“Tolerantlıq Azərbaycanla sivil dünya arasında qardaşlıq və dostluq körpüsüdür”

Əvvəlı ötən sayımızda

Üzeyir Cəfərov: “Qarabağ savaşında tolerant olmağımız bizə çox şeyi verdi, ola bilsin ki, sözlərim kimlərəsə bir qədər qəribə gəlsin. Amma tolerant olmağımız erməni vəhşiliklərinin bizim əsgər və zabitlər tərəfindən təkrarlanmaması ilə müşayət olundu. Bu, çox önəmli bir məqamdır. Biz bunu unutmamalıyıq. Erməni qaniçənlərindən, hansılar ki, Xocalıda, Malıbəylidə, Şuşada, Daşaltıda və digər yüzlərlə işğal edilmiş yaşayış məntəqələrimizdə bizim hərbçilərlə yanaşı, mülki insanlarımıza, qoca və uşaqlara, qadın və körpələrə insanlıqdan kənar münasibət göstərmişdilər, bizim əsgərlə bunun heç cüzi bir hissəsini belə etmədilər. Çünki əsgərlərimizin aldıqları ailə tərbiyəsi, müsəlman inanclısi olması və digər amillər məhz bizim necə humanist, dözümlü və səbrli olmağımızın bariz numunəsi sayıla bilər. Bunu, bəlkə də, dünyanın münaqişə vəziyyətində olan əksər ölkələrində və xalqlarında müşahidə etmək çox çətindir”.

1990-cı ildən respublikada “Azərbaycan-İsrail” dostluq cəmiyyəti, habelə “Soxnut” cəmiyyəti fəaliyyət göstərirlər. Yəhudi bayramlarında qəzetlərdə respublikanın yəhudi icmalarının tanınmış nümayəndələri ilə müsahibələr dərc olunur. Bakıda nəzəriyyəçi-fizik, Nobel mükafatı laureatı Lev Landau, respublikanın əməkdar həkimi Solomon Qusman, müharibə qəhrəmanı Albert Aqarunov və digər tanınmış yəhudi şəxsiyyətlərinin yaşadıqları binalarda xatirə lövhələri vurulmuşdur. Azərbaycandakı yəhudilərə göstərilən ehtiramdan söhbət açarkən, “Krasnaya sloboda” qəsəbəsini də qeyd etmək lazımdır. Bura keçmiş sovetlər məkanında yəhudilərin yığcam yaşadığı yeganə yerlərdən biridir (4 min nəfərə qədər). Azərbaycanda sovet hakimiyyətinin qurulmasına qədər qəsəbədə 11 sinaqoq olub. Sovet dövründə onlardan yalnız biri fəaliyyət göstərib.

1996-cı ildən sonra dövlət tərəfindən daha iki sinaqoq qaytarılıb. 2001-ci ilin oktyabr ayında Azərbaycanın hökümət nümayəndələrinin və dünyanın bir çox ölkələrindən gələn qonaqların iştirakı ilə ikimərtəbəli, altıgümbəzli sinaqoqun bərpasına həsr olunmuş təntənəli mərasim keçirilıb. Azərbaycanda antisemitizmə heç vaxt yer olmayıb və indi də yoxdur. Ölkəmizin dinlərarası dialoq və əməkdaşlıq sahəsində nadir təcrübəsi xaricdə yüksək qiymətləndirilir və tanınır. Bunun bariz nümunəsi- Roma-Katolik Kilsəsinin sabiq başçısı II İoann Pavelin ölkəmizə etdiyi tarixi səfəridir (22-24 may 2002-ci il). Bakıda olarkən o, Azərbaycandakı tarixi dözümlülük ənənələrini xüsusi qeyd etmişdi. Tarixi faktdır ki, Roma hakimiyyəti tərəfindən vaxtilə təqib olunan xristianlar məhz burada sığınacaq tapmışdılar.

- Azərbaycanın dinlərarası və millətlərarası dialoq üçün nümunəvi platformaya çevrilməsi və multikulturalizm strategiyasına qoşulması haqqında düşüncələrinizi bilmək istərdik.

