Siyasi-ictimai vəziyyətlərdən asılı olmayaraq Azərbaycan hər zaman tolerantlıq nümayiş etdirib

Azərbaycan öz müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra dini azlıqların hüquqlarının qorunması və təminatı sahəsində mühüm və ciddi qərarlar verilib.

1992-ci ildə “Dini etiqad azadlığı haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanunu qəbul edilməsini və daha sonralara həmin qanuna 1996 və 1997-ci illərdə müvafiq düzəlişlərin edilməsi dini etiqad azadlığının təminatı istiqamətində atılan mühüm addımlardandır. Qanunda deyilir: “Hər bir kəs dinə münasibətini müstəqil müəyyənləşdirir, hər hansı dinə təkbaşına və ya başqaları ilə birlikdə etiqad etmək, dinə münasibəti ilə əlaqədar əqidəsini ifadə etmək və yaymaq hüququna malikdir”.

Dövlət istər etnik, istərsə də dini azlıqlara hüquq və azadlıqlarının bərabərliyinə tam təminat verir. Bu, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında da öz əksini tapıb. Konstitusiyanın 25-ci maddəsinin III bəndində deyilir: “Dövlət irqindən, milliyyətindən, dinindən, dilindən, cinsindən, mənşəyindən, əmlak vəziyyətindən, qulluq mövqeyindən, əqidəsindən, siyasi partiyalara, həmkarlar ittifaqlarına və digər ictimai birliklərə mənsubiyyətindən asılı olmayaraq hər kəsin hüquq və azadlıqlarının bərabərliyinə təminat verir. İnsan və vətəndaş hüquqlarını və azadlıqlarını irqi, milli, dini, cinsi, mənşəyi, əqidə, siyasi və sosial mənsubiyyətə görə məhdudlaşdırmaq qadağandır”.

***

Konstitusiyanın sözügedən maddəsində də aydın şəkildə göstərilib ki, milli və ya dini azlığın nümayəndəsi olmasından asılı olmayaraq, Azərbaycan vətəndaşı olan hər bir kəs eyni hüquqlara malikdir. “Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlığı haqqında” qanunun 3-cü maddəsində Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlığı onun əldə edilməsi əsaslarından asılı olmayaraq, hamı üçün bərabər olduğu göstərilib. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının hüquqları, azadlıqları və vəzifələri onların mənşəyindən, sosial və əmlak vəziyyətindən, irqi və milli mənsubiyyətindən, cinsindən, təhsilindən, dilindən, dinə münasibətindən, siyasi və başqa əqidələrindən, məşğuliyyət növündən və xarakterindən, yaşayış yerindən, həmin yerdə yaşadığı müddətdən və başqa hallardan asılı olmayaraq bərabərdir”. Bununla belə, Azərbaycan Respublikasında heç bir millətin, milli və ya dini azlığın nümayəndəsinə və ya onlardan olan qrupa milli xüsusiyyətlərinə və ya dini mənsubiyyətlərinə görə başqalarından üstün olmaq kimi ideyaları aşılamaq, çox fəal təəssübkeşlik göstərmək, hətta, bu ideyaların həyata keçirilməsində fiziki təzyiqlərdən istifadə edilməsi qanunla məhdudlaşdırılır, bu sahədə sui-istifadə hallarına yol verən şəxs və ya qrup cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməklə müvafiq qanunlar çərçivəsində cəzalandırılır. Bu baxımdan Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi ölkədəki dini sabitliyi qorumaq, həmçinin dini ayrı-seçkilik yaranmasının qarşısını almaq, münaqişələrin səviyyəsinin yüksəlməsinə yol verilməməsi, dini mərasim adı altında müxtəlif antidövlət meyilli şəxs və qrupların qarşıdurma yaratmaq cəhdlərinin zərərsizləşdirilməsi, ictimai təhlükəsizlik və sosial sabitliyin qorunması, din-dövlət münasibətlərinin tənzimlənməsi üçün mövcud dini duruma lazımi nəzarəti təşkil etmək və bu yolda hər cür neqativ halların qarşısının alınması işində müvafiq beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq edir.

***

Bu gün Azərbaycanda yalnız kilsə və sinaqoqlar deyil, eyni zamanda bir çox xristian, yəhudi dini tədris müəssisələri sərbəst, heç bir maneə olmadan fəaliyyət göstərir və onlara dövlət tərəfindən qanun çərçivəsində lazımi dəstək verilir. Bu da öz növbəsində təkcə Şərqin deyil, həm də Qərbin diqqət mərkəzindədir. Qeyd etmək lazımdır ki, ölkəmizdə müxtəlif dini cərəyanlar tərəfindən ibadət evləinin tikintisi və bərpasına digər dini icmalar tərəfindən maddi və mənəvi dəstək verilməsi tarixi keçmişdən qalan bir ənənədir. Buna misal olaraq XIX əsrin sonlarına yaxın Bakıda “Qızıllı kilsə” kimi tanınan “Aleksandr-Nevski” kilsəsinin inşası üçün toplanılmış ianənin böyük hissəsinin müsəlmanlar tərəfindən verilməsi dünya tolerantlıq tarixinin mühüm hadisəsidir. Dünyada dinlərarası münasibətlərin gərginləşdiyi, dini və etnik zəmində qarşıdurmaların daha da artığı bir vaxtda Azərbaycanın uzun illərdən bəri formalaşdırdığı tolerant siyasətini nümunəvi hadisə kimi dəyərləndirmək olar.

