“Haqlısansa, haqqın olanı almalısan”

“Zaman-Azərbaycan” qəzetinin əməkdaşı Ruslan Abdulov Azərbaycan Respublikası Vəkillər Kollegiyasının üzvü, vəkil Samir Şərifovdam müsahibə alır

Azərbaycan Respublikası Vəkillər Kollegiyasının üzvü, fərdi qayada fəaliyyət göstərən vəkil Şərifov Samir Cuma oğlu ilə müsahibə.

- Hazırda Zaqatala rayonunda vətəndaşlar ən çox hansı məsələlərlə, hüquqpozulmaları ilə bağlı vəkilə müraciət edirlər?

- Hazırda fəaliyyət göstərdiyim Zaqatala rayonunda əksər hallarda vətəndaşlar nikahın ləğvi, alimentin miqdarının dəyişdirilməsi, vərəsəlik, ümumi birgə (və yaxud ümumi paylı) mülkiyyətin bölünərək payların müəyyən edilməsi, fərdi yaşayış evinə istifadə hüququnun tanınmaqla həmin evə köçürülməsi, ipoteka və ya borc müqaviləsinin tələblərindən irəli gələn öhdəliklər, daşınmaz əmlak üzərində hüquqların dövlət qeydiyyatı zamanı yaranmış problemlər, inzibati orqanların qərarları ilə razılaşmama, cinayət işlərində şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxsin hüquqlarının müdafiəsi kimi məsələlərlə bağlı bizlərə müraciət edirlər.

Yuxarıda sadalanan məsələlərin yaranmasının bir çox səbəbi ola bilər və bunu problem adlandırmaq bir o qədər də düzgün olmazdı. Çünki, Azərbaycan dövləti demokratik, hüquqi, dünyəvi, unitar respublikadır. Yəni, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası ilə təsbit olunmuş hüquqlardan istifadə hər bir Azərbaycan Respublikası vətəndaşının mübahisəolunmaz hüququdur. Əsas odur ki, vətəndaşlarımız bilməlidirlər ki, onların Azərbaycan Respublikasının ən yüksək hüquqi qüvvəyə malik normativ hüquqi aktı olan Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası ilə təsbit olunmuş bir çox hüquqları vardır.

- Vətəndaşlarımız öz hüquqlarını nə dərəcədə bilirlər?

- Vətəndaşlarımızın, onlara qanunvericiliklə verilmiş hüquqları bilmələri təbii ki, yaxşı haldır. Lakin, vətəndaşın qanunu bilməməsi onun hüquqlarının pozulması ilə nəticələnməlidir deyə bir anlayış yoxdur. Vətəndaşlarımızın, mütəmadi olaraq Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə bağlı marifləndirilməsi zəruridir. Bunun üçün müəyyən pay KİV-in üzərinə düşür. Belə ki, vətəndaşlarımızın qanunvericiliklə bağlı məlumatlandırma və ya marifləndirmə tədbirlərinin ən tez və ən optimal yayılması yolu KİV-dir. Lakin, bu ümumilikdə mümkün deyil. Çünki, hüquq elminə hər tərəfli bələd olmaq üçün peşəkar hüquqşünas olmaq lazımdir ki, vətəndaşlarımızın hamısının hüquqşünas olması qeyri-mümkündür. Ancaq bununla belə, hər kəs Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası ilə onlara verilmiş olan hüquqları və azadlıqları bilməli, qanunvericiliklə müəyyən olunmuş hüquq və vəzifələrdən az da olsa məlumatlı olmalıdırlar. Ona görə məlumatlı olmaldırlar ki, ən azından hüquq və azdlıqlarının pozulduğunu ehtimal etdikdə hansı hərəkətləri etməli, hansı zəruri müdafiə tədbirləri görməli olduqlarını bilsinlər, hüquqları ilə yanaşı, vəzifələrinə və məsuliyyətlərinə də bələd olsunlar.

Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası 72-ci maddəsinin III hissəsində qeyd olunur ki, qanunu bilməmək məsuliyyətdən azad etmir. Dövlət hər kəsin hüquqlarının və azadlıqlarının müdafiəsinə təminat verir. İstisnasız olaraq hakimiyyətin bütün qollarına şamil edilən bu öhdəlik insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarına hörmət etmək, onları müdafiə etmək və dəstəkləmək, eləcə də həyata keçirmək vəzifələrini ehtiva edir. Yəni, dövlət, vətəndaşı hüquq və azadlıqlarını bilməsə belə, ona kömək etməli və qanunvericiliklə müəyyən olunmuş hüquqlarından istifadə etməsi üçün vətəndaşına əlverişli şərait yaratmaldır.

Təbii ki, hüquqlarını mükəmməl bilən hər bir şəxs, həmin hüquqları müdafiə etməyidə bacarar və mən inanıram ki, hər bir halda buna nail olmaq mümkündür. Qeyd etdiyim kimi, Azərbaycan dövləti demokratik, hüquqi, dünyəvi, unitar respublikadır. Sadəcə olaraq, gərək qətiyyətli olasan. Haqlısansa, haqqın olanı almalısan.

- “Demoqoq” sözü bizdə niyə səhv anlaşılır?

