Ədalət dini və tolerantlıq anlayışı

Dinlər arasında ən ciddi fərq hansı nöqtədədir, bilirsinizmi? - İnsana Allahı tanıtma məsələsində.

Yəni sən hansı Allahın bəndəsisən, sənin Allahın necə Allahdır... Təbii ki, söhbət üç səmavi dindən, yəhudi, xristian və müsəlman dinlərindən gedir. Bu məsələ, yəni Allah anlayışı bu dinlər arasında ən prinsipial məsələ, yəni “olmazsa-olmaz”dır. Yəhudilər Həzrəti İsa ilə gələn xristianlığı qəbul etmədilər, bu ikisi də Həzrəti Məhəmmədlə (s.ə.s) gələn Quranı və İslamı. Tarixi ardıcıllıqla diqqət etsək, görərik ki, hər kəs özündən sonrakını meydana buraxmamaq üçün bütün gücü ilə müqavimət göstərir.

Bütün dinlərin, endirilən kitabların tək qaynağı isə Allah-Təaladır.

Sual oluna bilər ki, bəs onda Allah niyə müxtəlif zamanlarda müxtəlif kitablar endirdi? Sualın ən doğru cavabı “Allah bilir”dir. Bizim bildiyimiz isə Allah-Təalanın bildirdiklərinin bir hissəsindən artıq deyil. İnandığımız bir həqiqət var ki, Quran necə nazil olubsa, o cür də var, Qiyamata qədər də elə qalacaq. Bizim bu əminliyimizin qaynağı da Allah-Təaladır. Çünki Qurani-Kərimdə bildirilir ki, bu Kitabı Allah endirdi və Qiyamətə qədər də onu qoruyacaq. Yəni bir müsəlmanın Quran haqqında şübhəsi onu imandan çıxarar. Qurana tam təslimiyyət, orada deyilən hər şeyin həqiqət olduğuna qəlbdən inanmaq müsəlman üçün imanın şərtlərindən biridir. Demək, Quran bizim üçün meyardır. Bilmədiyimiz bir fikrin, iddianın doğru olub-olmadığını dəqiqləşdirk üçün onu Quranla ölçəcək, yəni müqayisə edəcəyik. Qurana zidd olan hər hansı iddia, fikir birmənalı şəkildə yalandır, həqiqətdən uzaqdır. Öncəki kitablara münasibət məsələsi dinimizin ən həssas nöqtələrindən biridir. Belə ki, bir müsəlman Allahın endirmiş olduğu bir kitabı, bir səhifəni, bir əmri zamanından, məkanından asılı olmayaraq inkar edərsə, kafir sayılır. Amma bir məsələ də var ki, o kitablarda yer almış bəzi məsələlər Qurana tamamən ziddir. Belə olan halda bizim üçün ölçü Qurandır. Onu da unutmayaq ki, öncəki kitablarda yer almış bəzi tarixi hadisələr o kitabın nazil olmasından xeyli sonra baş verdiyi məlumdur. Məsələn, bu gün xristianlığın təməl kitabı kimi tanınan İncilin dörd variantı var və bu dörd variant yüzə yaxın kitab içindən seçilib, qalanları isə yandırılıb. Bəli, biz öncəki kitabların, yəni Tövratın da, İncilin də Allah-Təala tərəfindən endirildiyini qəbul edəcəyik, o kitablar haqqında ancaq hörmətlə danışacağıq, amma qərarımızı Quranla verəcəyik, meyar olaraq Quranı götürəcəyik.

***

Bütün dinlərin təməlində ədalət anlayışı dayanır. Ədalət təkcə hər kəsə əməyinin qarşılığını vermək deyil, həm də hər kəslə doğru məsafədə dayanmaqdır, hər kəsi layiq olduğu qədər sevməkdir, hər kəsə borcunu dəqiq bilmək və o anlayışla davranmaqdır.

Bir insanın Allaha qarşı ədalətli davranması hər şeyini Ona borclu olduğunu bilməsi və həyatını Allahın əmrləri istiqamətində qurmasıdır. İnsanın Peyğəmbərinə qarşı ədalətli davranışı isə Onun yolunu tutması və dinini doğru-düzgün yaşamasıdır, cəmiyyətə qarşı ədalətli davranışı isə kimsənin haqqına müdaxilə etməməsidir. Əslinə qalanda bir insanın Allah qarşısında borcu anlayışı digər bütün borcları da özündə ehtiva edir. Çünki insanın insana qarşı ədalətsizliyi müəyyən mənada Allaha qarşı da haqsızlıqdır. Çünki Allah bütün zülmləri, bəndənin bəndəyə qarşı haqsız davranışını yasaqlayır. Allah-Təala hər zaman haqlı olanın və haqlı olduğu halda məzlum duruma düşənlərin tərəfin tutar. Ola bilsin ki, kimlərsə bu həqiqəti dünyada hiss eləməsinlər, amma axirət həyatında bu həqiqətə mütləq inanacaqlar.

İslam dini irqindən, rəngindən, dinindən asılı olçmayaraq Allahın yaratdığı hər kəsə, hər canlıya qarşı ədalətli davranmağı əmr edir. Dinimiz sənə haqq vermir ki, sənin dinindən olmayan bir başqasına qarşı haqsız davranasan. Allah hamının Allahıdır, dindarın da, dinsizin də. Qurani-Kərimdə buyurulan “Dində məcburiyyət yoxdur” həqiqəti də əslində insanın insan üzərində təzyiqini, haqsızlığını önləmək üçündür. Məcburi din olmaz, din iradə ilə seçimdir, könüllüdür və hər kəs də öz seçiminə məsuldur.