- Dözümlülük ənənələrinin qorunub saxlanılmasına Azərbaycan Respublikası Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi öz böyük töhfəsini verir. Dini icmaların başçıları arasında tam anlaşma və daha sıx əlaqələrin yaranması məqsədilə adı çəkilən idarənin rəhbərliyi mütəmadi olaraq onların iştirakı ilə görüş və seminarlar keçirir. Belə ki, 3 aprel 2004-cü il tarixdə DQİDK-də “Dini stabillik-ümumi stabilliyin ayrılmaz hissəsidir” mövzusunda seminar keçirilmişdir. Tədbirdə dini dözümlülük və terrorizmə qarşı mübarizədə dini icmaların rolu məsələləri müzakirə olunmuş, Azərbaycanın bu bəlaya qarşı beynəlxalq koalisiyanın tərkibində iştirakı dəstəklənmişdir. Eyni zamanda, vurğulanmışdır ki, islamı və ya başqa bir dini terrorizmlə eyniləşdirmək səhvdir.

- Tolerantlıq Qarabağ müharbəsində bizə nə verdi?

- Desəm ki, Qarabağ savaşında tolerant olmağımız bizə çox şeyi verdi, ola bilsin ki, sözlərim kimlərəsə bir qədər qəribə gəlsin. Amma tolerant olmağımız erməni vəhşiliklərinin bizim əsgər və zabitlər tərəfindən təkrarlanmaması ilə müşayət olundu. Bu, çox önəmli bir məqamdır. Biz bunu unutmamalıyıq. Erməni qaniçənlərindən, hansılar ki, Xocalıda, Malıbəylidə, Şuşada, Daşaltıda və digər yüzlərlə işğal edilmiş yaşayış məntəqələrimizdə bizim hərbçilərlə yanaşı mülki insanlarımıza, qoca və uşaqlara, qadın və körpələrə insanlıqdan kənar münasibət göstərmişdilər, bizim əsgərlə bunun heç cüzi bir hissəsini belə etmədilər. Çünki əsgərlərimizin aldıqları ailə tərbiyəsi, müsəlman inanclısi olması və digər amillər məhz bizim necə humanist, dözümlü və səbrli olmağımızın bariz numunəsi sayıla bilər. Bunu, bəlkə də, dünyanın münaqişə vəziyyətində olan əksər ölkələrində və xalqlarında müşahidə etmək çox çətindir.

- Ordu üçün tolerantlıq nə deməkdir?

- Cəmiyyətimiz kimi Silahlı Qüvvələrimiz də çox gəncdir və tədricən təcrübə toplayaraq irəliləyir. Və 1918-ci ildə yaranan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti müasirliklə mənəvi dəyərlərin vəhdətini dövlətin təməl bazasında birləşdirmişdisə, cəmi 23 aydan sonra onların devrilməsi ilə hakimiyyətə gələn bolşevizm bu vəhdətin bir tərəfini tam sıradan çıxarmaq arzusunda idi. Mənəvi dəyərlərə, dini baxışlara tam radikal mövqedən yanaşan “Qırmızı Ordu”nun əsas missiyası millətin milli dəyərlərini əllərindən almaq, keçmişini unutdurmaq və inanclarını tam bir qaranlığa istiqamətləndirmək idi. Sovet İttifaqının yarandığı ilk illərdə, demək olar ki, bu fəaliyyət bir missiya olaraq geniş spektrdə aparılırdısa, müəyyən dövrdən sonra bu prosesdə bir qədər zəifləmə baş verdi. Səbəb isə xalqın öz milli-mənəvi dəyərlərini nəyin bahasına olursa-olsun unutmaması, inancına qarşı çıxmaması və gizlində olsa da bu rituallara əməl etməsi idi.

