“Yazıçı olmağıma görə anama çox borcluyam”

SƏMƏD MƏLIKZADƏ, QVAMI MƏHƏBBƏTOĞLU,

Sevinc Nuruqızı M. F. Axundov adına Rus dili və Ədəbiyyatı İnstitutunu fərqlənmə diplomu ilə bitirib. Ağdam şəhərində rus dili müəllimi işləyib. İndiyədək 40-a yaxın kitabı işıq üzü görüb. Pyesləri müxtəlif teatrlarda oynanılıb. Hazırda “Təhsil” nəşriyyatında böyük redaktor işləyir.

Sevinc xanım, mümkünsə, bir az geriyə qayıdaq. Necə bir ailədə böyümüsünüz?

- Uşaqlığımı və gəncliyimi Ağdam şəhərində yaşamışam. Yamyaşıl, günəşli, işıqlı və sevimli Ağdamda. O yerin işığı mənim ürəyimdə və yazılarımda həmişə yaşayacaq... Atam çox ciddi idi. O, evdə olanda hər tərəfə sakitlik çökürdü. Muğamı çox sevirdi. Anam isə bizimlə oxuyurdu, oynayırdı… Onunla gizlənpaç oynadığımız vaxtlar da olub. Anam bağça müəlliməsi idi. Həyətdə də sanki uşaq bağçası yaratmışdı. Qonşu uşaqlar bizim həyətdə oynamağı sevərdilər. Çünki anam onlara kuklalar düzəldər, tamaşalar qurardı. Sonra da oynayıb yorulmuş uşaqlara yaxmac paylayardı. Qonşu kənddən məktəbimizə gələn sinif yoldaşlarım qarlı qış günlərində bizim evdə yolu yarı edib dincələr, çay içər, isinər, sonra yollarına davam edərdilər. Anam əyni nazik olana üstdən nə isə geyindirər, başı açıq olanın başını bağlayar və onları yola salardı. Axşam isə mənə deyərdi: “Bu gün baş verənləri yaz”. Mən də yazardım. Yazıçı olmağıma görə anama çox borcluyam- onun səmimiyyətinə, xeyirxahlığına, qayğı və diqqətinə…

- Orta məktəb illərində nə isə yazmısınız - hekayə, şeir, nağıl?

- Şeir yazmışam. İlk dəfə çox kədərlənmişdim. Kimya müəllimim dünyasını dəyişmişdi. Həyatımda ölümün dəhşətini yaxından anladığım bir zamanda şeir yazmaq istədim. Və yazdım. Şeir əl-əl gəzdi. Müəllimlər otağına çağırıldım, dönə-dönə şeiri oxutdurdular mənə. Radio qovşağında, məktəb qəzetində, hətta rayon şeir müsabiqəsində belə dəfələrlə səsləndi. Həmin şeiri bütün məktəb əzbərlədi. Sonra bir məktəbli dəftərini dolduracaq qədər şeirlərim yarandı. Müəllimlərimdən biri dedi: “Bu qız parlayacaq, görərsiniz”. Amma bu həvəs qəfildən bitdi… Daha yazmadım. Hətta yazmaq bacarığım olduğunu belə unutdum. İllər ötdü… 1999-cu il idi. Bağa gedirdik. Maşında kənddən şəhərə pay verilən bir xoruz haqqında danışdılar. Evə qayıdandan sonra eşitdiyimi nəzmə çevirdim. Və “Ağ xoruzun hekayəti” adlı poema yarandı. Beləcə, ilk kitabıma mövzu olacaq əsər yarandı...

- Nə vaxtsa tənqid olunmusunuzmu?

- Yalnız bir dəfə, “Alma ağacı” şeirimə görə. Tənqidçi alma ağacını danışdırmağımı tənqid obyektinə çevirmişdi. O belə yazmışdı: “Sevinc Nuruqızı alma ağacını danışdırıb. Alma ağacı da danışarmı?!” Amma bu gün uşaq ədəbiyyatının sağlam tənqidə ehtiyacı olduğunu düşünürəm. Çünki sağlam tənqid yazıçını səfərbər edir: düşünməyə, çalışmağa, öyrənməyə.

- Yazmaqda məqsədiniz nədir? Uşaqlara nəyi çatdırmaq, nə mesaj vermək istəyirsiniz?

- Yazdıqlarımla heç vaxt uşaqları tərbiyə etmək niyyətim olmayıb. Düşünürəm ki, olsaydı, sevilməzdim. Amma nəticədə, çox şey demişəm. Heç biri də əvvəlcədən planlaşdırılmayıb. Hansısa mövzu məni narahat edib, yazmışam, sonra yalnız oxuyanda onun nəyə xidmət etdiyini anlamışam. Uşaqlarla səmimi olmağa çalışmışam. Yazandan sonra onlara xeyirxahlıq, Vətənə, valideynlərə, dosta və ətrafda olan hər şeyə sevgi aşıladığımı görəndə sevinmişəm.

- Çoxları deyir ki, uşaqlar üçün yazmaq

çətindir. Bu fikrə münasibətiniz?

