“Sumqayıtda müxtəlif millətlərdən olan insanlar dostlaşıb, doğmalaşıblar”

Əvvəli ötən sayımızda

Sumqayıtda məhəllələrdə və mikrorayonlarda tikilən yaşayış evlərində mənzillər əhali arasında bölüşdürülərkən mənzil alan adamların sosial, milli, peşə və digər mənsubiyyətləri heç bir rol oynamırdı. Burada yeganə meyar sırf istehsalat prinsipi olub. Müxtəlif sənaye müəssisələrinin tikintisində çalışan adamların ilk gündən yaşadıqları baraklarda, yataqxanalarda, sonradan tikilməyə başlayan məhəllə və mikrorayonlarda mənzillərdə ailələr onların sosial və milli mənsubiyyətindən, peşəsindən asılı olmayaraq yerləşdirilirdilər. Ən vacibi odur ki, müxtəlif millət və etnik qruplardan olan, müxtəlif dillərdə danışan, adət-ənənələri və s. ilə fərqlənən insanların qonşuluq münasibətləri olub.

Sumqayıtda müxtəlif millətlərdən olan insanların arasında daima mehriban qonşuluq münasibətləri olub. Sumqayıt Dövlət Universitetinin (SDU) elm və innovasiyalar üzrə prorektoru, filologiya elmləri doktoru, professor Ramazan Məmmədov bildirdi ki, Sumqayıtda müxtəlif millətlərdən olan insanların arasında mehriban qonşuluq münasibətləri haqqında yazı və məlumatları o dövrün mətbuat səhifələrində tapmaq olar. Gənc şəhərlərdə yaşayan insanların dostluq münasibətlərinin əsas cəhətlərindən biri onların bir-birlərinə hər gün və xüsusən də ekstremal hallarda dərhal kömək əli uzatmaq, mənəvi dayaq durmaq, maddi yardım göstərməkdən ibarətdir. Sumqayıt şəhərinin fəxri vətəndaşı, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı azərbaycanlı qadın Zəminə Həsənovanın kimsəsiz yetim bir rus qızına qarşı nəcib, doğma analıq hərəkəti sumqayıtlılar arasında olan mənəvi münasibətlərin, millətlərarası mehriban qonşuluq əlaqələrinin əyani nümunəsidir. Zəminə Həsənova atası müharibədə həlak olan Nadejda Sevelyevanı qızlığa götürərək ona tərbiyə, təhsil verib. Rus dili ilə yanaşı, Azərbaycan dilini öyrədib, öz qızı kimi böyüdüb ərə vermiş, ona mənzil almış, onu təmtəraqla yola salmışdır. Beləliklə, Sumqayıtda yaşayan adamlar arasında millətlərindən asılı olmayaraq, ümumbəşəri əsl münasibətlər formalaşıb. Müxtəlif millətlərdən olan insanlar elə dostlaşıb doğmalaşmışdı ki, özlərini bir mehriban ailənin üzvi kimi hiss etmişlər.Sumqayıt tikilməyə başlanan ilk gündən etibarən burada ailələrin müəyyən hissəsi müxtəlif millətlərdən olan adamlar arasında qurulub. Millətlərarası qarışıq ailələr şəhərdə yaşayan bütün millətlərdən olan adamlar arasında qurulurdu. Bu sahədə heç bir məhdudiyyət olmamışdır. Məsələn, 1980-1985-ci illərdə azərbaycanlı oğlanlar 50-dən artıq rus, ukraynalı, belarus, ləzgi, moldovan, gürcü, kabardin, noqay, qaqauz, udin, qaraçı, xakas, osetin, başqırd, çuvaş, latış, abxaz, kumık, avar və digər millət və etnik qruplardan olan qızlarla ailə qurublar. Millətlərarası ailə-nikah münasibətləri Sumqayıtda yaşayan digər millətlərdən olan adamlar arasında da geniş yayılmışdır. Məsələn, özbək-çuvaş, ləzgi-eston, belarus-polyak, polyak-mordvan, yunan-tatar, qazax-alman, tacik-belarus, osetin-koreyalı və s. ailələr qurulmuşdur. Sumqayıt şəhərində millətlərarası ailələrin ikinci generasiyası da müşahidə edilir. Belə ki, millətlərarası qarışıq ailədə doğulan uşaqlar böyüyüb ailə qurarkən öz ata və analarının mənsub olduqları millətlərin qızları ilə deyil, üçüncü bir millətdən olan qızlarla evlənirlər. Yaxud da oğlana ərə gedirlər. Məsələn, azərbaycanlı rus qızı ilə ailə qurub, onların qızı isə ukraynalı oğlana ərə gedib. Bu qəbildən olan ailələr az deyildir. Qeyd edək ki, şəhərdə millətlərarası qarışıq ailələrin qurulması meyilləri zəifləsə də, davam edir. Azərbaycanlıların başqa millətlərdən olan adamlarla heç bir maneə olmadan asanlıqla ailə qura bilməsi onunla bağlıdır ki, bizim ölkəmizdə Azərbaycan Respublikasının ərazisində tarixən təbii, obyektiv proseslər nəticəsində çoxmillətlilik vəziyyəti yaranıb, beynəlmiləlçilik ənənələri inkişaf edib.Çoxmillətli Azərbaycan xalqının beynəlmiləlçilik ənənələrinə yüksək qiymət verən Azərbaycan Respublikasının ümummilli lideri Heydər Əliyev belə demişdir: “Bizim Azərbaycanın müsbət xüsusiyyətlərindən biri də odur ki, respublikamız çoxmillətli, beynəlmiləl dövlətdir. Mən öz rəsmi bəyanatlarımda, nitqlərimdə dəfələrlə qeyd etmişəm ki, bu respublikamızın üstünlüyüdür, milli sərvətidir. Biz bununla fəxr edirik və bu tərkibi qoruyub saxlamalıyıq”.Sumqayıtda insanların beynəlmiləlçiliyini, dostluğunu, mehribanlığını öz bədii yaradıcılığında ön plana çəkən Xalq şairi Nəbi Xəzri heç də əbəs yerə deməyib:

