31 Mart soyqırımı qurbanları bölgələrdə də anılıb

Quba

Tarixdə heç vaxt heç nə unudulmur. Düz 97 il əvvəl - 1918-ci il 31 mart tarixində erməni daşnaklarının azərbaycanlılara qarşı törətdiyi vəhşiliklərin unudulmadığı kimi. Bakı da daxil olmaqla Göyçay, Şamaxı, Quba qəzalarında dəhşətli şəkildə törədilən vəhşilikər XXI əsrdən keçmişə ayna tutan faktları ortaya qoyur. Bunun bariz nümunəsi kimi 2007-ci il aprel ayında Quba şəhər stadionunun genişləndirilməsi zamanı aşkara çıxan kütləvi soyqırımı məzarlığıdır. Hər il, xüsusilə 31 mart günü Quba kütləvi soyqırımı məzarlığı izdihamla müşahidə olunur. Tarixin ibrət dərsi olaraq anım günü insanlığın faciəsi olaraq yaddaşları təzələyir. Onu da bildirək ki, bu soyqırımı nəticəsində körpə, qoca, cavan, qadın, kişilər işgəncələrə məruz qalıb, etnik xalqlar, ləzgilər, tatlar, dağ yəhudiləri, xınalıqlılar, avarlar öldürülüblər. Azərbaycanlıların qan yaddaşı olaraq da tarix qarşısında məsuliyyətimizi dünya ictimaiyyətinə tanıtmağımızda bizim üçün əsaslı dəlillərdən biri kimi qiymətləndirilir.

Bu il də 97-ci ildönümü ərəfəsində rayon rəhbərliyi, idarə-müəssisə rəhbərləri, rayon ictimaiyyəti mütəşəkkil formada kütləvi məzarlığı ziyarət ediblər. Bundan əlavə, qonşu rayonlardan Qusar, Xaçmaz, Siyəzən rayonlarından da müxtəlif idarə-müəssisələrlə yanaşı, gənclər də iştirak ediblər. Paytaxt rayonları - Xətai, Binəqədi rayonlarından əlavə respublikamızın digər rayonları Zərdabdan da ziyarətçilər olub. Quba Soyqırımı Memorial kompleksindən verilən məlumata görə, günün sonuna kimi təxminən (iyirmi min) 20 000 ziyarətçinin olduğu bildirilir.

Tarixə şahidlik edən kütləvi məzarlığı ziyarət edənlərə, o vaxtı baş vermiş hadisələrin tarixi haqqında da məlumat verilərək ətraflı izahlar verilib. Məlumat lövhələrində də Azərbaycan, rus, ingilis dillərində tarixi məlumatlar yer alıb. Quba Soyqırımı Memorial Kompleksində də müasir texnoloji vasitələrlə o illəri göz önünə gətirən dəlillərlə ziyarətçilərə məlumatlar verilib.

Zaqatala

Zaqatalada 31 Mart soyqırımı qurbanlarının xatirəsi ehtiramla yad edilib. İlk öncə tədbir iştirakçıları “azərbaycanlıların soyqırımı” xatirə kompleksini ziyarət ediblər. Daha sonra çıxış edənlər azərbaycanlılara qarşı aparılan soyqırımı siyasətinin xronologiyasını ətraflı təhlil edib, ilkin məskunlaşma arealı dəqiq bilinməyən, hər yerə səpələnən, yalnız bəd əməllər hesabına bir yerə cəmləşən ermənilərin “böyük ermənistan” yaratmaq iddiaları haqqında danışıblar. Erməni millətçilərinin xalqımıza qarşı apardıqları soyqırımı və təcavüzkar siyasətinin iki yüz ildən artıq tarixi olduğunu qeyd edən iştirakçılar onu da əlavə ediblər ki, ötən əsrin əvvəllərində xalqımıza qarşı yürüdülən bu siyasət nəticəsində azərbaycanlıların öz əzəli torpaqları olan İrəvan, Göyçə və Zəngəzuru itirdiklərini xüsusi vurğulayıblar.

