” deməzdi. Hətta bu oyunun o dərəcədə aludəsi idi ki, bərbərxananın yaxınlığından keçən (lap işə tələsən olsun, onun üçün fərqi yox idi) bir “oyunçu”nu gördümü, pəncərədən əl eyləyib, içəri çağırar, başını qırxdığı adamın işini yarımçıq qoyaraq, tələm-tələsik oyuna başlardı. Özü də elə həvəslə, elə səs-küylə oynayardı ki, başının və ya üzünün qırxılması yarımçıq qalmış müştəri Həsən kişini həvəslə oynadığı oyundan ayırmağa “ürək eləməzdi”. O isə rəqibini bir-iki “tas” udmamış, onun “dərsini” verməmiş əl çəkməz, sakit olmazdı. Vay o günə ki, rəqib də güclü ola, ona udmaq şansı verməyə. Onda “haqq-hesab” müştərinin işi yarımçıq qalmış “başında çatlayardı” - müştəri ya üzü sabunlu, ya da başı yarıqırxılmış halda gözləyə-gözləyə qalardı, kişinin heç vecinə də olmazdı.

Mən bunu Valeh müəllimə danışmışdım, ancaq onun bu obrazı bir prototip kimi səhnəyə bu cür məharətlə və belə tezliklə gətirəcəyini gözləmirdim. Tamaşada kolxozçuların kütləvi səhnəsində meydan açan Valeh Kərimov dəllək Həsənin obrazını özünəməxsus qabarıq ştrixlərlə, elə məharətlə verə bilmişdi ki, tamaşaçılar onu yorulmadan alqışlayır, gülüşləri az qala zalı titrədirdi. O, dəllək Həsəni həyatda görməsə də, onun obrazını çox böyük bir ustalıqla, kamilliklə yaratmışdı - üzünü yarımçıq qırxdığı, tələsdiyindən başını ülgüclə yaralayaraq, yerinə tüpürcəkləyib pambıq yapışdırdığı müştərini vecinə də almadan “şeş-beş” atmağında davam edirdi ki, bu da zalı başına götürən gülüş doğururdu, tamaşaçılar gözləri yaşarınca gülürdülər.

Tamaşa elə böyük uğur qazanmışdı ki, uzun müddət teatrın repertuarında qalmaqda davam etdi. Maraqlı idi ki, həmin dövrdə Sumqayıtda uşaqdan-böyüyə kim Valeh müəllimi küçədə görürdüsə, barmaqla göstərib deyirdi: “dəllək, dəllək!..” Və yəqin ki, Sabit Rəhman Valehin bu oyununu görsəydi, əsərə hökmən “bir balaca” əl gəzdirərdi.

Bəli, Moşu Göyəzənli “dünyaya gələnə” qədər Valeh müəllim bu dünyada öncə dəllək kimi tanınmışdı. “Altı aylığından dədəsi ilə meşəyə odun qırmağa gedən” Kərəmovun gözü qabağında “meydan sulayan” dəllək kimi!

***

“Xalqın şairi” Moşu Göyəzənli nə qədər çalışsa da, “istedadına” nə qədər güc versə də, “xoşbaxtlığın” qafiyəsini tapa bilmədi ki, bilmədi. Valeh Kərimov isə Sumqayıtda, teatr səhnəsində “xoşbaxtlığın” özünü - aktyor xoşbəxtliyini tapmışdır. Arzu edirik ki, onun bu sənət xoşbəxtliyi hələ uzun illər, heç olmasa, 100 yaşınadək davam etsin!

Hələlik isə, cavanlığınızın müdrik çağı - 70 yaşınız mübarək, Valeh müəllim!

Rəhman ORXAN

Zaman.-2014.-18 iyun.-s.9.