- Düzdür. Çox çətindir. Uşaqlar üçün yazan savadlı olmalıdır. Savadsız uşaq yazıçısı gəmini hara aparacağını özü də bilməyən losmana bənzəyir. Uşaqlar böyüməkdə olan nəsildilər. Həm də öyrənmək ehtiyacı olan. Uşaq ədəbiyyatı nümunəsi yanlış məlumat daşıyıcısı olsa, bu ehtiyacı ödəməz. Uşaq yazarı həm də kübar olmalıdır. Zənnimcə, bu, uşaq yazarı üçün əsas şərtlərdən biridir. İnsan formalaşdırmaq, zövq cilalamaq, xarakter yetişdirmək üçün mütləq kübar yazı ustalığına malik olmalısan. Uşaqlar üçün yazan həm də çox xeyirxah olmalıdır. Xeyirxahlıq uşaq kitabının hər cümləsindən, hər obrazından süzülməlidir. Ən nəhayət, təbii olmalıdır. Ürəyindən gələni yazmalıdır. Uşaq yazıçısı uşaqlarla ünsiyyəti sevməlidir. Mənə yazmaqda 3 il müddətində İctimai Radionun efirində həftənin 5 günü canlı yayımlanan “Çoxbilmiş” adlı verilişim çox kömək etdi. Hər gün ən azı iki uşaqla canlı efir söhbəti aparırdım. Müsahiblərim öz fikirlərini bölüşürdülər, özlərinə xas mülahizələr yürüdürdülər. Onlar üçün nə yazmağı və necə yazmağı əslində mən onların özlərindən öyrənirdim.

- Hər bir yazarın özünəməxsus işləmə tərzi var. Siz necə yazırsınız, axşamlar, günün hansı saatındasa, yoxsa bəlli saatlarda?

- Mən belə demək olarsa, nə vaxt gəldi, onda yazıram. Özümü yazmağa məcbur etmirəm.

- “Melissa” nağılınızı oxuyarkən adam

kövrəlir. Siz necə, yazarkən kövrəldiyiniz

anlar olubmu?

- “Melissa” qızımın gəlinciyi idi. Adını biz qoymamışdıq. Üstündə yazılmışdı. Qızım onu çox sevmişdi. İndi də Melissadan söz düşəndə gözləri dolur. Hekayədə hər şey olduğu kimi yazılıb.

Özümün kövrəldiyim anlar da olub. “Ciya ilə iki gün” nağıl-povestini yazanda. Bala siçan yol azıb və gəlib başqa bir evin zirzəmisinə çıxıb. Burada bir qızla tanış olub. Rahat evciyi və yeməyə yeməyi var... Hər gün yazdığım yeni hissəni qızıma oxuyurdum. Bir gün qızım soruşdu: “Bəs, siçan gedib anasını tapmayacaq?” Dedim: “Yox. Çünki mən də bilmirəm onun anası haradadır”. Qızım ağladı: “Xahiş edirəm, apar onu anasının yanına”. Sözün düzü, mən də çox kövrəldim. Axtarıb onun anasının yaşadığı yeri tapdım. Və nağıl-povestin sonunda siçan evlərinə qayıtdı.

- Siz tərcümə ilə də məşğul olursunuz.

İndiyədək xarici uşaq yazarlarından

kimləri tərcümə etmisiniz?

- Bir çoxlarını - Astrid Lindqrin, Conni Rodari, Kristine Nestlinger, Selma Laqerlyof, Luidji Molerba, Tuve Yanson, Elen Beatris Potter, Ulf Stark, Otfrid Proysler, Sven Nurdkvist, Ketrin Paterson və b. Çalışıram müasirləri tərcümə edim ki, bizim uşaq dünya uşağının oxuduğunu oxuya bilsin, müasir dünya ədəbiyyatından xəbərdar olsun. Bir əsəri tərcümə etmək üçün günlərlə axtarıram. Ən yaxşısını seçirəm. Məsələn, elə əsər var ki, çox oxunur, olduqca məşhurdur, amma mən onu uşağa verə bilmərəm. Elə götürək, Moni Nilsonun “Sasaki”sini. Orada elə məqamlar var ki, bizim gerçəkliyə uyğun gəlmir. Dünyaca məşhur İsveç yazıçıları Cudca və Tomas Vislanderlərin “Mu ana” ilə bağlı macəraları da tərcümə olunmaq üçün növbə gözləyir. Çünki hələ bu silsilənin İsveç oxucusu tərəfindən niyə bu qədər sevildiyini özümçün aydınlaşdırmamışam. Amma Sven Nurdkvistin “Petson və Findus” silsiləsindən olan bütün kitablarını çox böyük sevgi ilə tərcümə etdim. Onlardan yalnız biri “Təhsil” nəşriyyatında çap edilən “Nağıla bax, nağıla” adlı topluda işıq üzü görüb.

- Uşaqlar sizə məktub yazırlarmı?

- Çox yazırlar. Veriliş apardığım zaman mənə çoxsaylı məktublar və açıqcalar gəlirdi. Rəngli karandaşlarla işlənmiş, kəsilib yapışdırılmış, bəzədilmiş. Saxlamışam. Çünki bu məktublar mənə yaradıcılıq enerjisi verir.