Mingəçevir

31 mart - Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü ilə bağlı Mingəçevir şəhərində icra strukturlarının, hüquq- mühafizə orqanlarının rəhbərləri, idarə-müəssisə və təşkilatların kollektivləri, təhsil, səhiyyə və mədəniyyət ocaqlarının nümayəndələri soyqırımı qurbanlarının xatirəsinə ucaldılmış abidə kompleksinin önünə əklil və tər güllər düzüblər. Şəhid soydaşlarımızın xatirəsini ehtiramla yad ediblər. Daha sonra Azərbaycan Müəllimlər İnstitutu Mingəçevir filialında adıçəkilən institutla İcra Hakimiyyətinin birgə təşkilatçılığı ilə “Tarixin qan yaddaşı” adlı tədbir keçirilib. Əvvəlcə, soyqırımı ilə bağlı film nümayiş olunub. Tədbiri giriş sözü ilə açan Şəhər İcra Hakimiyyəti başçısının birinci müavini İlham İsmayılov erməni millətçilərinin zaman-zaman Azərbaycan torpaqlarında törətdikləri qanlı cinayətləri yada salıb: Böyük ermənistan yaratmaq kimi sərsəm xülya ilə yaşayan daşnak törtöküntüləri təkcə 1918-ci ilin mart qırğınları zamanı on minlərlə azərbaycanlını qəddarcasına qətlə yetiriblər. Kənd və şəhərlərimizi viran qoyaraq tarixi abidələrimizi məhv ediblər. Təəssüf ki, sovet hakimiyyəti illərində də imperiya rəhbərlərini ələ almağı bacaran ermənilər məkrli siyasətlərini davam etdirərək soydaşlarımızı bir neçə dəfə deportasiyaya məruz qoyublar”.

Şirvan

Şirvan Şəhər Mərkəzi Kitabxanada 31 mart - Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü ilə əlaqədar “Tarixin qanlı səhifələri” mövzusunda mühazirə keçirildi. Tədbirdə müəllimlər, məktəblilər, mədəniyyət işçiləri iştirak ediblər.

Tədbiri giriş sözü ilə açan MKS-nin direktoru İltifat Nəbiyev dedi ki, Azərbaycan xalqına qarşı dəfələrlə törədilmiş və uzun illərdən bəri öz hüquqi qiymətini almamış 31 Mart soyqırımı tarixin qanlı səhifələrindən biridir: “Bakı, Şamaxı, Quba, Qarabağ, Zəngəzur, Naxçıvan, Lənkəran və Azərbaycanın başqa bölgələrində xüsusi qəddarlıqla həyata keçirilən soyqırımı siyasəti nəticəsində dinc əhali kütləvi şəkildə qətlə yetirilib, insanlar diri-diri yandırılıb və milli mədəniyyət abidələri dağıdılıb məhv edilib. Təkcə 1918-ci il martın 30-da gecə saatlarında Bakıda başlanan kütləvi qırğınlar zamanı 20 minə yaxın günahsız insan, o cümlədən çoxlu sayda qoca, uşaq, qadın öldürülüb. Martın 31-də erməni daşnakları Şamaxı qəzasının 53 kəndində 8027 azərbaycanlını, o cümlədən 2560 nəfəri qadın, 1277 uşağı qətlə yetirib”. Natiqlər daha sonra bildirdilər ki, ermənilər həmçinin Lənkəran, Muğan, Dağlıq Qarabağ bölgəsində minlərlə kənd yandırıb və 10 minlərlə insanı qətlə yetiriblər. Tədbirdə “31 mart Azərbaycanlıların Soyqırımı Günüdür” başlıqlı sərgi nümayiş etdirilib.