- Əslən yunan mənşəli söz olan “demoqoq” sözünün mənası “xalqın səsi” deməkdir, yəni, çox gözəl mənsı var. Sadəcə olaraq, yaşadığımız cəmiyyətdə bu ad öz layiqli yerini tapmayıb. Fikrimcə bunun 2 səbəbi var: birincisi, demoqoq adı altında tanıdğımız bir çox şəxs, heç öz səsini eşitdirmək gücünə, savadına, bacarığına, qabiliyyətinə malik deyil, qaldı ki, xalqının səsi eşitdirsin. Bir çox halda, həmin şəxslər müəyyən təzyiq vasitələrinə əl ataraq öz niyyətlərinə çatmağı arzulayırlar. Bunun üçün isə qarşı tərəfə şər və böhtan atmaqdan, onu hədələməkdən də çəkinmirlər. Həmin şəxslər qeyd olunan səbəblərdən arzuolunmaz şəxslərə çevrilirlər. İkinci səbəbi isə, yaşadığımız cəmiyyətdə öz hüququnu həqiqi mənada müdafiə etməyə çalışan şəxslərə bir az pis baxılmasıdır. Kiməsə öz işini öyrətmək kimi qiymətləndirilir.

- Qanunlarımızın dili barədə sizin də fikirlərinizi bilmək maraqlı olardı.

- Əslində, “Normativ hüquqi aktlar haqqında” Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Qanununun 25.5-ci maddəsində qeyd olunur ki, normativ hüquqi aktın mətnində istifadə edilən termin və anlayışlar aydın və birmənalı olmalıdır. Həmin Qanunun 53-cü maddəsinə (normativ hüquqi aktın mətninə dair irəli sürülən linqvistik tələblər) əsasən, normativ hüquqi aktın mətni lakonik formada, normaların ziddiyyətli təfsirini istisna edən sadə və aydın dildə, Azərbaycan ədəbi dilinin və hüquq terminologiyasının rəsmi-işgüzar üslubuna əməl etməklə tərtib edilir. Həmin Qanunun 54.1-ci maddəsinə (normativ hüquqi aktın mətninə dair irəli sürülən linqvistik tələblər) əsasən, normativ hüquqi aktın terminologiyası aydın anlaşılan sözlərdən və söz birləşmələrindən istifadə etməklə formalaşdırılmalıdır. Yuxarıda qeyd olunanlardan da göründüyü kimi, əslində normativ hüquqi aktın dili asan və anlaşılan olmalıdır. Lakin, bəzi hallarda normativ hüquqi aktın məzmununda qeyri-müəyyənliklər və fərqlər, habelə tətbiqi təcrübəsində ziddiyyətlər aşkar edilir və bu zaman “Normativ hüquqi aktlar haqqında” Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının 90.1-ci maddəsinə əsasən, həmin aktı qəbul etmiş normayaratma orqanı və ya Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 130-cu maddəsinin IV hissəsinə uyğun olaraq Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi müvafiq normaları rəsmi şərh edir. Diqqətinizə çatdırmaq istəyirəm ki, normativ hüquqi aktın məzmununun izahı onun şərhi hesab edilmir. Mən hesab edirəm ki, vətəndaşlarımızın çoxunun öz hüquqlarını bilməməsinin səbəbi məhz normativ hüquqi aktların dilinin qəliz olması ilə bağlı deyil. Əslində, bütün normativ hüquqi aktlarımızın dili qəliz deyildir. Bu hal az rast gəlinən haldır ki, bununla da vətəndaşlarımızın tez-tez rastlaşacağını fikirləşmirəm. Adətən bu cür anlaşılmamazlıqlarla sırf hüquqşünas olan şəxslər rastlaşırlar. Məncə, vətəndaşlarımızın hüquqlarını bilməməsini bununla əlaqələndirmək düzgün olmazdı. Vətəndaşlarımızın hüquqlarını bilməməsinin başlıca səbəblərindən biri, oxumaq vərdişinin olmaması ilə bağlıdır.

- Vətəndaşlara müraciət etdikləri məsələlərlə əlaqədar bütün hallarda köməklik edə bilirsinizmi?

- Əgər sözügedən şəxs vəkildirsə, o heç vaxt aciz qala bilməz. Belə ki, vəkillə vətəndaş arasında müqavilə bağlanmazdan əvvəl, vəkil işin perspektivi və uğurlu nəticənin əldə olunmasının mümkün olub-olmaması barədə vətəndaşı məlumatlandırmalıdır. Bu bir reallıqdır ki, vəkilə müraciət edən vətəndaşlarımız, həmin vəkildən işi müsbət nəticələndirə bilib-bilməyəcəyini öyrənmək istəyir. Təbii ki, bir çox halda işin necə yekunlaşacağını bilmək qeyri-mümkündür. Bu işin gedişatında məlum olur. Çünki bəzi hallarda vətəndaşların özləri üçün doğru olduğunu düşündükləri əsaslar, qanunvericiliklə təkzib olunur. Əslində bizlər, vətəndaşlara yüksəkkeyfiyyətli hüquqi yardım göstərməklə mükəlləfik, bizlərin qərar qəbul etmək kimi bir səlahiyyətimiz yoxdur. Bu cür cavab, bir çox hallarda vətəndaşları təmin etmir və onlar nəticəni bilmək istəyirlər. Adətən vətəndaşlarımız iş məhkəmə səviyyəsinə çıxdıqdan sonra vəkilə müraciət edirlər. Halbuki, bir çox halda onlar hər hansı bir hərəkət və ya hərəkətsizliyi etməzdən əvvəl vəkilə müraciət etmiş olsalar, bəlkə də mübahisə bu səviyyəyə çıxmaz. Bizlər bir növ qanun keşikçiləriyik. Bizlər vətəndaşlara yalnız peşəkar hüquqşünas kimi yardım edə, qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş bütün növ müdafiə tədbirlərindən istifadədə onlara kömək edə və vətəndaş tərəfindən təqdim olunmuş, eləcə də tərəfimizdən toplanılmış sübutlar əsasında ehtimal olunan nəticəni onalara deyə bilərik.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyəsi əsasında səhifə ni hazırladı: Ruslan Abdulov

Zaman.-2014.-8 noyabr.-S.13.