Azərbaycan XX əsrin sonunda ikinci dəfə öz müstəqilliyini elan etməklə bütün stereotipləri sındırdı, təkcə dövləti anlamda deyil, həm də mənəvi sferada azadlıq əldə etdi. Həmin azadlıq və digər önəmli atributlar, sözsüz ki, ordu sıralarına da tədricən daxil olmaqdadır və bu proses vətəndaş cəmiyyətindən fərqli olaraq bir qədər spesifik formada inkişaf edir. Bunun da ən əsas səbəblərindən biri ordunun funksiyasının sırf müdafiə və təhlükəsizliklə bağlı olmasıdır. Bunu da hamı çox gözəl başa düşür. Necə deyərlər, inşəallah, cəmiyyətdə gedən müsbət inkişaf dinamikası, sözsüz ki, Silahlı Qüvvələrimizə də sirayət edəcək və çox tezliklə Azərbaycan Silahlı Qüvvələri dünya ordularına bir çox işlərində nümunə göstəriləcək. Bu gün SQ sıralarında Azərbaycanda yaşayan bütün millətlərin, o cümlədən azsaylı xalqların nümayəndələri də çox rahat formada bərabər şəkildə hərbi xidmət üzrə öz Konstitusiya üzrə vəzifələrini yerinə yetirirlər. Bu da dünyaya tolerantlığın çox gözəl nümunələrindən biri kimi göstərilə biləcək faktdır.

- Azərbaycanı tolerant ölkə kimi dünyaya nümunə göstərirlər. Bəs nə üçün Avropada Azərbaycanın tolerantlıq təcrübəsindən istifadə etmirlər?

- Maraqlı sualdır. Yaxşı olardı ki, bu sualınıza xarici ölkələrin Bakıda fəaliyyət göstərən diplomatik missiya və nümayəndəliklərin yetkililəri cavab versinlər. Əlbəttə ki, biz kimlər üçünsə zorən öz təcrübəmizin öyrənilməsinə məcburiyyət qoya bilmərik. Lakin bizim xalqımızın gözəl ənənələrinin Avropada, Asiyada, elə Amerikada öyrənilməsinə və tətbiq edilməsinə hesab edirəm ki, çox böyük ehtiyac var. Bunu bizimlə həm rəsmi, həm də qeyri-rəsmi görüşlərində xarici ölkələrin diplomatları, sadə vətəndaşları açıq etiraf edirlər və öz rəğbətlərini bildirilər.

- Belə başa düşmək olarmı ki, tolerantlığın Azərbaycanda təbliği və təriflənməsi, onun haqqında xos sözlər deyilməsi Qərbə müəyyən siyasi məqsədlər üçün lazımdır?

- Sözsüz ki, dediyiniz amili də istisna etmək olmaz. Hər bir irili-xırdalı ölkənin öz iqtisadi, siyasi və hərbi maraqları mövcuddur. Məhz öz milli maraqlarından irəli gələn siyasət çərçivəsində Qərb dövlətləri özlərinə sərf etdiyi məqamda Azərbaycanla bağlı tərifli ifadələr işlədir, amma vacib məsələlər, hansını ki biz prioritet sayırıq, məhz bu məqamlarda sanki seyrçi, bəzən də neytral mövqe nümayiş etdirirlər. Əslində belə olmamalıdır. Hörmət və qarşılıqlı səmimiyyət təkcə fərdlər arasında deyil, eyni zamanda dövlətlər arasında da hər zaman olmalıdır. Necə ki, biz Türkiyə dövlətini özümüzə qardaş və dost ölkə kimi qəbul etməklə yanaşı, türk millətini də özümüzə hər zaman dogma kimi qəbul etmişik və bu ənənə bu gün də artan xətt üzrə davam edir. Bu misalı mən şəxsən Qərb dövlətləri ilə Azərbaycanın son illərdə olan ikitərəfli və çoxtərəfli münasibətlərimizə şamil etməyə çətinlik çəkirəm. Bu gün ölkəmiz gecə-gündüz Avropanın, Asiyanın enerji təlabatlarının ödənməsində öz töhvəsini verir. Həmçinin dünyanın münaqişəli bölgələrində sülhyaratma missiyası ilə əsgərlərimiz üzərinə düşən vəzifələri şərəflə yerinə yetirirlər. Bəs belə olan halda niyə bizə qarşı belə ədalətsiz münasibət və mövqe nümayiş etdirilir? 20 ildən çox işğalçılıq siyasəti yeridən bədnam qonşularımız Ermənistana qarşı isə heç bir əməli addımlar atılmır ki, onlar öz ərazi iddialarından birdəfəlik əl çəksinlər, mehriban qonşuluq və dostluq prinsiplərinə əməl etsinlər.

Davamı növbəti sayımızda

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyəsi əsasında səhifəni hazırladı: Əziz Mustafa

Zaman.-2015.-28 mart.-S.13.