Zəhmətdir, zəfərdir eşqi, muradı,

On ildə adlamış yüz-yüz illəri.

Əgər olmasaydı Sumqayıt adı,

Mən ona deyərdim dostluq şəhəri.

Dostluq şəhəri olan Sumqayıtda belə bir ənənə də var idi - şəhər, respublika və ölkə miqyasında xüsusi xidmətləri olan adamlara şəhərin fəxri vətəndaşı adı verilirdi. Beynəlmiləlçilik və dostluq rəmzi olan bu şərəfli ad insanlara onların milli mənsubiyyətindən asılı olmayaraq verilirdi.

Sumqayıtda hal-hazırda 10 millətin nümayəndəsi yaşayır. Bunlar Azərbaycan vətəndaşlarıdır və hər kəsin hüququ qorunur. Hər kəs öz dinini yaşayır. İslam dinində heç kimə zorakılıq yoxdur. İslam dini bütün dinlərdə olan yaxşıları özündə birləşdirir. İbadət insanla yaradanın arasındakı münasibətdir. İnsanların bir-birlərinə olan insani münasibətlərini çərçivədə saxlamaq əxlaqın əsas missiyasıdır. Başqasının hüququna hörmət eləməliyik və ehtiyac sahiblərinə kömək etməliyik. İbadət edirsən, namaz qılırsan, Allah qəbul eləsin və bu, Allahla sənin aranda olan münasibətdir. Bunu siyasiləşdirmək lazım deyil. Beləliklə, çoxmillətli və çoxkonfessiyalı dövlət kimi Azərbaycan Respublikası bu gün dünya birliyinə hərtərəfli inteqrasiya siyasəti həyata keçirir. Azərbaycan hökumətinin din siyasəti demokratik dövlət quruculuğu kursuna, eləcə də dövlət-din münasibətlərinin milli-mənəvi və hüquqi müstəvidə tənzimlənməsi prinsipinə əsaslanır. Ölkədə mövcud ictimai-siyasi sabitlik, vətəndaş həmrəyliyi və etnik-dini dözümlülük mühiti mütərəqqi tarixi ənənələrdən bəhrələnən milli siyasətin məntiqi nəticəsidir.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyəsi əsasında səhifəni hazırladı.

Zaman.- 2015.- 23 dekabr.- S. 13