Tarixi ənənələrdən bəhrələnən milli siyasətin məntiqi nəticəsi

Araşdırmalar göstərir ki, Azərbaycanın dünyanın ən tolerant ölkələrindən biri olmasının mühüm tarixi kökləri var.

Erkən orta əsrlərdə Azərbaycanda xristianlıq yayılmağa başlayıb. 313-cü ildə Qafqaz Albaniyasında xristianlıq dövlət dini kimi qəbul edilib. Və nəhayət, Azərbaycanın ərazisi İslamın ilk yayıldığı yerlərdən biri olub. Bu isə o deməkdir ki, tarixən ölkəmizin ərazisində müxtəlif dinlərin nümayəndələri bir yerdə dinc şəraitdə yaşayıblar. Onların hüquqları da həmişə qorunub. Azərbaycanın bu unikal tarixi irsi onun sonrakı inkişaf mərhələlərində tolerantlığın, multikulturalizm siyasətinin inkişafı üçün əlverişli şərait yaradıb.

Mühüm addımlar atılıb

Bu yerdə Azərbaycan Respublikasının millətlərarası, multikulturalizm və dini məsələlər üzrə dövlət müşaviri xidmətinin baş məsləhətçisi Etibar Nəcəfovun bu ilin aprel ayında ATƏT-in İnsan Ölçüsü Komitəsinin Vyanada keçirilən iclasında “Tolerantlıq və qeyri-ayrı seçkilik: Azərbaycan təcrübəsi” mövzusunda keçirilən tədbirdə dediyi bu sözləri xatırlatmaq yerinə düşərdi: “Bu şəraitin reallaşmasında əsas rolu, sözsüz ki, Azərbaycan dövləti oynayıb. Daha doğrusu, ölkəmizin dünyanın ən tolerant ölkələrindən biri olmasında dövlətin kifayət qədər xidmətləri olub. Tariximizin müxtəlif mərhələlərində Azərbaycan dövləti ölkənin multietnik və çoxkonfessiyalılığını qorumağa çalışıb. O, heç vaxt etnik və dini azlıqların nümayəndələrini assimilyasiya etmək məqsədini qarşısına qoymayıb. Bundan başqa, Azərbaycan dövləti onların hüquqlarının qorunması istiqamətində mühüm addımlar atıb. Misal üçün, Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyətinin İstiqlal Bəyannaməsində etnik, dini, gender mənsubiyyətindən, sosial vəziyyətindən asılı olmayaraq bütün ölkə vətəndaşlarının siyasi hüquqlarının qorunmasının vacibliyi göstərilir. Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyətinin bu maddəyə əməl etməsinin bariz nümunəsi kimi, hökumətin tərkibində nazir kimi, parlamentin tərkibində deputat kimi müxtəlif xalqların nümayəndələrinin olmasını güstərmək olar”. Yeri gəlmişkən, Azərbaycan Milli Şurasının 1918-ci il noyabrın 19-da M. Ə. Rəsulzadənin sədrliyi ilə keçirilən iclasında Azərbaycan Parlamentçiliyi tarixinin çox mühüm qərarları qəbul olunub. O zaman Azərbaycan Demokratik Respublikası fövqəladə dərəcədə çətin və mürəkkəb şəraitdə fəaliyyət göstərməsinə baxmayaraq, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti son dərəcə demokratik inkişaf yolu tutub. 19 noyabr tarixli həmin iclasda qeyd olunub ki, Azərbaycanın əhalisi yalnız azərbaycanlılardan ibarət olmadığı üçün Azərbaycan Milli Şurasında qeyri-millətlər də təmsil olunmalıdır, daha doğrusu, Azərbaycan ərazisində yaşayan bütün millətlər parlamentdə təmsil olunmalıdır. Azərbaycan Milli Şurası ölkə əhalisinin (2 mln. 750 min nəfər) hər 24 min nəfərinə 1 nəfər nümayəndə hesabı ilə 120 nəfərdən ibarət olmalı idi. Onlardan 80 nəfər müsəlmanları, 21 nəfər erməniləri, 10 nəfər rusları, 1 nəfər almanları və 1 nəfər yəhudiləri təmsil etməli idi. Sayları çox az olduğu üçün parlament seçkilərində iştirak etmək hüquqları olmadığı halda, gürcülər və polyaklar da hərəsinə bir deputatla parlamentdə təmsil olunmalı idilər.Bundan başqa, Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyətinin “Etnik azlıqların ana dilində təhsil almaq hüquqları” qanununda etnik azlıqlara ana dilində təhsil almaq hüququ verilirdi.

“Keyfiyyətcə yeni mərhələyə qaldırdı”

Ümummilli lider Heydər Əliyevin siyasi hakimiyyətə qayıdışı ölkədə olan tarixi tolerantlıq ənənələrinin qorunması və inkişafı üçün real şərait yaratdı. Belə ki, məhz o, multikulturalizm siyasətinin əsasını qoydu. O, Azərbaycanın gələcək uğurlu inkişafı üçün dəqiq ideoloji hədəf seçdi və öz uzaqgörən, müdrik siyasəti ilə əsrlər boyu formalaşmış Azərbaycan çoxmədəniyyətlilik ənənəsini inkişaf etdirərək, onu keyfiyyətcə yeni mərhələyə qaldırdı. Bəli, bu mərhələ siyasi mərhələ idi. Düşünülmüş milli siyasət kursu, milli azlıqların ən kiçik qayğılarından tutmuş ciddi sosial problemlərinə qədər bütün məsələlərin həlli Prezident Heydər Əliyevin iradəsi ilə daha yüksək səviyyədə həyata keçirildi. Ümummilli lider Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə milli azlıqların ədəbiyyat, mədəniyyət, dil, tarix, adət-ənənələrin və s. qorunub saxlanmasına, inkişaf etdirilməsinə qanuni zəmin yaradıldı. Ümummilli lider Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə 12 noyabr 1995-ci ildə qəbul olunmuş Konstitusiyada Azərbaycan Respublikasının multikulturalizm siyasətinin əsas müddəaları aydın şəkildə 4 maddədə (Maddə 21, bənd 2; Maddə 25, bənd 3; Maddə 44, bəndlər 1, 2; Maddə 45, bəndlər 1, 2.) öz əksini tapdı”.