Ağstafa

Martın 31-də Ağstafa rayonunda qan yaddaşımızda dərin iz buraxmış 31 mart - Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü ilə əlaqədar tədbir keçirilib. Ağstafa Rayon İcra Hakimiyyətinin təşkilatçılığı ilə Heydər Əliyev Muzey-Mərkəzinin binasında keçirilən tədbirdə Ağstafa Rayon İcra Hakimiyyəti başçısının müavinləri, şöbə müdirləri, rayonun hüquq-mühafizə orqanları, icra strukturlarının rəhbərləri və rayon ictimaiyyətinin nümayəndələri iştirak ediblər. Tədbirdə çıxış edən Ağstafa Rayon İcra Hakimiyyəti başçısının birinci müavini Ramiz Tatarov bunları deyib: “31 Mart soyqırımına uluöndər Heydər Əliyev tərəfindən gerçək hüquqi-siyasi qiymət verilib”.

Gəncə

Gəncə şəhərində də 31 Mart soyqırımı qurbanlarının xatirəsi anılıb. Bu münasibətlə Şəhidlər Xiyabanında təşkil olunan anım tədbirində izdiham yaşanıb. Tədbirdə soyqırımı qurbanlarının xatirəsi birdəqiqəlik sükutla yad edilib. Gəncə Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı Elmar Vəliyev Məşəl Abidə Kompleksi önünə əklil qoyub. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himni səsləndirilib. Mərasimdə 31 Mart soyqırımı qurbanlarının ruhuna dualar oxunub və Allahdan rəhmət dilənib.

Gəncə Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı Elmar Vəliyev 97 il öncə erməni daşnakları tərəfindən xalqımızın başına gətirilən müsibətlərdən söz açıb: “Azərbaycanlılara qarşı iki əsr davam edən soyqırımı siyasəti düşünülmüş şəkildə həyata keçirilib. Erməni silahlıları bolşeviklərin köməyi ilə azərbaycanlıların yaşadıqları məhəllələrə qəflətən basqınlar edib, əhalini qətlə yetiriblər. 1998-ci il martın 26-da Prezident Heydər Əliyev “Azərbaycanlıların soyqırımı haqqında” Fərman imzalayıb. Həmin gündən başlayaraq, 31 mart tarixi Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü kimi qeyd olunur”.

Tədbirdə Gəncə Dövlət Dram Teatrının aktyorları “31 mart - Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü”nə həsr olunmuş kompozisiya nümayiş etdiriblər. Anım mərasimi Azərbaycan torpaqlarının azadlığı və suverenliyi uğrunda canından keçən şəhidlərin qəbirlərini ziyarətlə yekunlaşıb.

İsmayıllı

İsmayıllı rayonunda “Soyqırımı” abidəsi önündə 31 mart-Azərbaycanlıların Soyqırımı Gününə həsr olunan tədbir keçirilib. Rayon İcra Hakimiyyətinin təşəbbüsü və təşkilatçılığı ilə “Soyqırımı” abidəsinə yüzlərlə insan yürüş edib. Abidə önünə Rayon İcra Hakimiyyəti adından əklil qoyulub. Tədbiri giriş sözü ilə açan Rayon İcra Hakimiyyəti başçısının birinci müavini Rövşən Ağayev soyqırımı zamanı tökülən qanların yerdə qalmayacağından, Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə torpaqlarımızın bütövləşəcəyindən, işğalçılardan tam təmizlənəcəyindən, beynəlxalq aləmin Qarabağ hadisələrinə biganə yanaşmağına baxmayaraq, qüdrətli Azərbaycan ordusunun böyük qələbəyə çatacağından danışıb. Sonra soyqrımı qurbanlarının xatirəsi birdəqiqəlik sükutla yad edilib.