***

Sevimli Peyğəmbərimizin (s.ə.s.) müharibəyə gedərkən öz əsgərlərinə verdiyi təlimlər son dərəcə humanist və mərhəmət doludur: Aman diləyəni öldürməyəcəksiniz; qocalara, qadınlara, uşaqlara toxunmayacaqsınız; heyvanlara zərər verməyəcəksiniz; ağacları qırmayacaqsınız; əkinlərə toxunmayacaqsınız...

Diqqətlə araşdıqsanız, görəcəksiniz ki, sevimli Peyğəmbərimizin (s.ə.s.) bütün həyatı boyunca apardığı müharibələrin cəmi müddəti 13-14 saatı keçmir. Üstəlik də Rəsulullah (s.ə.s.) heç zaman müharibə təşəbbüsündə olmayıb. Sadəcə Allahın dinini qoruyub saxlamaq üçün lazım olan tədbirləri həyata keçirib. Yəni ya hücumların qarşısını alıb, ya hücum hazırlıqları xəbərini aldığı üçün təhlükəni yerindəcə zərərsizləşdirmək üçün hərəkətə keçib, ya da xəyanət edən müttəfiqlərə layiq olduqlarını verib.

Deyirlər ki, səfər zamanı Rəsulullah (s.ə.s.) yol üstündə bir itin balaladığını görür. Ordudan iki əsgər ayırıb o itin başına qoyur və bir müddət o iti qorumalarını, hər şey tamamlandıqdan sonra gəlib orduya yetişmələrini tapşırır.

Allah- Təala (c.c.) Qurani-Kərimdə sevimli Peyğəmbərinə “Onlar iman etmirlər deyə sən az qala özünü parçalayacaqsan” buyurur və hidayətin ancaq Allaha məxsus olduğunu bildirir.

Bəli, müsəlmanlığın önündə bu qədər böyük, bu qədər möhtəşəm və mərhəmət dolu uca bir şəxsiyyət gedir. Peyğəmbərimizin yolu sevgi yoludur, mərhəmət yoludur, xeyirxahlıq yoludur, əldən tutmaq, ac doyurmaq, yetim sevindirmək, kafir belə olsa, qarşı tərəfin xeyiri üçün çalışmaq yoludur. Amma nə yazıq ki, bu qədər möhtəşəm bir şəxsiyyətin, sevimli Peyğəmbərimizin (s.ə.s.) yolunda getdiyini iddia edən bəziləri haqlı-haqsız demədən cana qıyırlar, mal qəsb edirlər, insanlara əzab, işgəncə verirlər. Onlar Peyğəmbərimizi tanımırlar, Allah-Təala haqqında anlayışları doğru deyil, ona görə də bu qədər cinayətə, günaha girməkdən çəkinmirlər. Bunun nəticəsidir ki, bu gün zavallılar uca dinimizi terrorla eyni çəkir və bu ilahi təlimi təhrif halı ilə təqdim etməyə çalışırlar.

***

Allah-Təala (c.c.) sonsuz mərhəmət sahibidir. Bəndələrini sevər. Halimdir, yəni günahkar bəndəsini o andaca cəzalandırmaz, günahından dönməsi, tövbə edib, yalvarıb, təmizlənməsi üçün ona möhlət verər. Adildir, buynuzsuz qoçun qisasını buynuzlu qoçda qoymaz. İnanmış bəndələrini düşməndən qoruyar. Bəzən də sevdiyi qullarını elə hikmət işlədərək qoruyar ki, heyrətdən quruyub qalarsan. Onun sevgisi sonsuzdur, Onun mərhəməti hüdud tanımaz, amma bir istehzası da var. Bir istehzası var ki, anlatmağa dil acizdir.

Bizi yaradan, yaşadan, sonsuz mərhəməti ilə bürüyən, yedirən, içirən, öldürüb, sonra da dirildəcək olan Allaha sonsuz həmd olsun! O, bizim Rəbbimiz, yəni Sahibimizdir. “Fənafillah” deyilən bir anlayış var, yəni Allahda yox olmaq, əriyib Allaha qarışmaq, şəkər suda əriyən kimi Allah əmrlərində əriyib yox olmaq, onun dediyi olan yerdə başqa seçim, başqa məntiq axtarmadan təslim olmaq, O varkən, mən yoxam, O, hər şey, mən heç nə, O, əbədi, mən fani... Faninin qurtuluşu Əbədiyə dönüşü ilə mümkündür. İnsan dediyin bu fani varlığın dəyəri Allaha təslimiyyəti ilə bağlıdır. İnsanın azadlığı da, xoşbəxtliyi də Allah ilə münasibətlərinə görə tənzimlənər: Kim Allaha nə qədər təslim ola bilirsə, o qədər azaddır; kim Allah əmrini həyatına nə qədər hakim qıla bilirsə, o qədər xoşbəxtdir.

Davamı növbəti sayımızda

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyəsi əsasında səhifə ni hazırladı: Əli Çərkəzoğlu

Zaman.-2015.-7 fevral.-S.13.