- Əsərlərinizin ilk oxucusu adətən kim olur?

- Əvvəl qızlarım idilər. İndi böyüyüblər. Zeynəb BDU-nun biologiya, Zöhrə isə hüquq fakültəsini bitirib. Yenə də yazdıqlarımı onlara oxuyuram, məsləhət alıram. Ən çox balaca Duyğu ilə məsləhətləşirəm. Mən onun bibisiyəm. O mənim sifarişçim. “Nağıla bax, nağıla” toplusundakı “Petson və Findus”dan (Svet Nurdkvist) çox xoşu gəlmişdi. Bir gün məndən xahiş etdi: “Bibi, sən də eləsindən yaz”. Xahişi unudulmayıb. Eləsindən yazmaq anı yəqin ki, çatacaq.

- Sizin ingilis dilində “Ağca və Cubbulu” və “Aysu və Ay” kitablarınız 2014-cü il üçün Beynəlxalq Uşaq Kitabı Şurasının H. X. Andersen mükafatına və qızıl medala təqdim edilib. Bu barədə də söz açmağınızı xahiş edirik.

- 2013-cü ildən Azərbaycan çox nüfuzlu bir təşkilatın - Beynəlxalq Uşaq və Gənclər Kitabı Şurasının üzvü olub. 1953-cü ildə İsveçrədə yaradılan bu Şura 60-dan artıq ölkənin milli seksiyalarını öz sıralarında birləşdirir. Beynəlxalq Uşaq və Gənclər Kitabı Şurasının Andersen qızıl medalına iki ildən bir dünyanın ən sayılıb-seçilən uşaq yazarları, tərcüməçi və illüstrasiyaçılarıı layiq görülürlər. “Kiçik Nobel mükafatı” adlandırılan bu mükafatın və Andersen qızıl medalının tarixi dünya uşaq ədəbiyyatının korifeyi Ella Lepmanın adı ilə sıx bağlıdır. Məhz Ella Lepmanın səyi nəticəsində hər il H.X.Andersenin doğum günü - 2 aprel Beynəlxalq Uşaq Kitabı Günü kimi qeyd olunur. İndiyə qədər Andersen mükafatına dünyanın 20 ölkəsindən 23 yazıçı və 17 rəssam-illüstrasiyaçı layiq görülüb.

İki ildən bir verilən bu mükafata Şuranın ötən ildən üzvü olan Azərbaycandan ilk namizəd isə mən olmuşam. Onu da qeyd edim ki, Şura Azərbaycana çox böyük diqqətlə yanaşır və onun nominantını öz siyahısında görməkdən qürur duyur. Bu, Şura administarsiyası ilə məktublaşmalardan aydın sezilir.

Onu da qeyd edim ki, Azərbaycan bölməsi Andersen qızıl medalına yalnız yazıçı nominasiyası üzrə nümayəndəsini irəli sürmüşdür. Şuranın Azərbaycandakı bölməsi Firidun bəy Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanasıdır.

İsveç yazıçısı Astrid Lindqrenin, alman yazıçıları Erik Kestner və Ceymc Kpyussun, italyan yazıçısı Cann Rodarinin, Çexiya yazıçısı Boqumil Rjiqi, Avstriya yazıçısı Kristine Nestlinqerin layiq görüldüyü Andersen mükafatının bu ilin mart-aprel aylarında növbəti sahibi məlum olacaq.

Artıq Şuranın “Bookbird” jurnalında mənim, yəni Azərbaycan nümayəndəsinin adı nominantlar siyahısına daxil edilib. Belə bir nüfuzlu mükafatın namizədi olmaq, təbii ki, hər bir yazıçı üçün olduqca əhəmiyyətlidir. Biz bu addımla artıq uşaq kitabı dünyasına ilk imzamızı atırıq. İllərlə əlçatmaz hesab etdiyim uşaq ədəbiyyatı nəhənglərinin layiq görüldüyü mükafata namizəd olmaq belə, mənim üçün böyük xoşbəxtlikdir.

- Bir yazar kimi oxucularınıza nə

məsləhət verə bilərsiniz?

- Kiçik oxuculara çox oxumağı, maraqlı əsərlər oxumağı arzulayıram. Onların valideynlərinə isə fin yazıçısı və illüstratoru Markis Mayaluomanın məsləhətini xatırlatmaq istəyirəm: “Onu yanınızda oturdun, onun saçlarının ətrini çəkin sinənizə (körpənizin saçlarının ətrinin necə şirin olduğunu siz məndən daha yaxşı bilirsiniz), onun ürək döyüntülərini eşidin, dayanmadan hərəkət edən balaca barmaqlarına baxın, onu necə sevdiyinizi hiss edin və yalnız bundan sonra ona oxuyacağınız kitabı açın və …”.

- Söhbətə görə sağ olun. Sizə uğurlar arzulayırıq. Ümid edirik ki, sizin adınız Andersen mükafatına layiq görülənlər arasında olacaq.

Ədalət.-2014.-23 yanvar.-S.7.