Bu Azərbaycanda aparılan uğurlu din siyasətinin nəticəsi idi ki, bir neçə il ərzində Moskva və Ümumrusiya Patriarxı II Aleksinin, Roma Papası II İohann Pavelin, Gürcüstan Patriarxı II İliyanın, Rum Patriarxı I Varfolomeyin ölkəmizə səfərləri təşkil olundu və bu qonaqlar ölkəmizdə bərqərar olan tolerantlığın şahidi oldular.

***

Milli və dini kimliyindən asılı olmayaraq bütün vətəndaşların hüquqları konstitusiya ilə tənzimlənir. Bununla yanaşı, ölkədə tolerantlığı, dini dözümlülüyü möhkəmləndirmək məqsədilə insan hüquq və azadlıqları, o cümlədən vicdan və dini etiqad azadlığı ilə bağlı qanunvericilik beynəlxalq hüquq normalarına uyğunlaşdırılmışdır. Mərhum prezident Heydər Əliyevin ölkəyə rəhbərlik etdiyi müddətdə dövlət siyasətinə uyğun olaraq dini konfessiyalar arasında dözümlülük mühitinin daha da inkişaf etdirilməsi sahəsində mühüm işlər aparmış və bununla da dövlətlə dini qurumların münasibəti yeni mərhələyə qədəm qoymuşdur.

Bunun nəticəsi olaraq 2001-ci ildə konstitusiyada vicdan azadlığı barədə müddəalarının həyata keçirilməsi üçün müvafiq şəraitin yaradılması, dövlət-din münasibətlərinin tənzimlənməsi, dini etiqad azadlığı ilə bağlı qanunvericilik aktlarına riayət olunmasına nəzarət edilməsi məqsədilə Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin yaradılması barədə fərman imzalandı. Heydər Əliyev Dövlət Komitəsini yaratmaqla ölkədə din siyasətini daha da möhkəmləndirmiş, tolerantlıq mühitinin inkişaf etdirilməsinə təkan vermiş və baş verə biləcək mənfi halların qarşısını əvvəlcədən almışdır. O, tolerantlığın təkcə ölkədaxili sabitliyin qorunmasında deyil, eyni zamanda, dövlətlərarası münasibətlərin qurulmasında önəmli yeri olduğunu bildirmişdir: “Tolerantlıq, dözümlülük çox geniş anlayışdır. O, həm insani münasibətlərin, həm cəmiyyətdə gedən proseslərin, həm də dövlətlərarası, millətlərarası, dinlərarası münasibətlərin bir çox cəhətlərinə aiddir. … O, təkcə dinlərin bir-birinə dözümlülüyü deyil, həm də bir-birinin adətlərinə, mənəviyyatına, mədəniyyətlərə dözümlük deməkdir”.

***

Azərbaycan qədim dövrlərdən bəri müxtəlif xalqların birlikdə yaşadığı bir ölkədir. Heç bir dini və etnik münaqişələrin baş vermədiyi nadir ölkələrdən olan Azərbaycan bu baxımdan multikulturalizm siyasətinin ən yaxşı modeli hesab olunur. Ölkəmizdə tarixən bu sahəyə pozitiv mövqe sərgiləndiyi üçün bu gün Azərbaycan dünyanın humanitar əməkdaşlıq mərkəzinə çevrilmiş sayılır. Bu sahədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 15 may 2014-cü il tarixli fərmanı ilə Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzi yaradıldı. Sözügedən qurum azərbaycançılıq məfkurəsinə uyğun olaraq tolerantlığın və mədəni, dini müxtəlifliyin qorunmasına xidmət edən, eyni zamanda, ölkəni bütün dünyada multikulturalizm mərkəzi kimi tanıdan və dünyada mövcud multikulturalizm modellərini tədqiq edən bir qurumdur. Ölkədə mövcud siyasi-ictimai vəziyyətlərdən asılı olmayaraq Azərbaycan hər zaman tolerantlıq nümayiş etdirməyi bacarıb. XXI əsrin xarakterik xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, bütün dövlətlərin istər iqtisadi, istər siyasi, istər də sosial həyatına qloballaşma prosesinin təsirlərini gətirməsidir. Buna görə də qloballaşma prosesinin qarşısında duran əsas vəzifələrdən biri beynəlxalq iqtisadi inteqrasiyanı daha sürətli və səmərəli şəkildə həyata keçirməkdir. Qeyd etmək lazımdır ki, bu inteqrasiya nəticəsində bəzi ölkələr tranzit ölkələrə çevrilir bəziləri müxtəlif iqtisadi birlikllər yaradır, bəziləri isə ərazilərində azad iqtisadi zona yaradır. İnteqrasiya prosesində də təbii və qeyri-təbii miqrasiya baş verir ki, bu zaman da humanitar məsələ aktual bir problem olaraq öz həll edilməsinə zərurət yaranır. Bu da öz növbəsində dövlətlərarası sazişlə və beynəlxalq normalarla nizama salınır.

Azərbaycan

Respublikasının Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyəsi əsasında səhifə

ni hazırladı:

Allahvedi Cəfərov

Zaman.-2015.-3 sentyabr.-S.13.