Yeri gəlmişkən, onu da qeyd edək ki, Azərbaycan Respublikasının dünyanın ən tolerant ölkələrindən birinə çevrilməsində dövlətin rolu tək hüquqi-normativ sənədlərin qəbul olunması ilə məhdudlaşmayıb. Etibar Nəcəfovun sözlərinə görə, bu istiqamətdə dövlət digər mühüm işlər də gördü. Belə işlər sırasında milli azlıqların siyasi hakimiyyətin bütün qollarında təmsil olunmalarını, yüksək vəzifə tutmalarını, onların ana dillərində məktəblərin fəaliyyət göstərməsini, qəzet və jurnalların nəşr olunmasını, radio verilişlərinin təşkil olunmasını və s. göstərmək olar.

Dövlətin tolerant və qeyri-ayrı seçkilik münasibətini milli azlıqlarla yanaşı, müxtəlif dini icmaların nümayəndələrinə münasibətdə də görmək olar. Azərbaycan Respublikasının din siyasətinin əsas xüsusiyyətlərindən, o cümlədən üstünlüklərindən biri ölkədə rəsmi qeydiyyatdan keçmiş dini icmalara dövlət tərəfindən eyni münasibətin göstərilməsidir. Bu icmalara dövlət hərtərəfli yardım, o cümlədən maliyyə yardımı göstərir. Məsələn, dövlətimizin başçısı İlham Əliyevin 2014-cü il noyabrın 27-də imzaladığı sərəncama əsasən, ölkədə dini maarifləndirmə və milli-mənəvi dəyərlərin təbliği işini daha da gücləndirmək məqsədilə dini icmalara maliyyə yardımı göstərmək üçün Azərbaycan Respublikasının 2014-cü il dövlət büdcəsində nəzərdə tutulmuş Prezidentin Ehtiyat Fondundan Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinə 2,5 milyon manat vəsait ayrılıb. Bu ilin avqust ayının 5-də isə Prezident Azərbaycanda dini mədəniyyətin, tolerantlığın, dinlərarası və mədəniyyətlərarası dialoqun təbliğinin gücləndirilməsini təmin etmək məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasının 2015-ci il dövlə büdcəsində nəzərdə tutulmuş Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Ehtiyat Fondundan “Dini mədəniyyətin inkişfı” fonduna 3,0 (üç) milyon manat ayrılması barədə sərəncam imzalayıb.

Yeri gəlmişkən, onu da qeyd edək ki, Bakıda və bir çox regionlarımızda olan dini məbədlər dövlətin dəstəyi ilə tikilib və ya bərpa edilib.

“Bu, milli siyasətin məntiqi nəticəsidir”

Şübhəsiz ki, Azərbaycan hökumətinin dini icmalara eyni cür münasibəti dinlərarası münasibətlərin inkişafına, müxtəlif dini icmaların bir-biri ilə əməkdaşlıq etmələrinə səbəb olan əsas faktorlardandır. Ölkəmizdə müşahidə olunan dinlərarası xoş münasibət dünyanın əksər ölkələrində yoxdur. Bu da müasir dövrdə ölkəmizin dünyanın ən tolerant ölkələrindən biri olmasına dair daha bir əyani göstəricidir.

Dövlətin ölkədə multikultural mühitin yaradılmasından söz açanda Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin imzaladığı fərmanlarla yaradılmış Millətlərarası, multikulturalizm və dini məsələlər üzrə dövlət müşaviri xidmətini, Bilik Fondunu və Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzini də unutmaq olmaz.

Yeri gəlmişkən, ölkə başçısı İlham Əliyev deyib: “Azərbaycan dövlətinin din siyasəti dövlətlə dinin münasibətlərinin uğurlu siyasətində özünü bariz şəkildə əks etdirməkdədir. İctimai-siyasi sabitlik, eləcə də xalqımızın multikulturalizm ənənələri siyasətimizin əsas tərkib hissəsini təşkil edir”. İlham Əliyev vurğulayıb ki, çoxmillətli və çoxkonfessiyalı dövlət kimi Azərbaycan Respublikası bu gün dünya birliyinə hərtərəfli inteqrasiya siyasəti həyata keçirir, beynəlxalq aləmlə qarşılıqlı münasibətlərin, üçtərəfli və çoxtərəfli əməkdaşlıq əlaqələrinin inkişafına mühüm əhəmiyyət verir. Azərbaycan hökumətinin din siyasəti demokratik dövlət quruculuğu kursuna, eləcə də dövlət-din münasibətlərinin milli-mənəvi və hüquqi müstəvidə tənzimlənməsi prinsiplərinə əsaslanır. Bir sözlə: “Ölkədə mövcud ictimai sabitlik, vətəndaş həmrəyliyi və etnik dini dözümlülük mühiti mütərəqqi tarixi ənənələrdən bəhrələnən milli siyasətin məntiqi nəticəsidir”.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyəsi əsasında səhifəni hazırladı:

Qvami Məhəbbətoğlu

Zaman.-2015.-11 avqust.-S.13.