Azərbaycan həm də talışların vətənidir

“Nənələr” qrupu - Lənkəranın Separadi kəndindən olan folklor və rəqs ansamblı

Talışlarla digər Azərbaycan xalqlarının dostluq münasibətləri olduqca yaxşı səviyyədədir. Bunun əsas və tarixi səsəbi İslam dini və coğrafi yaxıxlıqdır. Əsrlər boyu yaxın ərazilrdə yaşayan bu xalqlar hal-hazırda bir-biriləriyə yaxın təmasdadırlar. Tarix boyunca onların bir-birlərinə inteqrsaiyası nəticəsində bu yaxınlıq hər keçən gün daha da artmışdır. Yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi burada ən mühüm cəhətlərdən biri İslam dini olmuşdur. Çünki İslam dininin qardaşlıq düşüncəsi ilə əlaqədar olaraq dosltuq münasibətləri hər zaman yaxın olmuşdur. Eyni zamanda adət-ənənlərin, bayramların birliyi burada mühüm rol oynamqdadır. Talışlarlar, azərbaycanlı türklər və ölkəmizdə yaşayan bir sıra digər xalqların din mənsubiyyəti əsasən İslam olduğundan bu gün də dostluq müsnaibətləri bu müstəvidə davam edir. Tarixi dostluq-qardaşlıqla bağlı olaraq bir nümunə verək. Belə ki, I Rus-İran müharibəsi (1804-1813) gedişində Talış xanlığının müdafiəsi uğrunda gedən döyüşlərdə talışlarla azərbaycanlı türklər çiyin-çiyinə vuruşmuş, Lənkəran qalasını qəhəmancasına müdafiə etmişdilər. Bu misal onu açıq-aydın göstərir ki, qardaşlıq münasibətləri tarixən mövcud olmuşdur.

“Bu, “azərbaycanlı” sözü bizi həmişə

birləşdirib”

Mərhum prezident Heydər Əliyevin 1995-ci ilin fevral ayında Respublikanın ləzgi ictimaiyyətinin nümayəndələri ilə görüşündə aşağıdakı fikri çox təqdirə layiqdir: “Azərbaycanın bir xüsusiyyəti də ondan ibarətdir ki, Azərbaycan ən beynəlmilər Respublikasıdır. Respublikamızın əhalisinin tam əksəriyyəti azərbaycanlıdır. Azərbaycanlı məfhumu çox genişdir. Düzdür, azərbaycanın minillik köküknə baxsan, bir qsimi o kökdən, bir qismi bu kökdən gəlir. Amma onların hamısı əsrlər boyu azərbaycanlı kimi formalaşıb. Ərazimizdə yaşayan azərbaycanlı da, ləzgi də, kürd də, talış da, udin də, kumik də, başqası da hamısı bütünlükdə azərbaycanlıdır. Bu, “azərbaycanlı” sözü bizi həmişə birləşdirib”.

”Talışlar” adlı iri bir monoqrafiyanın müəllifi, tarixçi alim, professor Qəmərşah Cavadov belə hesab edir ki, Azərbaycanda yaşayan etniklərin aparıcı etnosun dilinə, mənəvi dünyasına, adət-ənənlərinə yiylənərək bununla da azərbaycanlı keyfiyyəti təqdirəlayiq hal sayılmalıdır. Yəni, bu gün Azərbaycan tatı, talışı, kürdü və digər azsaylı etnosların öz məskənlərində nə qədər etnikdirsə ümumi respublika miqyasında, bir o qədər azərbaycanlıdır”.

Ümumiyyətlə onu demək lazımdır ki, tarix boyunca talışlarla azərbaycan türkləri arasında ciddi bir münaqişəyə rast gəlinmir. Digər azərbaycanlı müsəlman xalqları ilə böyük münaqişələrə də rast gəlinmir.

Hal-hazırda da vəziyyət olduqca müsbətdir. Hətta indiki dönəmlərdə bu dostluq münasibətləri daha artır. Çünki qız alıb, qız vermələr sayəsində qohumluq münasibətləri artması ilə daha da xalqlar yaxınlaşmış olurlar.

Azərbaycan həm də talışların vətəni

olmuşdur

Tarixçi alim, professor Arif Mustafayev hesab edir ki, vətən onu sevənlərindir, istər fərd olsun, istərsə də etnik birlik olsun. Professor daha sonra qeyd edir ki, talışlar ölkəmizin ən qədim aborigen etnoslarından biri olmaq etibarı ilə öz talelərini əbədi olaraq Azərbaycana bağlamış, onun əhalisinin etnik özəyini təşkil edən azərbaycanlılarla qaynayıb qarışmış, onun etnososial kütləsinə qovuşmuşlar. Digər bir sıra azsaylı xalqlar kimi, Azərbaycan həm də talışların tarixi Vətəni olmuşdur. Onlar haqlı olaraq, bu diyarı özlərinə doğma Vətən hesab edir, şad gününə sevinir, qəminə kədərlənib şərik çıxırlar.

Talışların etnosiyasi tarixi kimi, ictimai və təsərrüfat məişəti də Azərbaycanın aparıcı etnosu olan türkdilli azərbaycanlılarla üzvü surətdə bağlı olmuşdur. Əhalisinin tarixən türkdilli azərbaycanlılarla qatışıq səciyyə daşımasına baxmayaraq, talışların həm etnogenetik, həm də etnosiyasi adlarını uzun müddət mühafizə edə bilmələri tarixşünaslıq baxımından olduqca əlamətdar haldır. Bu bir daha ərazisindəki azsaylı birləşmələrə qarşı diskriminasiya hallarına yol verməyi heç vəchlə özünə rəva bilməyən Azərbaycan xalqlarının mənəvi dünyasının böyüklüyündən, ruhən saflığından, intəhasız humanist təbiətindən soraq verir.”

Dədə Qorqud eposu Talış dilinə tərcümə olunur

Bu yaxınlarda Allahverdi Bayrami tərəfindən Dədə Qorqud eposu talış dilinə tərcümə olunmağa başlayıb. Artıq müəyyən boylar elektron şəkildə oxuculara təqdim olunub. Bu da talış-azərbaycanlı dostluğunun daha yaxşılaşması, xalqların yaxınlaşması adına da böyük bir işdir. Zəhmət çəkənlərə bir daha minnətdar olmalıyıq.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyəsi əsasında səhifəni hazırladı: Mərdan Qurbanov

Zaman.-2015.-14 aprel.-S.13.