Zərdab

31 mart - Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü ilə əlaqədar Zərdab rayonunda silsilə tədbirlər keçirilib. Anım mərasimində Zərdab Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı cənab Lütvəli Babayev geniş nitq söyləyib: “XIX əsrin əvvəllərindən başlayaraq, kütləvi və məqsədli şəkildə Cənubi Qafqaza köçürülən ermənilər soydaşlarımızın yaşadıqları minlərlə yaşayış məntəqələrini viran edib, bir milyondan artıq soydaşımızı soyqırımına məruz qoyublar. Ermənilərin “Böyük ermənistan” yaratmaq kimi qondarma ideyanın gerçəkləşməsi yolunda atdıqları addımlar azərbaycanlılara qarşı kütləvi qətllərin və soyqırımı aktlarının reallaşması ilə nəticələnib. Bu qanlı tarix qısa fasilələrlə bütün 20-ci əsr boyu dönə-dönə təkrarlanıb. İndi o qanlı tarixdən 97 il ötür. 1918-ci ilin martında Bakıda və Azərbaycanın digər bölgələrində həyata keçirilən dəhşətli soyqırımı aktı ermənilərin Qafqazda məskunlaşması üçün bir açar oldu. Onlar bu vəhşi əməlləri ilə bir növ bu bölgədə yaşamaq və Azərbaycan türklərinin tarixi vətəni olan indiki Ermənistan ərazisində dövlət qurmaq niyyətlərini reallaşdırıblar”.

Qəbələ

Qəbələdə də 31 Mart Azərbaycanlıların Soyqırımı Gününə həsr olunmuş tədbir keçirilib. Tədbirdə çıxış edənlər iki yüz ilə yaxın bir dövrdə erməni millətçiləri tərəfindən Azərbaycan xalqına qarşı həyata keçirilən soyqırımıları tariximizin faciəli səhifəsi kimi qiymətləndiriblər. Tədbir iştirakçıları erməni millətçilərinin azərbaycanlılara qarşı mərhələlərlə həyata keçirdikləri etnik təmizləmə və soyqırımı siyasətini pisləyərək, dünyanın nüfuzlu beynəlxalq təşkilatları tərəfindən azərbaycanlıların soyqırımına hüquqi və siyasi qiymətin verilməsi və ikili münasibətlərə son qoyulması fikirlərini səsləndiriblər.

Şəki

Şəki Şəhər 10 saylı Tam Orta Məktəbində 31 mart - Azərbaycanlıların Soyqırımı Gününə həsr edilmiş yığıncaq keçirilib. Tədbirdə Şəhər Fizika-Riyaziyyat və Humanitar Təmayüllü Liseyin tarix müəllimi, Əməkdar müəllim Bəşarət Yusifov məruzə ilə çıxış edərək, 1918-ci ilin mart-aprel aylarında Bakıda, Şamaxıda, Qubada, Lənkəranda, eləcə də Azərbaycanın bir neçə bölgəsində ermənilərin törətdikləri soyqırımınından danışıb.

Oğuz

Oğuz Rayon İcra Hakimiyyətində 31 mart - Azərbaycanlıların Soyqımı Günü münasibətilə anım tədbiri keçirilib. Tədbirdə Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı, müəssisə və təşkilat rəhbərləri, ictimaiyyət nümayəndələri iştirak ediblər. Çıxış edənlər mənfur ermənilərin öz havadarları ilə birgə xalqımızın başına gətirdikləri müsibətlərdən danışıblar. Bildiriblər ki, rəsmi mənbələrə əsasən soyqırımı nəticəsində 12 minə yaxın azərbaycanlı qətlə yetirilib, on minlərlə insan itkin düşüb. 1919 və 1920-ci ilin mart ayının 31-i iki dəfə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti tərəfindən ümummilli matəm günü kimi qeyd edilib.

Amil Tağıyev, Ruslan Abdulov, Coşqun Mövlamov, Esmira Hidayətova, Vüqar Nəbiyev, Babək Əskər, Valeh Hüseynov, Pərviz Əliyev

Zaman.-2015.-1 aprel.-S.7.